Ματωμένα Χριστούγεννα πολιτικών ανορθογραφιών

Τα γεγονότα του 1963 στην Κύπρο, αναδεικνύουν ένα διαχρονικό ζήτημα, που αφορά τη διαχείριση των εξελίξεων, την ανάγνωση του γεωπολιτικού περιβάλλοντος. Αναδεικνύουν και το προφανές, που είναι και το πιο σημαντικό: Πως δεν μπορούν να γίνονται αποδεκτές συμφωνίες, ρυθμίσεις οι οποίες είναι προβληματικές και δυσλειτουργικές. Γιατί και σε αυτή την περίπτωση ισχύει η γνωστή ρήση πως μετά την απομάκρυνση από το ταμείο ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Είναι σαφές πως η εκ των υστέρων προσπάθεια διορθωτικών κινήσεων θα εξαρτώνται από την καλή θέληση των εμπλεκομένων. Στην προκειμένη περίπτωση από την Τουρκία και τη Βρετανία.

Η νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετώπιζε εξαρχής προβλήματα λειτουργικότητας επειδή οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου καθιέρωσαν ένα πολύπλοκο πολιτειακό σύστημα. Ένα σύστημα, που στηριζόταν σε δυο κοινότητες και επηρεαζόταν από τις εγγυήτριες δυνάμεις. Το εάν θα έπρεπε να υποβληθούν αλλαγές στη λειτουργία είναι ένα μεγάλο θέμα. Το σίγουρο είναι πως επιβαλλόταν να γίνει προσπάθεια, όπως και έπραξε ο Μακάριος, που δεν μπορούσε προφανώς να αφήσει το κράτος να παραπαίει. Εκεί που μπορεί να ελέγχεται είναι η διαχείριση που έκανε και η εμπιστοσύνη που επέδειξε στους Βρετανούς.

Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως η Τουρκία μας περίμενε στη γωνία. Μέχρι σήμερα, υπάρχει το πρόβλημα πως δεν γίνεται σωστή ανάγνωση της διαχρονικής τουρκικής πολιτικής, η οποία δεν κινείται μόνο στα σκοτεινά παρασκήνια, αλλά προτάσσεται και δημοσίως. Από το 1955 προβάλλονταν οι τουρκικές επιδιώξεις. Ο τότε υπουργός Επικρατείας και αναπληρωτής υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Φατίν Ρουστού Ζορλού, στην ομιλία του στην Τριμερή Διάσκεψη του Λονδίνου για την Κύπρο στις 31 Αυγούστου 1955, είχε πει πως σημασία της Κύπρου για τη χώρα του «είναι μια αναγκαιότητα που απορρέει από τις απαιτήσεις της ιστορίας, της γεωγραφίας, της οικονομίας και της στρατιωτικής στρατηγικής, από το δικαίωμα στην ύπαρξη και την ασφάλεια που είναι το πιο ιερό δικαίωμα κάθε κράτους…».

Απροκάλυπτοι σχεδιασμοί

Το 1963 έγινε βήμα προς την εκπλήρωση των τουρκικών σχεδιασμών, στην μετά την ανεξαρτησία περίοδο. Στο πρώτο από τα τουρκικά έγγραφα που βρέθηκαν διαπιστώνονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου έγιναν αποδεκτές όχι ως οριστική λύση, αλλά ως προσωρινός ενδιάμεσος σταθμός. Στόχος μας παραμένει η διχοτόμηση (taksim), η πλήρης μας ελευθερία. Και οι Έλληνες θεωρούν το καθεστώς της Δημοκρατίας προσωρινό. Η μόνη διέξοδος είναι να ενισχυθεί η πεποίθηση πως οι συμφωνίες είναι προσωρινός σταθμός και πως η κοινότητά μας αποτελεί χωριστό κράτος».

Τα κύρια σημεία του δεύτερου εγγράφου, που φέρει ημερομηνία 14/9/1963 είναι: «Το 1964 θα είναι μια αποφασιστική χρονιά. Οι Έλληνες ίσως καταργήσουν επίσημα το Σύνταγμα ή προσπαθήσουν να το αναθεωρήσουν. Σε μια τέτοια περίπτωση πρέπει να εγκαθιδρυθεί μια τουρκική Κυπριακή Δημοκρατία εκτός των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Ο Τούρκος αντιπρόεδρος θα είναι πρόεδρος. Θα σχηματιστεί καθαρά τουρκική κυβέρνηση. Η Τουρκία θ’ αναγνωρίσει αμέσως αυτή την κυβέρνηση. Ύστερα, από αίτημα της τελευταίας η Άγκυρα θα επέμβει». (Νίκος Χαραλάμπους, “Ο ενωτικός αγώνας και οι Τουρκοκύπριοι: Η καχυποψία και η αξιοποίηση αντιδράσεων από τη Βρετανία”).

Τα όσα ακολούθησαν επιβεβαιώνουν το περιεχόμενο των πιο πάνω αναφορών. Η δημιουργία των θυλάκων ήταν βήμα προς την κατεύθυνση των όσων έγιναν το 1974. Με την καθοδήγηση της Άγκυρας, η τουρκοκυπριακή ηγεσία διά πυρός και σιδήρου επέβαλε τον διαχωρισμό. Την ίδια ώρα η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έκανε οτιδήποτε για να αποσπάσει τους Τουρκοκύπριους από την αγκαλιά της Τουρκίας και της εθνικιστικής ηγεσίας τους. Μέχρι και σήμερα αυτό το κράτος δεν έχει πολιτική για τους Τουρκοκύπριους. Γιατί τα όποια μέτρα κατά καιρούς υιοθετούνται και οι όποιες κινήσεις γίνονται μάλλον διαιωνίζουν τον διαχωρισμό. Την ίδια ώρα, στην μεγάλη εικόνα βρίσκεται και η ύπουλη βρετανική πολιτική, που τροφοδοτεί με ιδέες την επεκτατική Τουρκία.