“Με διχοτομημένο νησί γλυτώνουμε από τους Σοβιετικούς”…

Πολλά έχουν γραφτεί για τον Χένρι Κίσινγκερ διαχρονικά, ειδικά όμως τώρα που έφυγε από τη ζωή, επιχειρήθηκε μια αποτίμηση της πολιτικής του, της εν γένει συμπεριφοράς του. Πολλές αναφορές εξυμνούν τον Αμερικανό πρώην υπουργό Εξωτερικών για την πολιτική που άσκησε όταν ήταν αξιωματούχος των ΗΠΑ, αλλά και για τις τοποθετήσεις του στη συνέχεια. Σε Ελλάδα και Κύπρο δύσκολα θα εντοπίσει κανείς αναφορές, οι οποίες τον εξυμνούν, κυρίως λόγω του 1974. Εκφράσθηκε, βεβαίως, η εκτίμηση ότι “φορτώνονται” όλα στον Κίσινγκερ για να αποφευχθούν οι ευθύνες της δικής μας πλευρά.

Ο Κίσινγκερ έχει βαριές ευθύνες γιατί γνώριζε, ενθάρρυνε, δεν απέτρεψε τα γεγονότα. Ευθύνεται επειδή διά των όσων έγιναν θεωρούσε πως εξυπηρετούνταν τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ και των Συμμάχων τους. Την ίδια ώρα, ευθύνες έχουν και όσοι είτε ευθέως είτε εμμέσως συνεργάσθηκαν για την προώθηση και υλοποίηση αυτών των σχεδιασμών. Η χούντα των Αθηνών και οι εδώ συνεργάτες της, η ηγεσία της ΕΟΚΑ Β΄. Γράφονται όλα αυτά επειδή διαπιστώνεται μια προσπάθεια να μειωθούν οι ευθύνες του Κίσινγκερ, αλλά και σε ό,τι αφορά τις “δικές μας”, να παρουσιασθούν ως λάθη. Ένα είναι το λάθος, ο κακός χειρισμός και διαφορετικό η προδοσία.

Ένας Αμερικανός αναλυτής, με προσβάσεις στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Τζακ Άντερσον, είχε περιγράψει την τότε αμερικανική στάση. Σε άρθρο του, που αναδημοσίευσε στις 11 Αυγούστου 1974, η αθηναϊκή εφημερίδα “Ακρόπολη” σημείωνε πως, αντιθέτως με το τί πιστεύει η διεθνής κοινή γνώμη, ότι δηλαδή ο υπουργός Εξωτερικών κ. Χένρι Κίσινγκερ ρύθμισε την κατάπαυση του πυρός στην Κύπρο, οι υφιστάμενοί του ψιθυρίζουν ότι γενικώς έχει πολύ άσχημα χειριστεί το θέμα. Ένας ειδικός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε καθαρά ότι «η κατάσταση στην Κύπρο είναι χάλια». Τα μυστικά τηλεγραφήματα από τη Λευκωσία δείχνουν π.χ. ότι οι Τούρκοι επιτίθενται στα ελληνοκυπριακά χωριά και στις πόλεις, χωρίς να υπολογίζουν τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός. Την ίδια ώρα αναφέρεται ότι ο Κίσινγκερ πιέζει σοβαρά τους Τούρκους, όπως σταματήσουν την προέλαση τους.

Άκαρπες προσπάθειες

Ο Τζάκ Άντερσον επιχειρεί να ανατρέψει την εντύπωση αυτή. «Μερικές από τις πηγές μας, εν τούτοις, λέγουν ότι ‘’ο Κίσινγκερ επίτηδες γέρνει προς την μεριά των Τούρκων, ώστε κατά αυτόν τον τρόπο να καταστεί το νησί μονίμως διχοτομημένο’’. Μια μόνιμη παρουσία των Τούρκων, πιστεύει ο Κίσινγκερ θα έβγαζε την Κύπρο από τα χέρια της Μόσχας». Σύμφωνα με τον Αμερικανό αναλυτή, αυτό δεν θα υπονόμευσε μόνο την ανεξαρτησία της Κύπρου, την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες υποτίθεται θέλουν, αλλά επίσης θα ζημίωνε τη νέα δημοκρατική κυβέρνηση της Ελλάδος.

Σύμφωνα με το κείμενο, «τόσο ο Κύπριος πρέσβης εδώ στην Ουάσινγκτον κ. Νίκος Δημητρίου, όσον και ο σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας κ. Αντώνιος Νομικός επισκέφθηκαν πολλές φορές το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρακαλώντας να κάνουν ό,τι μπορούν, ώστε να σταματήσει η τουρκική προέλαση στο νησί. Οι πηγές μας στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ λέγουν ότι ο κ. Δημητρίου είπε στον υφυπουργό Σίσκο ότι η ελληνική Κύπρος απειλείται με εξαφάνιση. Ο Έλληνας σύμβουλος έδωσε παρόμοιο μήνυμα στον βοηθό υφυπουργό κ. Στάμλερ. Από ό,τι μου λέγουν οι πηγές μας κατόπιν οδηγιών της Αθήνας ο σύμβουλος διαμαρτυρήθηκε για τις τουρκικές παραβιάσεις και ζήτησε από τους Αμερικανούς να συγκρατήσουν τους Τούρκους».

Ο προϊστάμενος του Στάμλερ,  βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών Άρθρουρ Χάρτμαν, ήταν στη Λευκωσία και λάμβανε τα ίδια μηνύματα από τον Κληρίδη. Ο αρθρογράφος αναφέρει ότι όσα διαμήνυαν οι υφιστάμενοι στον Κίσινγκερ δεν εισακούονταν. Ο αναλυτής σημειώνει ότι από τον Ιανουάριο του 1974 οι Κύπριοι αξιωματούχοι είχαν προειδοποιήσει τους Αμερικανούς για το πραξικόπημα. Τις πληροφορίες επιβεβαίωσε η CIA, που είχε σχέση με τον χουντικό καθεστώς. Τους Αμερικανούς είχαν ενημερώσει σχετικά και οι Σοβιετικοί.

Τίποτε δεν έγινε. Γιατί έτσι έπρεπε να γίνει. Να ανατραπεί ο Μακάριος, τον οποίο θεωρούσαν αγκάθι, να εισβάλει η Τουρκία στην Κύπρο, να καταλάβει έδαφος και να διχοτομηθεί η Κύπρος. Έτσι, κατά τον Κίσινγκερ, θα γλύτωναν από τους Σοβιετικούς, που είχαν επιρροή στο νησί. Αυτά για όσους ζουν με τους μύθους.