Λύση-πακέτο για Κυπριακό και φυσικό αέριο

Γράφει ο Κώστας Βενιζέλος  –

Όσο η Τουρκία σκληραίνει τη στάση της, αυξάνει τις εντάσεις και τις προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, τόσο ενισχύονται οι φωνές στο παρασκήνιο από διάφορους εν δυνάμει μεσολαβητές για να βρεθεί «η χρυσή τομή» και να υπάρξει αποκλιμάκωση. Οι διάφοροι τρίτοι που εμπλέκονται ως ενδιαφερόμενοι, κάποιοι και μέσω των εταιρειών, κινούνται στη λογική πως θα πρέπει το όλο θέμα να συζητηθεί και να εξευρεθεί μια συμβιβαστική φόρμουλα.

Είναι προφανές πως το ενδιαφέρον τους είναι να υπάρξει ομαλοποίηση για να μπορέσουν να προχωρήσουν στον ενεργειακό προγραμματισμό τους και όχι τι θα προκύψει ή πώς θα γίνει τούτο. Είναι προφανές, με βάση τα όσα διαδραματίζονται στο παρασκήνιο, πως θα επιδιωχθεί μια μορφή συνεννόησης, είτε μόνο για τα ενεργειακά, είτε πακέτο με το Κυπριακό. Για τους τρίτους η πακετοποίηση αποτελεί το καλύτερο σενάριο, υπό την έννοια ότι θα «κλείσουν» δύο μέτωπα, θα απαλλαγούν από δύο πονοκεφάλους.

Τα δεδομένα, όπως διαμορφώνονται με τις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν συμβάλλουν προς την κατεύθυνση εκτόνωσης του κλίματος, εκτός κι εάν υπάρξει προσαρμογή προς τις τουρκικές απαιτήσεις. Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, η τουρκική πλευρά ζητά διάλογο «για άρση της διένεξης» με συνδιαχείριση του προγράμματος εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων. Διαφορετικά, διαμηνύει πως θα επιβάλει πάγωμα των ενεργειακών σχεδιασμών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κοντολογίς, η τουρκική θεώρηση είναι ή μαζί θα αξιοποιήσουμε το φυσικό αέριο ή θα μείνει κάτω από τον βυθό.

Ξεκαθάρισμα από τον ΟΗΕ

Τα Ηνωμένα Έθνη άρχισαν σιγά-σιγά να κινούνται στο παρασκήνιο, καταγράφοντας τις εκατέρωθεν απόψεις. Στόχος τους είναι να επιχειρήσουν να ξεκαθαρίσουν μια σειρά από ζητήματα που προκύπτουν πριν αρχίσει μια νέα διαδικασία στο Κυπριακό. Στον ΟΗΕ, αν και θεωρούν πως η στάση της Τουρκίας δεν είναι υποβοηθητική, εκτιμούν πως μια νέα παρέμβαση από μέρους του θα μπορούσε να γίνει υπό κάποιες προϋποθέσεις και μετά από ξεκαθάρισμα προθέσεων από τους εμπλεκόμενους.

Πρώτον, το θέμα της βάσης των συνομιλιών και της βάσης για λύση. Θα ξεκαθαρίσει κατά πόσο οι εμπλεκόμενοι συμφωνούν στη μορφή της επιδιωκόμενης συμφωνίας. Η τουρκική πλευρά κάνει λόγο πλέον για συζήτηση εκτός παραμέτρων του ΟΗΕ και χωρίς αυτόν. Φαίνεται να έχει επεξεργασθεί ένα μοντέλο για λύση δύο κρατών, που θα μοιράζει ΑΟΖ και υδρογονάνθρακες. Η Λευκωσία επισήμως απορρίπτει αυτό το μοντέλο, ενώ Άγκυρα και τουρκοκυπριακή ηγεσία υποστηρίζουν πως η φόρμουλα για δύο κράτη, με διαφορετικές προδιαγραφές, φαίνεται να συζητείται από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Όλα αυτά, όπως αναφέρουν τα Ηνωμένα Έθνη, πρέπει να ξεκαθαρίσουν.

Δεύτερον, θα πρέπει να συζητηθεί στο προκαταρκτικό στάδιο κατά πόσο θα αλλάξει η μεθοδολογία στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Επί τούτου υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, αν και όλοι συγκλίνουν στη θέση πως πρέπει να υπάρξει αλλαγή, για να μπορέσει να προχωρήσει η διαδικασία. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, οι συζητήσεις έχουν φθάσει σε ένα σημείο που «είτε καταλήγεις σε συμφωνία είτε σε οριστικό αδιέξοδο». Ο ΟΗΕ εκτιμά πως θα πρέπει να έχει έναν ισχυρότερο ρόλο σε μια νέα φάση της διαδικασίας, με δυνατότητα παρέμβασης.

Τρίτον, τίθεται το θέμα κατά πόσο ερμηνεύεται με τον ίδιο τρόπο το πλαίσιο Γκουτέρες και εάν γίνεται αποδεκτό ή όχι από όλους. Τέταρτον, θα πρέπει να συμφωνήσουν οι πλευρές κατά πόσο η νέα διαδικασία των συνομιλιών θα είναι ανοικτού τέλους ή όχι. Να καθοριστεί, δηλαδή, χρονοδιάγραμμα ή όχι. Με τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος υιοθετείται και η επιδιαιτησία. Κι αυτό συνδέεται και με την αλλαγή της μεθοδολογίας. Πέμπτον, η τουρκική πλευρά –και μόνο αυτή– θέλει να ξεκαθαρίσει ένα ακόμη ζήτημα: Ποιο θα είναι το μέλλον της τουρκοκυπριακής πλευράς σε περίπτωση αδιεξόδου.

Για τα Ηνωμένα Έθνη, όπως και διάφορους τρίτους, ο ουσιώδης χρόνος για να υπάρξουν εξελίξεις είναι μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, καθώς μετά η Τουρκία θα εισέλθει σε προεκλογική περίοδο. Κι αυτό ενώ δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να οδηγήσει τη χώρα του σε πρόωρες εκλογές εντός του 2018.

Το ενδιαφέρον τις επόμενες ημέρες έγκειται σε δύο γεγονότα που αναμένονται να γίνουν. Το πρώτο είναι το πολυσυζητημένο δείπνο του Προέδρου Αναστασιάδη και του κατοχικού ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Η επιστροφή από τη Νέα Υόρκη της ειδικής αντιπροσώπου του ΟΗΕ στην Κύπρο Ελίζαμπεθ Σπέχαρντ δρομολογεί τις διεργασίες για διοργάνωση του δείπνου. Η «κοινωνική» αυτή σύναξη εμπεριέχει υψηλό ρίσκο. Γνωρίζοντας τις εκατέρωθεν προθέσεις, το πιθανότερο είναι να μην υπάρξει αποτέλεσμα και να επιδεινωθεί το ήδη βεβαρημένο κλίμα.

Το δεύτερο γεγονός είναι η κάθοδος της ExxonMobil στην κυπριακή ΑΟΖ τις επόμενες ημέρες για έρευνες στο τεμάχιο 10. Ποια θα είναι η αντίδραση της Άγκυρας; Αυτό θα έχει ενδιαφέρον καθώς είναι σαφές πως άλλο Ιταλία και διαφορετικό ΗΠΑ. Το ενδεχόμενο να προβούν σε ενέργειες μακριά από το τεμάχιο 10 δεν είναι απομακρυσμένο, ενώ ανοικτό είναι και το σενάριο να δραστηριοποιήσουν και το δικό τους γεωτρύπανο.

Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδος-Κύπρου

Στη συνεργασία σε επίπεδο υπουργικών συμβουλίων, που θα συγκροτήσει έναν μόνιμο μηχανισμό που θα συναντάται σε τακτό χρονικό διάστημα, θα προχωρήσουν Αθήνα και Λευκωσία. Η ιδέα για τη δημιουργία Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας ανήκει στον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και έχει συζητηθεί στο παρελθόν μεταξύ των δύο κυβερνήσεων και έγινε τούτο και κατά την πρόσφατη επίσκεψη στην Αθήνα του νέου υπουργού Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη.

Αυτές οι μορφές συνεργασίας γίνονται μεταξύ κυβερνήσεων για συζήτηση διαφόρων ζητημάτων, όχι μόνο πολιτικών. Αποτελεί έναν μηχανισμό που θα έπρεπε να συγκροτηθεί προ πολλών χρόνων λόγω και των σχέσεων Ελλάδος-Κύπρου. Η συγκρότηση του Συμβουλίου θεωρείται δεδομένη. Θα ανακοινωθεί από Τσίπρα και Αναστασιάδη και αναμένονται τα επόμενα βήματα στην πράξη πλέον.

Στο μεταξύ, μετά το ταξίδι του την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, όπου είχε παραγωγικές συνομιλίες, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης ετοιμάζεται για τη Ρώμη, όπου θα συμμετέχει σε διεθνές φόρουμ (για Λίβανο και Παλαιστίνη). Με την ευκαιρία της εκεί επίσκεψής του θα έχει σειρά διμερών συναντήσεων με ομολόγους του, με τους οποίους θα συζητήσει τις εξελίξεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Στην ιταλική πρωτεύουσα, για να συμμετέχει στο φόρουμ, αναμένεται να είναι και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ.