Με σφραγίδα ΗΠΑ η τριμερής στο Ισραήλ – Μήνυμα σε Ερντογάν, απόσταση από Τσίπρα

H οριστικοποίηση της συμμετοχής του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο στην τριμερή σύνοδο κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, την επόμενη εβδομάδα, στην Ιερουσαλήμ (αντί της Κρήτης, όπως είχε προγραμματιστεί από τον Δεκέμβριο και ήλπιζε μέχρι προ ημερών η ελληνική κυβέρνηση) αποτελεί την αφετηρία εδραίωσης νέων συσχετισμών στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Το πρώτο και κύριο μήνυμα αποστέλλεται προς τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, καθώς η Ουάσινγκτον ξεκαθαρίζει ότι δεν λαμβάνει υπόψη τις απειλές του όσον αφορά τον σχεδιασμό των ΗΠΑ στην περιοχή. Αν και κεντρική επιλογή όλων των διαμορφωτών πολιτικής (Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Πεντάγωνο, Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας) παραμένει η -πάση θυσία- διατήρηση της Τουρκίας εντός της Δύσης, η Ουάσινγκτον διευκρινίζει πως δεν θα υποβαθμίσει τις σχέσεις με άλλους συμμάχους στη Μεσόγειο -ειδικά με το Ισραήλ- υπό τον φόβο κανενός.

Άλλωστε, όπως έχει ξεκαθαριστεί από την έναρξη των διμερών επαφών το 2010 από τους πρωθυπουργούς Γιώργο Παπανδρέου και Μπέντζαμιν Νετανιάχου, και επιβεβαιώθηκε το 2013 και το 2015 από τους Αντώνη Σαμαρά και Αλέξη Τσίπρα αντίστοιχα, στο πλαίσιο της διευρυμένης τριμερούς συνεργασίας, τα κοινά βήματα των εμπλεκόμενων χωρών δεν στρέφονται κατά της Τουρκίας ή άλλων.

Το δεύτερο μήνυμα, όπως προκύπτει από τις υπηρεσιακές διπλωματικές διαβουλεύσεις, είναι ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το τριμερές σχήμα εμφατικά στο σκέλος της άμυνας και της ασφάλειας και δευτερευόντως στο σκέλος της ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι -δημοσίως- η τριμερής θα σφραγιστεί από τη συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, το ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον εντοπίζεται περισσότερο στην εξισορρόπηση της επιρροής της Ρωσίας (κερδισμένη από την κρίση στη Συρία) και της απρόβλεπτης συμπεριφοράς της Τουρκίας.

Κατά τον επιτυχημένο Στρατηγικό Διάλογο Ελλάδας-ΗΠΑ, τον Δεκέμβριο στην Ουάσινγκτον, διεφάνη ο προβληματισμός της αμερικανικής πλευράς για την πρόληψη εδραίωσης μιας διαφορετικής συμπεριφοράς της Άγκυρας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Το θετικό στοιχείο είναι ότι και η ελληνική πλευρά υπογράμμισε το ενδιαφέρον της για τα θέματα άμυνας και ασφάλειας. Γι’ αυτόν τον λόγο είχε ζητήσει την παρουσία του Πομπέο στην τριμερή αντί άλλων αξιωματούχων, όπως ο υπουργός Εμπορίου Ρος ή ο υπουργός Ενέργειας Πέρι.

Το τρίτο μήνυμα

Το τρίτο μήνυμα της παρουσίας του Πομπέο στην Ιερουσαλήμ, αντί της Κρήτης, αφορά την κυβέρνηση Τσίπρα. Γενικότερα, αφορά τη διαπίστωση των ορίων επιρροής της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, σε μια εποχή που, αν και οι σχέσεις Αθήνας-Ουάσινγκτον είναι άριστες, το άλλοτε πανίσχυρο ελληνικό λόμπι στις ΗΠΑ έχει αποδυναμωθεί επικίνδυνα. Διαθέτει μικρές δυνατότητες αυτοτελούς επανόδου σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε αυτό το πλαίσιο ο πρωθυπουργός Τσίπρας, υπό την τρισμέγιστη πλάνη ότι η Συμφωνία των Πρεσπών θα αποτελούσε καταλύτη μεταβολής πολιτικής των ΗΠΑ σε όλα τα θέματα και θα βοηθούσε και στο Κυπριακό (όπως δήλωσε στη Λευκωσία στις 30 Ιανουαρίου), είχε βασίσει πολλά στην παρουσία του Πομπέο στην Κρήτη εν όψει και της προεκλογικής περιόδου.

Μέσω τρίτων

Ο υπουργός Εξωτερικών Κατρούγκαλος και ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ουάσινγκτον Χ. Λαλάκος προσπάθησαν πραγματικά μέχρι την τελευταία στιγμή να εξασφαλίσουν την παρουσία του Πομπέο σε ελληνικό έδαφος, αλλά λέγεται ότι τα δυσάρεστα νέα απόρριψης του αιτήματος (που είχαμε προαναγγείλει) δεν τους μεταφέρθηκαν καν ευθέως και έγιναν γνωστά μέσω τρίτων παραγόντων. Ακολούθησε δε σχετικό μήνυμα του Νετανιάχου, μέσω twitter, την περασμένη Πέμπτη.

Το περιστατικό με τον Πομπέο ακολουθεί την αδυναμία ορισμού επίσκεψης του προέδρου Τραμπ στην Ελλάδα το 2017, τη μη έλευση του αντιπροέδρου Πενς (και την αντικατάστασή του από τον κ. Ρος) στη ΔΕΘ το 2018, όπως και τη μη απάντηση του (πρώην) υπουργού Άμυνας Μάτις σε διαδοχικές προσκλήσεις. Δεν έχει, επίσης, οριστικοποιηθεί η ημερομηνία συνεδρίασης της Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου Ελλάδας-ΗΠΑ (HLCC), που ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Αποστολάκης είχε ζητήσει τον Δεκέμβριο (υπό την προηγούμενη ιδιότητά του ως αρχηγός ΓΕΕΘΑ) να συγκληθεί ως τα τέλη Φεβρουαρίου του 2019.

Μέχρι στιγμής παραμένει άγνωστο αν ο Πομπέο θα έχει προσωπικές συναντήσεις με τους Τσίπρα και Κατρούγκαλο κι αν ο χρόνος θα επιτρέψει εκτενή συζήτηση για μείζονα θέματα, όπως η Τουρκία. Καθίσταται πάντως σαφές ότι, εν όψει προεκλογικής περιόδου, δεν πρόκειται να δοθούν «πολιτικά δώρα» από τις ΗΠΑ προς τον ΣΥΡΙΖΑ (ούτε προς τη ΝΔ άλλωστε) και ότι, παρά τη βιασύνη της κυβέρνησης, οι ευρύτερες συνθήκες για προώθηση λύσεων με την Άγκυρα είναι εντελώς ακατάλληλες.