Μισό αιώνα μετά και οι κηδείες συνεχίζονται…

Το περασμένο Σαββατοκύριακο τελέστηκαν δύο κηδείες πεσόντων κατά την εισβολή. Οι συγγενείς τους, σαράντα οκτώ χρόνια μετά, παρέλαβαν τα οστά των δικών τους ανθρώπων για να ταφούν. Οι κηδείες αυτές παραμένουν το ξυπνητήρι για να θυμίζει την εισβολή και τη συνεχιζόμενη κατοχή. Είναι αυτή η τραγικότητα που βιώνει η Κύπρος τόσα χρόνια. Το μαρτύριο με τους αγνοούμενους το κουβαλάνε οι οικογένειες μία ολόκληρη ζωή. Ακόμη κι όταν άρχισε το πρόγραμμα των εκταφών, ξεκίνησε η διαδικασία παράδοσης μερικών οστών, για να τελεστούν οι κηδείες, τα συναισθήματα ήταν ανάμεικτα. Σε ένα μικρό κασόνι, τυλιγμένο με σημαίες, οι άνθρωποί τους, τους οποίους περίμεναν κάθε μέρα, κάθε στιγμή από το 1974.

Δύο κηδείες τελέστηκαν το Σαββατοκύριακο. Του καταδρομέα Δημήτρη Πύρκα από το Μάμμαρι και του Χριστάκη Φιλίππου Νικολαΐδη από την κατεχόμενη Κυθρέα. Ο Δημήτρης Πύρκας υπηρετούσε στην 32α Μοίρα Καταδρομών. Χαράματα της 22ας Ιουλίου, στις μάχες στον Πενταδάκτυλο, τραυματίσθηκε και σύμφωνα με μαρτυρίες, τις οποίες επικαλέστηκε ο επίτροπος Προεδρίας, Φώτης Φωτίου, στην ομιλία του, έντονη ήταν η επιθυμία του τραυματία να απομακρυνθούν άμεσα οι συστρατιώτες του, ένεκα της επικρατούσας κατάστασης. Δεν δέχθηκε να τον μεταφέρουν στο Συγχαρί για περίθαλψη για να μην εγκλωβιστούν. Πολύ μικρός αριθμός οστών του εντοπίστηκαν στην περιοχή του υψώματος Αλωνάγρα την περίοδο 2010-2012 και παραδόθηκαν πρόσφατα στην οικογένειά του, μετά που ακολουθήθηκε η επιστημονική διαδικασία της ταυτοποίησης.

Ο Χριστάκης Φιλίππου Νικολαΐδη τραυματίσθηκε θανάσιμα από ριπή πολυβόλου στη διάρκεια μάχης για εξουδετέρωση τουρκοκυπριακού θύλακα στο χωριό Ελιά. Στη μάχη τραυματίσθηκε συμπολεμιστής του και ο Χριστάκης, σε μία προσπάθεια να τον μεταφέρει προς τις θέσεις της Εθνικής Φρουράς, δέχθηκε τη θανάσιμη ριπή. Οι συμπολεμιστές του, του φώναζαν να μην προσεγγίσει τον τραυματία γιατί θα ήταν εκτεθειμένος στα τουρκικά πυρά. Δεν έκανε πίσω. «Ήλθαμε εδώ για να πολεμήσουμε κι εάν χρειαστεί να πεθάνουμε», τους είχε πει και προχώρησε.

Από το τουρκικό πολυβολείο η ριπή σκότωσε και τους δύο στρατιώτες. Έπεσε μαχόμενος τον Ιούλιο του 1974 και τάφηκε στο κοιμητήριο της Μόρφου, όπως κι άλλοι πεσόντες της πρώτης φάσης της τουρκικής εισβολής, χωρίς την παρουσία δικών τους ανθρώπων. Η εκταφή των οστών του Χριστάκη Φιλίππου Νικολαΐδη πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2016-2017 από το Κοιμητήριο της κατεχόμενης Μόρφου, στα πλαίσια του προγράμματος εκταφών και αναγνώρισης λειψάνων της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων Κύπρου.

Οι κηδείες συνεχίζονται

Είναι τραγικό, μπορεί και να φαντάζει, στους νεότερους, περίεργο. Σκοτώθηκαν το 1974 και κηδεύονται τώρα. Πέντε σχεδόν δεκαετίες μετά. Σχεδόν μισό αιώνα μετά αναζητούνται ακόμη οι ψυχές αγνοουμένων, πεσόντων. Αναζητούνται ομαδικοί τάφοι μετά «από αξιοποίηση πληροφοριών», που όσο περνά ο χρόνος λιγοστεύουν. “Φεύγουν” αυτοί που γνωρίζουν ή επιμένουν οι εν ζωή να κρατούν σαν σφραγισμένο μυστικό τα όσα ξέρουν για ομαδικούς τάφους, δολοφονίες, εκτελέσεις. Διαδικασίες ταυτοποίησης βρίσκονται σε εξέλιξη, αν και οι εκταφές φαίνεται να έχουν περιοριστεί.

Οι κηδείες είναι ένα προσκλητήριο πεσόντων αλλά και όσων επέζησαν. Οι συμπολεμιστές είναι πάντα εκεί και αφηγούνται. Οι κηδείες φέρνουν μνήμες στους συγγενείς, που τόσα χρόνια τις συντηρούσαν για να αντέξουν την αναμονή. Για τους συγγενείς ο χρόνος δεν επουλώνει τον πόνο. Είναι ως να σκοτώθηκε ο δικός τους άνθρωπος την προηγούμενη μέρα και κηδεύεται την επόμενη. Η θλίψη και ο πόνος δεν αλλάζει. Ο χρόνος της αναμονής και της ελπίδας μεγάλος.

Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς “έφυγαν” από τη ζωή, κάποτε και τα αδέλφια. Το βάρος του “αποχαιρετισμού” αναλαμβάνουν οι νεότεροι, που έμαθαν από τις αφηγήσεις και γνώρισαν τον πεσόντα από τις μαυρόασπρες φωτογραφίες. Πέντε σχεδόν δεκαετίες από την τουρκική εισβολή, τη συνεχιζόμενη κατοχή και οι κηδείες αγνοουμένων και πεσόντων λειτουργούν σαν ξυπνητήρι για όλους τους υπόλοιπους, πέραν από την οικογένεια. Έστω εκείνα τα δευτερόλεπτα που θα “παίξει” το βίντεο του ρεπορτάζ στο τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων. Και μετά; Στην καθημερινότητα της λήθης.