Μεθοδεύουν τετελεσμένο μέσω οδικού χάρτη

Μπορεί η φόρμουλα μίας ενδιάμεσης συμφωνίας να έχει απορριφθεί από τη Λευκωσία, αλλά το σενάριο αυτό παραμένει ζωντανό, δεδομένου ότι ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε και ο βρετανικός παράγοντας, που είναι το πρώτο βιολί στο παρασκήνιο, επιδιώκουν πάση θυσία η τρέχουσα Διάσκεψη της Γενεύης να μην λήξει χωρίς αποτέλεσμα. Επειδή, λοιπόν, θεωρούν δύσκολο να οδηγηθούν οι διαπραγματεύσεις σε μία πλήρη συμφωνία, διατηρούν ως εναλλακτική λύση τη συμφωνία σ’ ένα περίγραμμα λύσης με τον καθορισμό οδικού χάρτη για την επεξεργασία του τελικού σχεδίου λύσης, το οποίο, εάν προκύψει, θα τεθεί σε χωριστά ταυτόχρονα δημοψηφίσματα.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, εάν επιτευχθεί κάποιου είδους ενδιάμεση συμφωνία δεν αποκλείεται να γίνει Διάσκεψη στις αρχές Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη. Τούτο παραπέμπει σε  χρονοδιάγραμμα που επιβάλλεται όχι από τις ανάγκες της διαπραγμάτευσης, αλλά από εξωγενείς παράγοντες. Λόγω των εκλογών στην Κυπριακή Δημοκρατία στις αρχές του 2018, οι Δυτικοί επιδιώκουν να έχουν δημιουργήσει ένα τετελεσμένο το αργότερο μέχρι το φθινόπωρο.

Σ’ αυτή την προσπάθεια πρωτοστατεί το Λονδίνο. Το έγγραφο που είχε καταθέσει ο ‘Αιντε και τελικά το απέσυρε –σύμφωνα με πληροφορίες– φέρει τα «αποτυπώματα» του Βρετανού διπλωμάτη Τζόναθαν Άλαν, ο οποίος χειρίζεται το Κυπριακό στο Φόρεϊν Όφις. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Άλαν είχε, νεαρός διπλωμάτης τότε, θητεύσει δίπλα στον Λόρδο Χάνεϊ.

Ο ύστατος ελιγμός του Άιντε

Όπως είναι γνωστό, το έγγραφο Άιντε προκάλεσε την αντίδραση και της Αθήνας και της Λευκωσίας. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εξαρχής εξέφρασε δυσφορία για το γεγονός ότι δεν είχαν περιληφθεί οι θέσεις του, σε αντίθεση με τις τουρκικές. Σημαντικό σημείο διαφωνίας είναι και η ιδέα για  νέα συνθήκη εφαρμογής.

Δεδομένου ότι το επόμενο διάστημα ο κ. Άιντε θα παραιτηθεί από απεσταλμένος της Γραμματείας του ΟΗΕ για να πολιτευθεί στη χώρα του, προσπαθεί με κάθε τρόπο να εκβιάσει εξελίξεις. Σε συντονισμό με το Λονδίνο, επιδιώκει μέσα από ένα οδικό χάρτη να δημιουργήσει τετελεσμένο.

Από την πλευρά της, η Άγκυρα επιμένει στις θέσεις της που είχε παρουσιάσει και στο Μοντ Πελεράν μερικούς μήνες πριν. Αυτό προκύπτει και από τις συνομιλίες που είχε στην Αθήνα ο Τούρκος πρωθυπουργός Γιλντιρίμ. Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν αποκλείεται κάποια κίνηση εντυπωσιασμού από την πλευρά της. Μία τέτοια κίνηση πιθανολογείται πως θα είναι η εξαγγελία για σταδιακή μείωση –στη βάση συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος– των στρατευμάτων κατοχής σε επίπεδα ΤΟΥΡΔΥΚ (650 στρατιώτες) μετά από συμφωνία λύσης του Κυπριακού.

Σημειώνεται συναφώς πως η Τουρκία σε όλες τις επαφές της  για το Κυπριακό συνδέει τις όποιες κινήσεις της με ανταλλάγματα στο πεδίο των σχέσεών της με την ΕΕ. Θέτει το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών, της βίζας και της αναβαθμισμένης τελωνειακής ένωσης. Για τους Τουρκοκύπριους δεν θέτουν κανένα αίτημα.

Οι τουρκικές θέσεις

Σύμφωνα με πληροφορίες, με βάση τα όσα κατέθεσαν οι Τούρκοι στο Μοντ Πελεράν τον περασμένο Ιανουάριο, οι θέσεις τους, που δεν έχουν διαφοροποιηθεί, είναι οι εξής:

• Πρώτον, υποστήριξαν ότι χωρίς εγγυήσεις, οι Τουρκοκύπριοι θα απορρίψουν σε δημοψήφισμα το σχέδιο λύσης. Τούτο ειπώθηκε ενώπιον της τουρκοκυπριακής αντιπροσωπείας.
• Δεύτερον, έκαναν λόγο για μερική αποχώρηση στρατευμάτων.
• Τρίτον, η  πλήρης αποχώρηση θα εξετασθεί σε χρόνο που θα καθοριστεί και θα απαιτεί τη συναίνεση όλων των πλευρών. Δεν αποδέχεται πρόνοια για αυτόματο τερματισμό της παρουσίας των στρατευμάτων. Ζητάει  όπως μετά από ένα χρονικό διάστημα 10-15 χρόνων, να γίνουν και πάλι διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα για αξιολόγηση της κατάστασης  στην Κύπρο και εάν διαπιστωθεί πως λειτουργεί «η νέα κατάσταση πραγμάτων» τότε  θα αποφασιστεί αν πρέπει να αποχωρήσουν ή όχι οι εγγυήτριες δυνάμεις.
• Τέταρτον, διαβεβαίωσαν πως δεν πρέπει να φοβούνται οι Ελληνοκύπριοι «αν τηρήσουν τα συμφωνηθέντα».
• Πέμπτον, έκαναν αναφορά στο σχέδιο Ανάν και στον αριθμό των στρατευμάτων που θα παρέμεναν σε περίπτωση έγκριση του το 2004.
• Έκτον, ισχυρίσθηκαν πως το 1974 η Τουρκία δεν χρησιμοποίησε το άγημα που υπήρχε στην Κύπρο, την ΤΟΥΡΔΥΚ (αυτό δεν ισχύει) και θα πρέπει τούτο να το λάβουν υπόψη οι Ελληνοκύπριοι. Αυτή η τοποθέτηση παραπέμπει σε αυτό που ευρέως διαδίδεται εσχάτως ότι η Τουρκία θα εισηγηθεί στο τέλος των μεταβατικών περιόδων να παραμείνουν οι δυνάμεις του 1960. Δηλαδή, εσαεί παρουσία στρατευμάτων στο νησί.

Οι Τούρκοι θέλουν στην Κύπρο δικαιώματα Ευρωπαίων 

Σημειώνεται συναφώς ότι τον περασμένο Μάρτιο, ο κ. Άιντε, σε συνάντηση που είχε με τον πρόεδρο της Κομισιόν αναφέρθηκε σε τουρκική πρόταση για αποχώρηση του 90% των Τούρκων από την Κύπρο με την έναρξη της συμφωνίας και το υπόλοιπο 10% (σχεδόν 4000) να παραμείνει ανάλογα με την εφαρμογή της συμφωνίας και το εάν θα υφίστανται λόγοι παραμονής τους. Το συμπέρασμα είναι ότι η Τουρκία  επιμένει να παραμείνει στην Κύπρο στρατός της, έστω και μικρού μεγέθους, ο οποίος θα είναι συγκεντρωμένος σε μια βάση.

Στο τραπέζι έχει τεθεί και η αξίωση της Άγκυρας να ισχύσουν για τους Τούρκους πολίτες στην Κύπρο οι τέσσερις ελευθερίες που ισχύουν για τους πολίτες των κρατών-μελών της ΕΕ. Η απαίτηση αυτή είχε ικανοποιηθεί σε κάποιο βαθμό κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στο διάστημα 2008-12. Η Τουρκία, όμως, δεν ικανοποιείται από όσα φαίνεται να έχει εξασφαλίσει και ζητά περισσότερα.

Είχε εξασφαλίσει:

• Πρώτον, ότι οι τέσσερις ελευθερίες θα ισχύουν για Τούρκους αλλά με τον περιορισμό ότι θα ισχύει η αναλογία τέσσερις Ελλαδίτες, ένας Τούρκος. Ας σημειωθεί ότι από το κοινοτικό δίκαιο οι τέσσερις ελευθερίες ισχύουν για τους Ελλαδίτες, αλλά όχι για τους Τούρκους.
• Δεύτερον, το ζήτημα να διευθετηθεί με διμερή συμφωνία Κύπρου-Τουρκίας.
• Τρίτον, να ισχύει μόνο στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. Με βάση τη σημερινή αξίωση, οι Τούρκοι ζητούν οι Τούρκοι να έχουν τα δικαιώματα των Ευρωπαίων σε όλη την Κύπρο.

Το γεγονός ότι οι Τούρκοι επιχείρησαν, μετά που εξασφάλισαν τα πιο πάνω, να πάρουν περισσότερα, προκάλεσε την αντίδραση της Λευκωσίας. Έχει υποδειχθεί προς την ΕΕ πως αυτό είναι ένα ζήτημα που αφορά το σύνολο των κρατών-μελών και ως εκ τούτου, θα πρέπει να διαπραγματευθεί η ίδια με την Τουρκία.

Υπέδειξε, επίσης, πως εάν γίνει αποδεκτό σε διμερές επίπεδο η Κύπρος θα καταστεί δεύτερης κατηγορίας κράτος-μέλος. Το θέμα, ωστόσο, είναι πως πολλά από αυτά που ζήτησε η Τουρκία περιέχονται σ’ αυτά που έχουν ήδη συμφωνηθεί στις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις.

Η νέα πενταμερής, που έχει ήδη αρχίσει σε θέρετρο της Γενεύης, κρύβει παγίδες. Μια ενδιάμεση συμφωνία θα κλειδώσει τις συγκλίσεις χωρίς να υπάρχει τελική συμφωνία. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα παραμείνει μετέωρη μέχρι να ολοκληρωθεί η τεχνοκρατική εργασία, ενώ οι πρόνοιες του περιγράμματος θα τυγχάνουν πολλαπλών ερμηνειών, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα στο Κυπριακό. Εάν, μάλιστα, επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες για τον τουρκικό ελιγμό περί μείωσης των κατοχικών στρατευμάτων η Λευκωσία θα βρεθεί υπό μεγάλη πίεση.