Λιανοντούφεκα απέναντι σε “υψηλές πολιτικές”

Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, 1955-1959, δεν δικαιώθηκε γιατί, μια σειρά από λόγους, που έχουν να κάνουν και με το γεγονός ότι πολλοί εξωγενείς παράγοντες “ζύγιζαν” διαφορετικά τα συμφέροντα και είχαν μια άλλη αντίληψη για τα δίκαια και την ελευθερία. Αυτό, άλλωστε, ισχύει και σήμερα και το βιώνουμε.

Δεν δικαιώθηκε γιατί επικράτησαν, επιβλήθηκαν γεωπολιτικοί σχεδιασμοί, τους οποίους δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα λιανοντούφεκα; Ο ένοπλος αγώνας, ο παλλαϊκός αγώνας, ήταν η μια διάσταση της επανάστασης, που έδωσε μάχες και νεκρούς, στρίμωξε την κατοχική δύναμη. Η άλλη διάσταση ήταν η πολιτική, γεωστρατηγική. Και αυτή, σε μεγάλο βαθμό, δεν αφορούσε την ηγεσία στην Κύπρο, που ήταν βασικός βραχίονας του ένοπλου αγώνα, αλλά κυρίως τα παιχνίδια που διαδραματίζονταν εκτός. Παιχνίδια, στα οποία εντοπιζόταν και η  Αθήνα στο πάζλ.

Τα όσα διαδραματίσθηκαν και οδήγησαν στην κολοβωμένη ανεξαρτησία, την μονίμως εξαρτώμενη από τρίτους, δεν μειώνει την επανάσταση, τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Με την απόσταση του χρόνου και γνωρίζοντας πλέον πολλές λεπτομέρειες των κινήσεων, των συζητήσεων, θα μπορούσε ασφαλώς η κατάληξη να ήταν διαφορετική.

«Η αποτυχία μας να καταστρέψουμε την ΕΟΚΑ ήταν εν πολλοίς αποτυχία των πληροφοριών ασφαλείας. Μας πήρε μέχρι το 1959 για να οργανωθούμε πραγματικά καλά», έγραφε ο τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης της Κύπρου σερ Χιου Φουτ. Ήδη το Λονδίνο είχε σχέδιο διχοτόμησης, το οποίο με βάση αποχαρακτηρισμένα έγγραφα του Φόρεϊν Όφις, ετοιμάσθηκε τον Μάιο του 1957( ασκήσεις επί χάρτου έγιναν πολύ νωρίτερα). Υπήρξε και η τοποθέτηση του Βρετανού πρωθυπουργού Μακμίλαν στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 18/12/58, ο οποίος είχε πει ότι η μελέτη έδειχνε πως τεχνικά ήταν δυνατή η διχοτόμηση, αλλά θα προκαλούσε «ανυπόφορες κακουχίες» και επομένως θα αποτελούσε «ομολογία αποτυχίας».

Το θέμα είχε ανακινηθεί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή διότι είχε ζητήσει τη μελέτη ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Αβέρωφ.  Η Αθήνα είχε από το 1957 κάνει την στροφή προς άλλες κατευθύνσεις, που δεν περιλαμβανόταν η Ένωση. Γνωστή η συμφωνία Αβέρωφ- Ζορλού, το περιεχόμενο της οποίας κάθε άλλο παρά σε ανεξαρτησία οδηγούσε. Η στροφή προς την ανεξαρτησία έγινε πολύ πριν αναφερθεί σε αυτήν ο Μακάριος στη συνέντευξή του στην Μπάρμπαρα Κασλ, στις 16 Σεπτεμβρίου 1958.

Θυσίες που δεν δικαιώθηκαν

Τα όσα διαδραματίσθηκαν εντάσσονταν σε ένα σχεδιασμό, που αφορούσε τα συμφέροντα του τότε δυτικού κόσμου, του ΝΑΤΟ. Σε αυτά τα γεωπολιτικά παιχνίδια δεν εμπλέκονταν οι Έλληνες της Κύπρου. Άλλωστε, η ΕΟΚΑ όταν ξεκινούσε είχε επηρεαστεί από το διεθνές περιβάλλον καθώς τότε τα κινήματα για αυτοδιάθεση αναπτύχθηκαν, προέλασαν και κέρδισαν, αποδυναμώνοντας βαθμηδόν τον αποικισμό.

Η Κύπρος δεν πέτυχε τους στόχους της. Αλλά και μετά την ανεξαρτησία, εξαρτώμενη, διαχωριστική, κανείς σχεδόν δεν πίστεψε στο νέο κράτος. Παράλληλα, ήταν ευάλωτο στις υπονομεύσεις της Τουρκίας, της Βρετανίας και ενίοτε έρμαιο του εξαρτώμενου από τους αγγλοαμερικανούς, κράτος των Αθηνών.

Η Κυπριακή Δημοκρατία, ωστόσο, άντεξε και αποτελεί το βασικό όχημα επιβίωσης. Οι αντοχές αυτές, που έχουν να κάνουν και με διεθνείς κι άλλες συγκυρίες, δεν μπορεί να είναι δεδομένες. Γιατί από το 1974 και εντεύθεν οι συζητήσεις, οι υποχωρήσεις, οι εν γένει συμπεριφορές και της ελληνικής πλευράς στην Κύπρο, οδηγούν σε μια κατάληξη, που θα καταστήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία σε “εκλιπούσα”, όπως είναι ο διαχρονικός στόχος των Τούρκων.

Αυτοί όλοι, που σήμερα τιμούνται για τη θυσία τους, έφυγαν νωρίς. Δεν έχουν προφτάσει να ζήσουν την παρακμή. Έφυγαν νωρίς ως να ήξεραν τι θα ακολουθούσε. Ότι ο αγώνας τους δεν θα δικαιωνόταν. Ο Αυξεντίου, ο οποίος για δέκα ώρες πολεμούσε τον αγγλικό κατοχικό στρατό. Ο Μάτσης, που είπε κατάμουτρα στον κυβερνήτη  «ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής», πέθανε με το όπλο στο χέρι. Όπως και οι άλλοι σύντροφοι τους, που έπεσαν μαχόμενοι για το μεγάλο όραμα. Τιμούνται οι ήρωες. Αλλά πώς να αντικρύσει κανείς τη θυσία όλων αυτών, όταν σήμερα το «ου περί χρημάτων» έγινε «περί χρημάτων» και καρέκλας;