Κυπριακό: Στην ατζέντα του ΟΗΕ δυο “οντότητες”

Δύο λέξεις κλειδί για το τι μέλλει γενέσθαι στο Κυπριακό χρησιμοποιεί ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών: Το “κοινό έδαφος” και “Τεχνικές Επιτροπές”. Αυτοί οι άξονες καθορίζουν, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό, τα επόμενα βήματα και θεωρούνται εργαλεία και μεθοδολογία, που θα οδηγήσουν στον “τετραγωνισμό του κύκλου”.

Η έκθεση Καλών Υπηρεσιών του γενικού γραμματέα, που κατατέθηκε προσφάτως στο Συμβούλιο Ασφαλείας, μαζί με εκείνη για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, εκπέμπουν απαισιοδοξία, πλην όμως μέσα από τις γραμμές τους αναδεικνύεται η προτεινόμενη “διέξοδος”. Είναι ξεκάθαρο πως για τα Ηνωμένα Έθνη υπάρχουν δύο παράλληλες προσπάθειες, διαδικασίες. Η πρώτη αφορά στην εξεύρεση «κοινού εδάφους», χωρίς να τίθεται οποιοδήποτε καθορισμένο πλαίσιο.

Η μη αναφορά στο υπό συζήτηση μοντέλο στις τελευταίες εκθέσεις, αφήνει περιθώριο για να προκύψει η οποιαδήποτε μορφή λύσης, πέραν από τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, που απουσίαζε και στις τελευταίες δύο εκθέσεις. Η ΔΔΟ, λένε ξένοι διπλωμάτες, έχει τεθεί «εκτός μάχης» κι αυτό –όπως σημειώνουν– το ξέρουν οι Τούρκοι, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλοι παίκτες.

Το ζητούμενο είναι τι “κοινό έδαφος” θα προκύψει, όταν η τουρκική πλευρά επιμένει σε ένα μοντέλο δύο κρατών (συνομοσπονδία) και η ελληνική κυπριακή πλευρά σε ΔΔΟ με τις γνωστές παραλλαγές της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας (και την επιστροφή του 60); Η κατοχική Τουρκία, που ευνοεί αυτή τη συζήτηση, προτάσσει την αναγνώριση ως προϋπόθεση για να επανέλθει σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.

Αναζητώντας “κοινό έδαφος”

Είναι δε σαφές πως μια διερευνητική συζήτηση με ανοικτή ατζέντα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα μοντέλο βιώσιμο και λειτουργικό. Αλλά δεν είναι αυτό που έχουν υπόψη τους οι παίκτες του παρασκηνίου. Εκεί που θα τίθενται τα ζητήματα της λειτουργικότητας, της βιωσιμότητας, της δημοκρατίας, θα θυμούνται το “κεκτημένο” της διαδικασίας. Όπως προφανώς το εννοούν, προβάλλοντας μέσα από τις διάφορες επαφές και… συνεργασίες/συνεννοήσεις, τη λογική των δύο χωριστών οντοτήτων.

Μέχρι, όμως, να εξευρεθεί “κοινό έδαφος”, που θα συζητείται σε διάφορα επίπεδα, των διαπραγματευτών ή μέσα από ένα πήγαινε-έλα του εκπροσώπου του ΟΗΕ στην Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ, στον πρόεδρο και τον κατοχικό ηγέτη, η προσπάθεια θα επικεντρωθεί στις Τεχνικές Επιτροπές. Ένα εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιείται από τουρκικής πλευράς για αναβάθμιση του κατοχικού καθεστώτος σε χωριστή οντότητα.

Δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι στο έγγραφο του κατοχικού ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, που επισυνάπτεται στην έκθεση Γκουτέρες (όπως και του προέδρου Αναστασιάδη), αναφέρεται πως στα πλαίσια των συναντήσεων των δύο διαπραγματευτών με την Ελίζαμπεθ Σπέχαρ (πριν την αναχώρησή της από την Κύπρο), η τουρκική πλευρά ζήτησε όπως αλλάξει η σύνθεση των Τεχνικών Επιτροπών, για να συμμετάσχουν δύο που θα έχουν “εκτελεστική εξουσία”, ώστε στις συνεδριάσεις να λαμβάνονται και αποφάσεις. Και οι αποφάσεις αυτές να υλοποιούνται.

Τούτο παραπέμπει εν πολλοίς σε αυτό που διαχρονικά επιδιώκεται από τουρκικής πλευράς και δεν ενοχλεί τα Ηνωμένα Έθνη. Να λαμβάνονται αποφάσεις και να τυγχάνουν διαχείρισης θέματα αρμοδιότητας κράτους. Για την ακρίβεια να συζητούνται και να επιλύονται ζητήματα από τις… δύο χωριστές οντότητες. Η τουρκική πλευρά στο έγγραφο Τατάρ κάνει λόγο και για ένα νέο μηχανισμό, που ήδη λειτουργεί.

Το έγγραφο Τατάρ

«Όπως γνωρίζετε καλά, ένας νέος μηχανισμός δημιουργήθηκε από την τότε Ειδική Αντιπρόσωπο του ΟΗΕ Elizabeth Spehar τον περασμένο Φεβρουάριο. Δημιουργήθηκε ένα φόρουμ για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, των αιτημάτων και των προτάσεων που εισήγαγαν οι δύο πλευρές, προκειμένου να διευκολυνθεί η ζωή των Τουρκοκυπρίων και των Ελληνοκυπρίων».

»Στο πλαίσιο αυτού του φόρουμ, ο Τουρκοκύπριος Ειδικός Αντιπρόσωπος, Εργκιούν Ολγκιούν και ο Ελληνοκύπριος Διαπραγματευτής, Ανδρέας Μαυρογιάννης, πραγματοποιούν τακτικές εβδομαδιαίες συναντήσεις με τη διευκόλυνση της Ειδικού Αντιπροσώπου του ΟΗΕ. Ο Τουρκοκύπριος Συντονιστής και ο Ελληνοκύπριος Συντονιστής των Τεχνικών Επιτροπών πραγματοποιούν επίσης ξεχωριστές εβδομαδιαίες συναντήσεις για να προετοιμάσουν το έδαφος για τις συναντήσεις του Ειδικού Αντιπροσώπου και του Διαπραγματευτή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ».

Σημειώνεται συναφώς ότι ο Τατάρ δεν ονομάζει τον Ολγκιούν διαπραγματευτή, γιατί αρνείται να διαπραγματευτεί μέχρι να γίνουν αποδεκτοί οι όροι της τουρκικής πλευράς, για κυριαρχική ενότητα και ίσο διεθνές καθεστώς. Είναι σαφείς οι προθέσεις των Ηνωμένων Εθνών για τα επόμενα βήματα και αυτή η προσέγγιση βρίσκει σύμφωνους τους Τούρκους, οι οποίοι μέσα από τη δική τους οπτική γωνία, θεωρούν πως για να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να διαμορφωθεί μια νέα βάση, ενώ βασική προϋπόθεση είναι η αναγνώριση της κυριαρχικής ενότητας.

Οι Τεχνικές Επιτροπές είναι το εργαλείο, που κατά τους Τούρκους θα συντηρήσουν μια “χαμηλών πτήσεων” κινητικότητα, ενώ την ίδια ώρα η μεθοδολογία αυτή προσφέρεται για να καταστεί το πλαίσιο των συναντήσεων “δύο οντοτήτων”. Από την άλλη, η Λευκωσία βλέπει τους κινδύνους, κάνει συνεχή “ανάγνωση” των τουρκικών προθέσεων και των μεθοδεύσεων της ομάδας του ΟΗΕ, αλλά φαίνεται να θεωρεί πως σε ό,τι αφορά τις Τεχνικές Επιτροπές αποτελούν ένα πεδίο, για να κρατούνται αναμμένες οι μηχανές του Κυπριακού! Με κόστος, όπως όμως φαίνεται, που δεν υπολογίζεται.

Προσθαφαιρέσεις στην έκθεση για Καλές Υπηρεσίες

Στην έκθεση που κυκλοφορεί έχουν αφαιρεθεί ενοχλητικές για τη Λευκωσία αναφορές, που περιλαμβάνονταν στην προηγούμενη για “εγγενή δικαιώματα”, που επρόκειτο για ένα νέο εφεύρημα της γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών, που “διευκόλυνε” τις συζητήσεις για την “ισότητα’ και την τουρκική εκδοχή. Παράλληλα, για σκοπούς προφανώς εξισορρόπησης εξαφανίστηκε και η αναφορά πως στην Κύπρο υπάρχει ένα κράτος. Αυτή η… εξέλιξη δεν είναι λόγος για “πανηγυρισμούς” καθώς υπάρχουν άλλες αναφορές που έχουν παραμείνει.

Στο έγγραφο Τατάρ, που επισυνάπτεται στην έκθεση Γκουτέρες, επαναλαμβάνεται το όραμά του, σύμφωνα με το οποίο η λύση θα βασίζεται στην εγγενή «κυριαρχική ισότητα» και το «ισότιμο διεθνές καθεστώς» των «δύο υπαρχόντων κρατών» στο νησί. Ο κατοχικός ηγέτης αναφέρεται σε συνάντηση που είχε τον Ιούνιο στις Βρυξέλλες με τον Αντόνιο Γκουτέρες (όπως και ο πρόεδρος Αναστασιάδης).

Εκεί, όπως ανέφερε, εξήγησε στον γ.γ. την ετοιμότητά του να ανταποκριθεί στην πρόκληση να τετραγωνίσει τον κύκλο. Εξέφρασε την αποφασιστικότητά του να συμμετάσχει «σε διαπραγματεύσεις σε νέα βάση με σκοπό τη δημιουργία μιας σχέσης συνεργασίας μεταξύ των δύο υφιστάμενων κρατών, με την επίσημη αναγνώριση των εγγενών ίσων δικαιωμάτων με την ελληνοκυπριακή πλευρά, διασφαλίζοντας την κυριαρχική ισότητα και το ίσο διεθνές καθεστώς των δύο πλευρών.»

Από κάτω προς τα πάνω

Μετά την ικανοποίηση αυτών των προϋποθέσεων, οι επίσημες διαπραγματεύσεις «θα επικεντρωθούν στην ουσία, συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής σχέσης μεταξύ των δύο ανεξάρτητων κρατών, ιδιοκτησίας, ασφάλειας και προσαρμογής των συνόρων, καθώς και των σχέσεων με την Ε.Ε.» Αναφέρεται, επίσης, στη σημασία του έργου των Τεχνικών Επιτροπών ως διαδικασίας «από κάτω προς τα πάνω».

Στο έγγραφο ο Τατάρ αναφέρει πως κάλεσε τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα να δημιουργήσουν την απαραίτητη ισορροπία στο νησί ενισχύοντας την τουρκοκυπριακή πλευρά προκειμένου να προετοιμάσει το έδαφος για μια βιώσιμη πολιτική διευθέτηση. Ως πρώτο βήμα, είναι «η άρση των απάνθρωπων και αδικαιολόγητων οικονομικών, κοινωνικών και αθλητικών περιορισμών που επιβλήθηκαν στην τουρκοκυπριακή πλευρά».

Δεύτερον, «εφόσον η διαδικασία πολιτικής διευθέτησης από πάνω προς τα κάτω βρίσκεται σε αδιέξοδο, η συνεχιζόμενη διαδικασία με στόχο τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των Τουρκοκυπρίων και των Ελληνοκυπρίων έπρεπε να βελτιωθεί και να γίνει πιο αποτελεσματική. Αυτή η διαδικασία εκ των κάτω προς τα πάνω συνεχίζεται αυτή τη στιγμή μέσω των Τεχνικών Επιτροπών.

»Αυτή ενισχύεται από την ενεργό δέσμευση του Τουρκοκύπριου Ειδικού Αντιπροσώπου και του Ελληνοκύπριου Διαπραγματευτή, μέσω ενός μηχανισμού που δημιουργήθηκε από την κ. Spehar, ο οποίος επιτρέπει στις πλευρές να συζητήσουν και να συμφωνήσουν έναν αριθμό μη πολιτικών μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης…».