Λύση του Κυπριακού άνευ δημοψηφίσματος

του Κώστα Βενιζέλου  – 

Τρία στάδια-σταθμούς περιλαμβάνει ο σχεδιασμός που έχει διαμορφώσει η Γραμματεία του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Αυτό που απομένει είναι το πράσινο φως από τους εμπλεκόμενους για να ενεργοποιηθεί. Η επανεκλογή του Νίκου Αναστασιάδη διευκολύνει τα πράγματα. Οποιοδήποτε άλλο αποτέλεσμα θα μετέθετε έστω και για λίγο την εφαρμογή των σχεδιασμών αυτών, καθώς ο νέος Πρόεδρος θα χρειαζόταν χρόνο για ενημέρωση και προσαρμογή. Η τουρκική ναυτική επέμβαση στην κυπριακή ΑΟΖ, ωστόσο, εκ των πραγμάτων περιπλέκει και αντιστρόφως για κάποιους μπορεί και να διευκολύνει τον σχεδιασμό της Γραμματείας του ΟΗΕ.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, πάντως, ο πρώτος στόχος είναι η επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας μέχρι το καλοκαίρι. Η στρατηγική συμφωνία παραπέμπει σε ενδιάμεση λύση. Τι θα προβλέπει; Θα στηριχθεί στις μέχρι τώρα συγκλίσεις ενώ οι συζητήσεις θα έχουν ως βάση στο υλικό που έχει κατατεθεί στις δυο Πενταμερείς Διασκέψεις για το Κυπριακό, του Ιανουαρίου στη Γενεύη και του Ιουνίου-Ιουλίου στο Κραν Μοντάνα. Κοντολογίς, στο πλαίσιο Γκουτέρες, το οποίο παραμένει προφορικό. Είχε διαβαστεί τηλεφωνικά από τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε στους δυο διαπραγματευτές, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί. Περαιτέρω, θα λαμβάνονται υπόψη ιδέες και έγγραφα που κατατέθηκαν από τους εμπλεκόμενους.

Μετά την επίτευξη της στρατηγικής συμφωνίας, θα αρχίσουν οι συζητήσεις για συμπλήρωση της συμφωνίας, δηλαδή για την τελική διαμόρφωση του σχεδίου λύσης. Αυτό χρονικά τοποθετείται μέχρι το τέλος του τρέχοντος χρόνου. Όταν ολοκληρωθεί και η δεύτερη φάση, το αποτέλεσμα θα τεθεί σε χωριστά δημοψηφίσματα για έγκριση ή απόρριψη. Όπως σημείωναν ξένοι διπλωμάτες που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις με βάση τον σχεδιασμό των τριών σταθμών, το δημοψήφισμα δεν θα έχει την ίδια σημασία όπως στο παρελθόν, καθώς θα προηγηθεί η ενδιάμεση συμφωνία.

Με αυτό τον τρόπο, οι διαμορφωτές του σχεδιασμού επιχειρούν εν πολλοίς να ξεπεράσουν το εμπόδιο του δημοψηφίσματος, που λόγω της απόρριψης του σχεδίου Ανάν το 2004, φοβούνται τη στάση των πολιτών. Είναι σαφές πως με όσα θα προηγηθούν, η πίεση θα είναι στους πολίτες, που θα έχουν ενώπιόν τους μια συμφωνία σε επίπεδο ηγετών και μια διαδικασία συζητήσεων συμπλήρωσης των κενών και ολοκλήρωσης ενός συνολικού πλαισίου λύσης.

Στους πολίτες θα ασκηθεί ο εκβιασμός πως “δεν υπάρχει η πολυτέλεια για δεύτερη απόρριψη”. Θα επικαλούνται και τις επιπτώσεις μιας τέτοιας εξέλιξης. Οι δυνάμει μεσολαβητές φαίνεται, πάντως, να λαμβάνουν υπόψη παρόμοιες απόψεις που διαπιστώνονται, όχι σε πολιτικό επίπεδο, αλλά στο πεδίο της λεγόμενης «κοινωνίας των πολιτών». Στη μερίδα, δηλαδή, εκείνη που υποστηρίζει την όποια λύση στο Κυπριακό.

Μοχλός πίεσης κι επίρρηψη ευθυνών

Δεν είναι τυχαίο, πως το πρώτο μήνυμα γι’ αυτό τον σχεδιασμό στάλθηκε ουσιαστικά με το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που έγινε στο τέλος Ιανουαρίου. Θεωρήθηκε προειδοποιητική βολή. Είναι προφανές πως η έκθεση του καλοκαιριού θα λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης καθώς ο ΟΗΕ θα επιστρατεύσουν εκ νέου τον μπαμπούλα της επίρριψης ευθυνών, εάν δεν προχωρήσουν οι συζητήσεις με βάση τη νέα πρωτοβουλία.

Παράλληλα, είναι προφανές πως σε αυτή την προσπάθεια θα χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης και το θέμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Αυτό το “όπλο” χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές στο παρελθόν, ωστόσο φαίνεται πως θα επιστρατευθεί πιο έντονα και πιο συγκεκριμένα αυτή τη φορά. Άλλωστε, κάποια μηνύματα έφθασαν στη Λευκωσία όταν συζητείτο η τελευταία έκθεση και το ψήφισμα για την πρόσφατη ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Είναι προφανές πως στην προσπάθεια αυτή τα Ηνωμένα Έθνη θέλουν να εμπλέξουν την Ελλάδα και την Τουρκία. Η Αθήνα έχει θέσει από νωρίς την ανάγκη να υπάρξει καλή προετοιμασία πριν από μια ενδεχόμενη νέα Πενταμερή Διάσκεψη για το Κυπριακό. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς είχε θέσει το ζήτημα της προετοιμασίας πριν από την πρώτη Πενταμερή Διάσκεψη.

Πλην όμως αυτή τη θέση δεν την είχε αποδεχθεί, όπως αποδείχθηκε και στην πράξη, ούτε η Λευκωσία. Μετά από δυο αποτυχημένες Διασκέψεις την ελλαδική στάση υιοθετεί και η Λευκωσία. Το θέμα της προετοιμασίας εξαρτάται από τις διαθέσεις και την πολιτική βούληση της Τουρκίας, η οποία με τη στάση της οδήγησε στην κατάρρευση της διαδικασίας.

Το άτυπο χρονοδιάγραμμα που τίθεται από πλευράς των Ηνωμένων Εθνών για ολοκλήρωση της νέας προσπάθειας, καθορίζει το τέλος του 2018 ως καταληκτική ημερομηνία. Το χρονοδιάγραμμα έχει σχέση με τις εκλογές που θα διενεργηθούν στην Τουρκία το 2019. Οι τεχνοκράτες του ΟΗΕ θεωρούν πως το “παράθυρο ευκαιρίας” είναι ανοικτό φέτος, καθώς από το 2019 θα αρχίσει η προεκλογική περίοδος στην Τουρκία.

Βέβαια, φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται πως ούτε πριν ο Ερντογάν θα θέλει να κάνει κίνηση που ενδεχομένως να του στοιχίσει εκλογικά. Εκτός κι εάν μια συμφωνία για το Κυπριακό θα περιλαμβάνει μόνο κέρδη για την τουρκική πλευρά και το παρουσιάσει εσωτερικά ως θρίαμβο. Σημειώνεται συναφώς ότι το 2019 θα διενεργηθούν εκλογές και στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι εκλογές στην Ελλάδα δεν φαίνεται να επηρεάζουν το Κυπριακό.

Περίεργες ιδέες για νέα βάση ενθαρρύνουν την Άγκυρα

Η τοποθέτηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ότι πρέπει πρώτα να συμφωνηθεί η μορφή της λύσης και μετά να αρχίσουν διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό (συνέντευξη στον Αλέξη Παπαχελά, «Καθημερινή»), δεν φαίνεται να είναι κεραυνός εν αιθρία. Σίγουρα δεν προέκυψε ουρανοκατέβατα.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ φαίνεται να έχει υπόψη του τις συζητήσεις που διεξάγονται στο παρασκήνιο για μια άλλης μορφής λύση στο Κυπριακό. Η τοποθέτηση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου παραπέμπει σε λύση δυο κρατών και σύμφωνα με πληροφορίες η τουρκική πλευρά φαίνεται να γνωρίζει πως αυτό γίνεται αποδεκτό από κάποιους κύκλους στη Λευκωσία.

Το γεγονός ότι τη σκυτάλη από τον Τσαβούσογλου πήρε ο λεγόμενος υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους, Κουντρέτ Οζερσάι, ο οποίος επανέλαβε την ίδια θέση, φαίνεται πως αυτό θα προταχθεί από τουρκικής πλευράς όταν θα επαναρχίσει η διαδικασία των συνομιλιών στη Λευκωσία. Αυτό εκ των πραγμάτων θα δυσκολέψει τις συζητήσεις και θα αλλάξει τις προτεραιότητες και την ατζέντα των διαπραγματεύσεων.

Είναι, πάντως, σαφές πως η τουρκική πλευρά θα επιχειρήσει να παγιδεύσει τη Λευκωσία σε συζητήσεις που δεν θα σπάσουν το αδιέξοδο αλλά στο τέλος θα περιληφθούν στην ατζέντα των συζητήσεων νέα στοιχεία, που θα συνιστούν σημαντική οπισθοχώρηση.