Μετά το ψήφισμα τι; – Ο καβγατζής Ερντογάν και η αναβλητική Ευρώπη

Αντίστροφα μετρά πλέον ο χρόνος για τον Ερντογάν, καθώς βρισκόμαστε μόλις δύο εβδομάδες πριν την Σύνοδο Κορυφής, στην οποία η ΕΕ θα πρέπει να αποδείξει ότι σέβεται τις αποφάσεις της, επιβάλλοντας κυρώσεις στην Τουρκία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε το “πράσινο φως”, τον καθοριστικό ρόλο, ωστόσο, τον έχει το Βερολίνο. Την ίδια ώρα, κάτι φαίνεται να αλλάζει και στην Αθήνα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις πιέσεις προς την ΕΕ και τη Γερμανία για την λήψη, επιτέλους, της σχετικής απόφασης.

Το κλίμα για την Τουρκία δεν είναι καλό στη Ευρώπη και αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην πληθώρα των μονομερών προκλητικών του Ερντογάν, όχι μόνον εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά συνολικά εναντίον της ΕΕ και της Δύσης. Ενέργειες που προκαλούν μόνιμες τριβές και αποτελούν αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή: από τη Λιβύη και τη Συρία μέχρι τον Κόλπο και το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Την Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκανε το αυτονόητο. Καταδίκασε με ψήφισμά του, το οποίο εγκρίθηκε με 631 ψήφους υπέρ, τρεις κατά και 59 αποχές, τις παράνομες τουρκικές ενέργειες στα Βαρώσια και την προκλητική επίσκεψη του Ερντογάν στην περιοχή, στις 15 Νοεμβρίου. Ενέργειες, οι οποίες συνιστούν απροκάλυπτη παραβίαση ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Παραλλήλως ενέκρινε και την τροπολογία, που κατέθεσε η ελληνική και η κυπριακή αντιπροσωπεία του ΕΛΚ, με την οποία καλείται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις στην Τουρκία.

Απορρίπτει το ψήφισμα ο Ερντογάν

Υιοθετώντας σκληρή γλώσσα, οι ευρωβουλευτές καλούν την Τουρκία «να μεταβιβάσει τα Βαρώσια στους νόμιμους κατοίκους τους» και «να αποφύγει τυχόν ενέργειες που μεταβάλλουν τη δημογραφική ισορροπία του νησιού, μέσω μιας πολιτικής παράνομων εποικισμών». Ζητούν επίσης, μια βιώσιμη λύση για την επανένωση της Κύπρου και εκφράζουν τη λύπη τους για την υποστήριξη της Άγκυρας στη λύση των δύο κρατών.

Το ψήφισμα χαρακτηρίστηκε ως η αρχή για την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία και ως ένα «ισχυρό όπλο» για την Ελλάδα και την Κύπρο στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». Πρόκειται, ωστόσο, για ένα μη δεσμευτικό κείμενο, το οποίο δείχνει μεν μία κατεύθυνση, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα κάμψει τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα που παίζονται στην Ανατολική Μεσόγειο και τα οποία έχουν εκφραστές στη Σύνοδο Κορυφής.

Η Άγκυρα απέρριψε, άλλωστε, ήδη το ψήφισμα, κάνοντας λόγο για ευρωπαϊκό «εκβιασμό» και υποστηρίζοντας ότι θα συνεχίσει να προστατεύει τα συμφέροντά της και εκείνα των Τουρκοκυπρίων. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών δεν δίστασε μάλιστα να κατηγορήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι είναι «προκατειλημμένο και αποκομμένο από τις πραγματικότητες» στην Κύπρο.

Είναι δεδομένες οι κυρώσεις; 

Αν όμως για τα Βαρώσια τα πράγματα είναι ξεκάθαρα (πρόκειται άλλωστε για παραβίαση ψηφισμάτων του εκτελεστικού Οργάνου του ΟΗΕ) και μπορεί να επιβληθούν κάποιες κυρώσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να θεωρούμε δεδομένες τις κυρώσεις και για τις τουρκικές προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Αθήνα δείχνει, το τελευταίο διάστημα, να πιέζει περισσότερο προς αυτήν τη κατεύθυνση.

Οι κυρώσεις στην Τουρκία για τις προκλήσεις της κατά της Ελλάδας έπρεπε να έχουν ήδη επιβληθεί. Αυτό όμως δεν συνέβη, κυρίως εξαιτίας της Γερμανίας, η οποία φροντίζει να δίνεται ζωτικός χώρος και χρόνος στον Ερντογάν. Τελικά, μετά από αρκετές αναβολές, η σχετική συζήτηση έγινε και το θέμα των κυρώσεων τέθηκε δυνητικά και ως απειλή, “εάν και εφόσον” η Τουρκία δεν αλλάξει στάση μέχρι τον Δεκέμβριο.

Ο Δεκέμβρης όμως ήρθε και η Τουρκία δεν άλλαξε στάση. Μόνο κάποιος αφελής θα περίμενε άλλωστε κάτι τέτοιο, ειδικά από τον Ερντογάν. Αντιθέτως συνέχισε τις προκλητικές ενέργειες με παράνομες έρευνες σε ελληνικά ύδατα, με τα Βαρώσια, αλλά και με την εμπλοκή της στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και προσφάτως με την απειθαρχία της σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή επιχείρηση για την επιτήρηση εφαρμογής του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη. Παρόλα αυτά κάτι έχει αλλάξει.

Ο “άνεμος” Μπάιντεν

Ο Ερντογάν, όπως και η Μέρκελ, περίμενε τις αμερικανικές εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων, με την επικράτηση του Μπάιντεν, του στερεί την ιδιαίτερη σχέση και μεταχείριση που είχε από την προεδρεία Τραμπ. Με αυτό, ως δεδομένο, αρκετοί είναι εκείνοι που αναμένουν έναν ελιγμό από τον Τούρκο πρόεδρο, προκειμένου να “διασκεδαστούν” οι ευρωπαϊκές αντιδράσεις. Μέχρι στιγμής πάντως, αυτό που έχει δείξει είναι μόνον κάποιες φραστικές αλλαγές στη ρητορική του, οι οποίες όμως δεν υποστηρίζονται από τις επιλογές του στην πράξη.

Από την άλλη, ο Ερντογάν προκάλεσε ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους με την απόπειρά του να μετατρέψει την κόντρα του με τον Μακρόν σε “ιερό” πόλεμο του μουσουλμανικού κόσμου με την Ευρώπη. Είχε μάλιστα την ατυχία, η πολεμική ρητορική του εναντίον της Γαλλίας και της Αυστρίας, να συμπέσει χρονικά με την τζιχαντιστική επίθεση στη Βιέννη.

Κερασάκι στην τούρτα των προκλήσεών του εναντίον της Ευρώπης ήταν η άρνηση της Άγκυρας, πριν λίγες ημέρες, να δεχθεί έλεγχο, από γερμανική αυτή τη φορά φρεγάτα, σε τουρκικό φορτηγό πλοίο, το οποίο ήταν ύποπτο για τη μεταφορά όπλων στη Λιβύη, κατά παράβαση του εμπάργκο που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ. Η Άγκυρα δεν σταμάτησε απλώς τον έλεγχο, αλλά επιτέθηκε και σε ευρωπαϊκές χώρες, υποστηρίζοντας ότι δεν έχουν τέτοια αρμοδιότητα.

Όλα τα παραπάνω έχουν δημιουργήσει ένα αρνητικό κλίμα για την Τουρκία στην  Ευρώπη και υπάρχουν εκτιμήσεις, ότι το χθεσινό ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου θα λειτουργήσει ενισχυτικά στο γαλλικό αίτημα για σκληρή στάση και επιβολή κυρώσεων. Αλλαγή προσέγγισης στο θέμα φαίνεται ότι υπάρχει όμως και στην Αθήνα, η οποία δείχνει πλέον περισσότερο πιεστική για την επιβολή κυρώσεων.

Πόσο θα πιέσει η Αθήνα

Σε κυβερνητικό επίπεδο, τις προηγούμενες εβδομάδες, λόγο για αποτυχία της πολιτικής κατευνασμού απέναντι στην Άγκυρα έκανε μόνον ο επί των ευρωπαϊκών θεμάτων, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης. Ο Νίκος Δένδιας επαναλάμβανε το δόγμα Μητσοτάκη “σταματούν οι προκλήσεις, ξεκινούν οι συζητήσεις”, καθώς και τις πάγιες ελληνικές θέσεις για το πλαίσιο αυτών των συζητήσεων. Σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα, και κυρίως την κριτική των χειρισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο υπουργός Εξωτερικών, επικαλούμενος (σωστά στον μεγαλύτερο βαθμό) ότι αυτά που λέει τα ακούν και άλλοι που θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν, απέφευγε να δώσει συνέχεια.

Σήμερα, ωστόσο, σε συνέντευξή του στο Bloomberg, ο Νίκος Δένδιας επισημαίνει ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να προσποιείται ότι η Τουρκία ενεργεί με αποδεκτό τρόπο στην περιοχή». Καλεί επίσης την ΕΕ, να λάβει μέτρα, προκειμένου να περιορίσει την «παραβατική και προκλητική πολιτική» της Άγκυρας, υπογραμμίζοντας τους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει η εντύπωση ότι δεν υπάρχουν όρια.

Ο υπουργός Εξωτερικών σημειώνει ότι, κάποιες φορές, «η ΕΕ επέτρεψε στην Τουρκία να καταλήξει σε λάθος συμπεράσματα», δείχνοντας μια κριτική διάθεση έναντι της Ευρώπης, στην οποία δεν μας έχει συνηθίσει. Αναφερόμενος μάλιστα στην απόφαση για εμπάργκο όπλων, που έχει ζητήσει η Ελλάδα, βάζει στο κάδρο το Βερολίνο, τονίζοντας ότι «η Γερμανία διαθέτει τους μηχανισμούς ελέγχου και ισορροπιών για να σταματήσει την εξαγωγή όπλων σε χώρες που πρόκειται να τα στρέψουν εναντίον δύο μελών της ΕΕ». 

Η Αθήνα θέλει να αξιοποιήσει το αρνητικό για τον Ερντογάν κλίμα και μάλλον να αποφύγει και την παγίδα ενός ελιγμού του Τούρκου προέδρου. Έτσι, με δεδομένο ότι η Άγκυρα δεν έκανε τα βήματα που έπρεπε, πιέζει προς την κατεύθυνση των κυρώσεων, αποφεύγοντας παραλλήλως, να δώσει την εντύπωση ότι κλείνει το διπλωματικό παράθυρο. Τον τελευταίο λόγο τον έχει όμως το Βερολίνο και ήδη η φράση “κυρώσεις στην Τουρκία” έχει αρχίσει να αντικαθίσταται με “περιοριστικά μέτρα κατά προσώπων ”. Και αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι και στην περιβόητη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, μάλλον θα πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι.