Μερίδιο από το φυσικό αέριο έναντι οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Τουρκία

Η γραπτή απάντηση με non paper του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας στην πρόταση του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί για συνδιαχείριση του φυσικού αερίου και διαμοιρασμό των εσόδων πριν τη λύση σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της διαπραγμάτευσης για το φυσικό αέριο. Ως τέτοια η κίνηση αυτή αποτελεί σαφή υποχώρηση της ελληνοκυπριακής πλευράς που ηρνείτο επίμονα μέχρι χθες μία τέτοια διαπραγμάτευση.

Η υποχώρηση αυτή προέκυψε ως αποτέλεσμα των τουρκικών τετελεσμένων στις κυπριακές θάλασσες και της αδυναμίας αποτροπής ή τερματισμού τους από τη πλευρά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η απάντηση Αναστασιάδη απορρίπτει την ιδέα της συνδιαχείρισης για πολύ σωστούς λόγους που έχουν να κάνουν με τα κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ, τα οποία ασκούνται μόνο από κράτη και όχι από κοινότητες. Οι λόγοι αυτοί είναι απόλυτα κατανοητοί και στους τρίτους εμπλεκόμενους.

Ήδη οι Τουρκοκύπριοι, μετά τις σχετικές αρνητικές αντιδράσεις των τρίτων, επιχειρούν να προωθήσουν την ιδέα της κοινής εταιρείας. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δηλώνει πρόθυμος να δημιουργήσει μηχανισμό ενημέρωσης των Τουρκοκυπρίων για τη πορεία του κυπριακού ενεργειακού προγράμματος. Αποδέχεται, επίσης, τη δημιουργία δεσμευμένου λογαριασμού ειδικού σκοπού (escrow account), δικαιούχος του οποίου κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις θα είναι οι Τουρκοκύπριοι.

Η απορρόφηση των σχετικών ποσών πολύ ορθά διασυνδέεται με την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας. Η μη ύπαρξη συμφωνίας οριοθέτησης αποτελεί την κύρια αιτία των σημερινών τριβών, όπως αναγνωρίζεται από τον διεθνή παράγοντα, αλλά και την ίδια τη Τουρκία. Με τον τρόπο αυτό η πρόταση Αναστασιάδη καταδεικνύει ότι η ευθύνη για τη κρίση στην ΑΟΖ ευρίσκεται στη Τουρκία.

Οριοθέτηση της ΑΟΖ

Επιπρόσθετα η πρόταση δημιουργεί κίνητρο και στους Τουρκοκύπριους να ζητήσουν από την Άγκυρα την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Τουρκίας. Το τελευταίο θα είναι πολύ χρήσιμο και στο πλαίσιο της λύσης, αφού οι τουρκικές διεκδικήσεις στις δυτικές θάλασσες της Κύπρου είναι ανεξάρτητες του Κυπριακού και θα παραμείνουν και στη μετά τη λύση εποχή.

Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι αυτό είναι ανέφικτο, επειδή η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Έχουν λάθος. Σε ανάλογες περιπτώσεις, όπως μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, η διαπραγμάτευση γίνεται με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ. Όταν Κυπριακή Δημοκρατία και Τουρκία συμφωνήσουν στη γραμμή οριοθέτησης μπορούν αντί συμφωνίας να προβούν σε μονομερείς και παράλληλες δηλώσεις και κατάθεση των σχετικών συντεταγμένων στον ΟΗΕ.

Κάποιο άλλοι θα πουν ότι η Τουρκία θα είναι άτεγκτη και θα επιμείνει στο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν δικαιούται ΑΟΖ πέραν των χωρικών της υδάτων. Και σε αυτό το σημείο κάνουν λάθος αφού στην περίπτωση της “ΤΔΒΚ” η Τουρκία αποδέχθηκε πως η δική της υφαλοκρηπίδα (όχι η ΑΟΖ) δεν φτάνει μέχρι τα χωρικά ύδατα της Κύπρου. Ούτε, όμως, δέχθηκε η γραμμή οριοθέτησης να είναι στη μέση απόσταση μεταξύ των τουρκικών και των κυπριακών ακτών.

Από το φυσικό αέριο στην οριοθέτηση

Η τυχόν έναρξη μίας τέτοιας μεσολάβησης από τις ΗΠΑ, ή άλλης κοινά αποδεκτής χώρας, θα μπορούσε να υποχρεώσει την Τουρκία να αναστείλει τις έρευνες και τις γεωτρήσεις στις επικαλυπτόμενες ζώνες δυτικά και βόρεια της Κύπρου. Έχω την άποψη πως η κίνηση του Προέδρου Αναστασιάδη είναι ρεαλιστική και προς τη σωστή κατεύθυνση. Μεταθέτει το θέμα από τον διαμοιρασμό των εσόδων και τη συνδιαχείριση σε εκείνο της οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Τουρκία.

Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύει και το ζήτημα των παράνομων τουρκικών δραστηριοτήτων. Σημειώνω το ότι η συζήτηση που ξεκίνησε για το φυσικό αέριο γίνεται παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού και τυπικά δεν εντάσσεται σε αυτές. Το αποτέλεσμα της, όμως, είναι δυνατόν –όπως εξήγησα και πιο πάνω– να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ουσία της λύσης.

Για τον λόγο αυτό θα πρέπει στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων για τη διεθνή πτυχή να τεθεί από την ελληνοκυπριακή πλευρά η ανάγκη να υπάρξει ειδικό πρωτόκολλο. Αυτό να προνοεί κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο την διαδικασία οριοθέτησης της ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδας μεταξύ της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας (το κράτος μετά τη λύση) και της Τουρκίας εντός συγκεκριμένων χρονικών ορίων. Σε διαφορετική περίπτωση θα παραμείνουν οι τουρκικές διεκδικήσεις και θα συνεχιστούν οι μονομερείς τουρκικές ενέργειες στις δυτικές κυπριακές θάλασσες ενώ η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι εντελώς αδύναμη να τις εμποδίσει εξ αιτίας και της ύπαρξης του βέτο των Τουρκοκυπρίων.