Νέες φρεγάτες με κριτήριο τις ανάγκες του Ναυτικού ή τις πιέσεις του κ. Πάιατ;

Απαντώντας στη Βουλή σε ερώτηση για τις φρεγάτες, ο υπουργός Άμυνας δήλωσε ότι εάν απαιτηθεί το Πολεμικό Ναυτικό θα εισηγηθεί διαχωρισμό της απόκτησης μεταχειρισμένων πλοίων από την αγορά των νέων. Ο διαχωρισμός επιτρέπει καθαρότερα την αξιολόγηση των εναλλακτικών προσφορών, χωρίς την πίεση εξεύρεσης μιας καλής άμεσης λύσης, δεδομένου ότι η παράδοση των νέων φρεγατών θα πάρει κάποια χρόνια.

Ο διαχωρισμός επιτρέπει να βρεθούν δύο βέλτιστες λύσεις, χωρίς να αλληλεξαρτώνται. Η λογική “πακέτο” μπορεί να βλάψει. Η ανάγκη για καλές άμεσα παραδοτέες μεταχειρισμένες φρεγάτες να οδηγήσει σε εκπτώσεις όσον αφορά την επιλογή των νέων φρεγατών κι αντιστρόφως. Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό χρειάζεται νέες φρεγάτες με δυνατότητα αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής για σειρά λόγων που έχουν αναφερθεί.

Άρα χρειάζεται φρεγάτες εξοπλισμένες με ένα σύστημα συστημάτων, δηλαδή αισθητήρων, ραντάρ μεγάλης εμβέλειας, πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και προηγμένο σύστημα διαχείρισης μάχης. Έχουμε τονίσει στο παρελθόν τα υπέρ και τα κατά των δύο κυριότερων προτάσεων που πλανώνται πάνω από το υπουργείο Άμυνας: τις γαλλικές Belharra και τις αμερικανικές MMSC.

Το Ναυτικό πρέπει να διαλέξει φρεγάτες, οι οποίες του δίνουν δυνατότητα μιας ισχυρής δύναμης κρούσης, η οποία μπορεί να διεκδικήσει την κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η απόκτηση τεσσάρων νέων φρεγατών μπορεί να δημιουργήσει μια αλυσίδα ισχυρών ναυτικών σημείων, τα οποία να εγγυηθούν την απρόσκοπτη ναυτική και αεροπορική επικοινωνία μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου με ό,τι αυτό σημαίνει και για την άμυνα της Μεγαλονήσου και για την προστασία των ΑΟΖ.

Ναυτικό “κυανών υδάτων”

Αν θέλει η Ελλάδα να καταστήσει το Πολεμικό Ναυτικό ικανό για επιχειρήσεις σε ανοικτές θάλασσες (blue water navy), δηλαδή στην Ανατολική Μεσόγειο, πρέπει να αποκτήσει πλοία τα οποία δίνουν την δυνατότητα αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής μεγάλου βεληνεκούς, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν απειλές που προέρχονται από αεροσκάφη, πυραύλους (κρουζ ή μη) και μάλιστα υπό συνθήκες κορεσμού.

Ταυτόχρονα, πρέπει να μπορούν να καταστείλουν και εξουδετερώσουν τις αντίπαλες ναυτικές δυνάμεις από απόσταση, να αντιμετωπίσουν εχθρικά υποβρύχια, αλλά και να παράσχουν κάλυψη σε επιχειρήσεις προστασίας νηοπομπής ή αποβατικές ενέργειες. Οι προδιαγραφές αυτές απαιτούν μεγάλα σκάφη, τα οποία να φέρουν ικανό απόθεμα αντιαεροπορικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, αλλά και πυραύλων επιφανείας-επιφανείας και κατά χερσαίων στόχων.

Αυτό απαιτεί μια ασπίδα αντιαεροπορικής προστασίας ακτίνας μεγαλύτερης των 100 χλμ γύρω από την όποια νέα φρεγάτα. Εντός αυτής της ακτίνας, οι παλαιότερες φρεγάτες, σε κάποια απόσταση από το νέο πλοίο μπορούν να δημιουργήσουν δεύτερη περίμετρο αντιαεροπορικής προστασίας ακτίνας πάνω από 50 χλμ. με πυραύλους ESSM. Πυραυλάκατοι και ελαφρύτερα σκάφη μπορούν να παίξουν τον ρόλο της άμυνας τερματικών σημείων με τα συστήματα RAM. Εντός αυτού του πλέγματος θα είναι επίσης ενεργά συστήματα αντιαεροπορικών πυρών των πυροβόλων Super Rapid 76mm και Phalanx 20mm. Μια τέτοια διάταξη επιτρέπει και την αντιμετώπιση επιθέσεων κορεσμού από πυραύλους επιφανείας-επιφανείας.

Τι προσφέρει η Belharra

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις αρχίζει να ξεκαθαρίζει το τοπίο μεταξύ των δύο φερόμενων ως επικρατέστερων λύσεων. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει μέχρι στιγμής καταθέσει η γαλλική πλευρά, οι φρεγάτες κλάσης Belharra θα φέρουν το ψηφιακό σύστημα διαχείρισης, το πολλαπλών ρόλων ραντάρ 4 FF AESA, αντιαεροπορικά βλήματα Aster 30 και πυραύλους επιφανείας-εδάφους SCALP Navale μεγάλου βεληνεκούς.

Θα είναι επίσης εξοπλισμένες με ενεργό σόναρ Kingklip Mark II, ενσωματωμένο σύστημα ναυτικής επικοινωνίας Aquilon, μέτρα ραντάρ και ηλεκτρονικής υποστήριξης επικοινωνιών για ηλεκτρονικό πόλεμο, ηλεκτρονικούς παρεμβολείς και μια συμπαγή έκδοση του συνδυασμένου ενεργού-παθητικού ρυμουλκούμενου σόναρ CAPTAS-4. Θα διαθέτουν επίσης ένα μη περιστρεφόμενο σύστημα κεραίας IFF (αναγνώρισης φίλιου ή εχθρικού αεροσκάφους).

Η Belharra με αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να εξουδετερώσει εχθρικά ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα σε αυτές τις αποστάσεις. Αυτό σημαίνει ότι σε μία θαλάσσια έκταση ακτίνας πάνω από 100 χλμ, τα ελληνικά υποβρύχια μπορούν να εξασφαλίζουν την περιοχή από επερχόμενες εχθρικές ναυτικές δυνάμεις. Μέσα στα ίδια όρια, ομάδες F-16 ή Rafale μπορούν να εναλλάσσονται μέσα στην ομπρέλα παρέχοντας επιπλέον κάλυψη.

Ταυτόχρονα, η ομάδα κρούσης μπορεί να παίξει τον ρόλο συνοδείας σε περίπτωση που κριθεί αναγκαία η μεταφορά στρατιωτικού προσωπικού και οπλισμού στην Κύπρο. Η ομάδα κρούσης μπορεί να παίξει το ρόλο ασπίδας σε μια δύναμη που πλέει πιο νότια και τεθλασμένα προς την Μεγαλόνησο. Η μετακινούμενη “ομπρέλα” μπορεί να κινηθεί για την κάλυψη δρομολογίων και μεταγωγικών αεροσκαφών.

Η ανάγκη τεσσάρων νέων φρεγατών δεν είναι αυθαίρετη. Ακολουθώντας ευλαβικά τις προδιαγραφές, ο αριθμός των τεσσάρων Balharra σημαίνει ότι έχεις ανά πάσα στιγμή άμεσα διαθέσιμα, ή εν πλω, δύο σκάφη, ένα σε ανακατασκευή-επισκευή-αναβάθμιση και ένα σε ανάπαυση. Όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι κανένα από αυτά τα πλοία δεν θα διατεθεί σε κάποια αποστολή εκτός Μεσογείου στο πλαίσιο αποστολών του ΝΑΤΟ ή του ΟΗΕ. Αν αυτό τηρείται, τότε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι τρεις, ίσως και οι τέσσερις φρεγάτες να είναι διαθέσιμες.

Οι αμερικανικές φρεγάτες MMSC

Είναι κοινό μυστικό ότι οι ΗΠΑ πιέζουν την Ελλάδα να αγοράσει τις αμερικανικές φρεγάτες τύπου MMSC. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν οι MMSC είναι κατάλληλες για τον σκοπό που τις χρειάζεται το Πολεμικό Ναυτικό, ώστε να είναι αποδεκτές ως υποψήφιες προς αγορά. Ας προσπαθήσουμε να το απαντήσουμε στηριζόμενοι όχι σε ισχυρισμούς ανταγωνιστών, αλλά σε αμερικανικές πηγές.

Λόγω λανθασμένων πληροφοριών, ίσως επειδή η Fincantieri εμπλέκεται στην σχεδίαση και παραγωγή, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι MMSC δεν βασίζονται στις φρεγάτες FREMM. Αντίθετα βασίζονται στην κλάση LCS Freedom. Στις FREMM θα βασιστεί το επόμενο πλοίο που σχεδιάζει να αποκτήσει το αμερικανικό Ναυτικό κλάσης Constellation. Το πρώτο εξ αυτών θα αρχίσει να κατασκευάζεται το ερχόμενο καλοκαίρι.

Οι κατασκευαστές της MMSC δείχνουν την πώληση τεσσάρων φρεγατών στην Σαουδική Αραβία σαν απόδειξη της επιχειρησιακής αξίας του πλοίου. Το Ριάντ, όμως, σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα σκάφη στον ανατολικό στόλο του, δηλαδή εντός του Κόλπου, που σημαίνει ότι οι φρεγάτες θα καλύπτονται από την ομπρέλα που προσφέρουν τα χερσαία αντιαεροπορικά συστήματα.

Δεν τις παραλαμβάνει το αμερικανικό Ναυτικό

Σύμφωνα με εγχώριο δημοσίευμα η MMSC μπορεί να εξοπλιστεί με πυραύλους «SM-2, ESSM, CAMM–ER, NSM, VL–ASROC, ακόμη και με… Exocet». Αλλά για να τοποθετηθούν αυτά τα όπλα πρέπει να αλλάξει η διαμόρφωση και η όλη υπερκατασκευή. Αν κρίνουμε δε από το πως αντιμετωπίζεται η τοποθέτηση επιπλέον συστημάτων στις MMSC που αγόρασε η Σαουδική Αραβία, το πλοίο έχει φορτωθεί τόσο πολύ εξωτερικά που έχει ακυρωθεί η όποια ιδιότητα “στελθ” (αόρατη από τα ραντάρ).

Οι κυψέλες εκτόξευσης Mk 41 δεν προσφέρουν επαρκές απόθεμα πυραύλων για να αντιμετωπιστούν επιθέσεις κορεσμού και οι διαστάσεις και ο σχεδιασμός του πλοίου δεν επιτρέπουν την τοποθέτηση δεύτερου Mk 41. Στις 20 Ιανουαρίου το αμερικανικό Forbes δημοσίευσε άρθρο του αμυντικού συντάκτη Κρέγκ Χούπερ με τίτλο “Ο Μπάιντεν πρέπει να κινηθεί γρήγορα και να σκοτώσει την κλάση LCS Freedom”.

Το άρθρο είναι ενδεικτικό της κριτικής που ασκείται στις αμφιλεγόμενες φρεγάτες. Ας σημειωθεί ότι το αμερικανικό Ναυτικό αρνείται να παραλάβει άλλες MMSC μέχρι να διορθωθούν βασικά προβλήματα πρόωσης και ευστάθειας. Η άνευ προηγουμένου άρνηση έχει φέρει μεγάλη αναστάτωση. Η αναστολή των παραδόσεων παγιδεύει δύο σχεδόν ολοκληρωμένα πλοία (το μελλοντικό Minneapolis-Saint Paul LCS 21 και το Cooperstown LCS 23) στο ναυπηγείο Marinette Wisconsin της Fincantieri. Έχει θέσει, επίσης, υπό αμφισβήτηση τη μοίρα τεσσάρων επιπλέον ημιτελών σκαφών της κλάσης MMSC.

Φρεγάτες με προβλήματα

Το βασικό πρόβλημα είναι οι συνεχείς ζημιές στο σύστημα μετάδοσης κίνησης και συγκεκριμένα στον μειωτήρα στροφών, δηλαδή στο “κιβώτιο ταχυτήτων”. Αυτό το μηχανικό σύστημα είναι σχεδόν αδύνατον να αντικατασταθεί μετά την εγκατάσταση. Όποια σχεδίαση βασίζεται στην κλάση αυτή θα αντιμετωπίσει παρόμοιο πρόβλημα, εφόσον οι κατασκευαστές που παλεύουν να το λύσουν από το 2008 δεν κατάφεραν να βρουν λύση που να ικανοποιεί το αμερικανικό Ναυτικό.

Άλλο πρόβλημα είναι ότι το πλοίο είναι υπέρβαρο κατά 6% όπως είχε παραδεχτεί ο εκπρόσωπος του αμερικανικού Ναυτικού Κλέι Ντος και ως εκ τούτου είναι πιο πιθανό να βυθιστεί σε περίπτωση βλάβης. Αυτό φαίνεται να προκλήθηκε από αλλαγές στο σχεδιασμό κατά την κατασκευή. Το αμερικανικό Ναυτικό είχε πει ότι το πλοίο θα απαιτήσει ειδικές διαδικασίες λειτουργίας έως ότου διορθωθεί. Ο επιλεγμένος τρόπος αντιμετώπισης θα είναι η εγκατάσταση εξωτερικών δεξαμενών για επιπλέον πλευστότητα.

Το αμερικανικό ναυτικό είχε πει ότι η κλάση Freedom (σ’ αυτή ανήκει η φρεγάτα MMSC), με την προσθήκη των εξωτερικών δεξαμενών, θα πληρούσε την απαίτηση σταθερότητας και ότι ο σχεδιασμός του USS Fort Worth (LCS-3) περιλαμβάνει πρόσθετες βελτιώσεις για καλύτερη σταθερότητα. Τελικά, όμως, και τα δύο πλοία θα αποσυρθούν φέτος, έχοντας λιγότερο από 13 χρόνια προβληματικής λειτουργίας.

Να αποφασίσει το Ναυτικό όχι οι πολιτικοί

Η πείρα δείχνει ότι η πολιτική ηγεσία δεν αφήνει το Πολεμικό Ναυτικό να κάνει τις πρέπουσες επιλογές. Για λόγους που δεν είναι του παρόντος, οι επιχειρησιακές ανάγκες νοθεύονται επικίνδυνα από πολιτικές σκοπιμότητες που ανάγονται σε σχέσεις εξάρτησης, δηλαδή δεν είναι ούτε καν πολιτικά-διπλωματικά δικαιολογημένες. Δεδομένου ότι οι τωρινή απόφαση θα καθορίσει για δεκαετίες το επιχειρησιακό δόγμα του Πολεμικού Ναυτικού, πρέπει να ληφθεί με βάση τις πραγματικές ανάγκες, έτσι όπως τις ορίζει το Ναυτικό για την δημιουργία στόλου “κυανών υδάτων”. Στόλου, δηλαδή, που μπορεί να διεκδικήσει κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Κανείς σχεδόν στο Ναυτικό δεν αμφισβητεί ότι η γαλλική Belharra είναι σαφώς επιχειρησιακά πολύ ανώτερη, ενώ η αμερικανική MMSC είναι προβληματική, απέχοντας πολύ από το να καλύπτει στοιχειωδώς τις ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού. Πέρα από τα προβλήματα της MMSC, είναι αμφίβολο αν οι ΗΠΑ θα αποδεσμεύσουν προς πώληση στην Ελλάδα τους πυραύλους Standard, οι οποίοι θα έδιναν τουλάχιστον κάποιες δυνατότητες αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής.

Το παρελθόν έχει δείξει ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν πάντα να παίζουν ένα ρυθμιστικό γεωπολιτικό ρόλο στην περιοχή μέσω της παροχής ή της διακοπής αναγκαίων μέσων και οπλικών συστημάτων. Σε στιγμές κρίσης, μάλιστα, όταν η Ελλάδα ήταν σε ανάγκη, έπαιξαν τουλάχιστον ουδέτερο, αν όχι επιζήμιο ρόλο για εμάς. Αντίθετα, η Γαλλία έχει παίξει θετικότερο ρόλο. Εάν, μάλιστα, ισχύει, όπως φαίνεται, ότι η αγορά των Belharra μπορεί να συνοδευτεί από την υπογραφή ελληνογαλλικού συμφώνου αμυντικής συνδρομής, τότε η “γεωστρατηγική παράμετρος” καθιστά ακόμα πιο ισχυρή τη γαλλική πρόταση. Εκτός κι αν πίσω από αυτόν τον όρο κάποιοι κρύβουν την εξάρτηση.