Νέοι δρόμοι στην Ανατολική Μεσόγειο, παλιό μονοπάτι στο Κυπριακό

Ενώ η Ειδική Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λούτ, προσπαθεί να καταλήξει σε ένα πλαίσιο για την επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών, είναι σημαντικό να έχουμε υπ’ όψιν ότι η Τουρκία παραμένει σταθερή σε μια λύση που θα υποκαθιστά την Κυπριακή Δημοκρατία με μια τρικέφαλη οντότητα στην οποία καμιά σοβαρή απόφαση δεν θα λαμβάνεται χωρίς την έγκριση της τουρκικής πλευράς. Μια τέτοια εξέλιξη, η οποία θα θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού και την πρωταγωνιστική του παρουσία στη Μεγαλόνησο, θα είναι μη αναστρέψιμη.

Παρά το γεγονός ότι η διακοινοτική διάσταση του προβλήματος είναι σημαντική, εντούτοις το μείζον ζήτημα είναι η επιδίωξη της Τουρκίας να μετατρέψει την Κύπρο σε τουρκικό προτεκτοράτο ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της για ηγεμονία και επικυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο. Μοιραίως, η εκάστοτε τουρκοκυπριακή ηγεσία ακολουθεί την πολιτική της Άγκυρας εξυπηρετώντας αλλότριους στόχους.

Τη θέση αυτή επιβεβαιώνουν και οι μεμονωμένες γενναίες φωνές από την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Είναι στα πλαίσια αυτής της συγκεκριμένης πολιτικής που εντάσσεται και ο εποικισμός των κατεχομένων. Παρά ταύτα, εδώ και χρόνια η Τουρκία κατάφερε να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η πιο σημαντική διάσταση του Κυπριακού είναι η διακοινοτική.

Αυτό που συζητείται σήμερα, ή τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, δεν είναι το ίδιο πλαίσιο που συζητείτο τη δεκαετία του 1980 ή του 1990. Η Τουρκία πέτυχε αυτή τη μετατόπιση, όχι μόνο ως αποτέλεσμα του ανισοζύγιου δυνάμεων αλλά και ως αποτέλεσμα λαθών και εσφαλμένων αντιλήψεων της δικής μας πλευράς. Υπογραμμίζεται, επίσης, ότι εάν οι στόχοι που τίθενται στα πλαίσια της υφιστάμενης πολιτικής επιτευχθούν, τότε θα έχει επέλθει μια πύρρειος νίκη με οδυνηρές συνέπειες.

Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι μετά από το 1974 δεν υπήρξε οποιαδήποτε ευκαιρία για λύση η οποία θα βελτίωνε το status quo. Και τούτο παρά τις οδυνηρές υποχωρήσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς. Τυχόν εφαρμογή των σχεδίων που είχαν προταθεί θα επιδείνωνε το status quo.

Θα πρέπει να διερωτηθούμε γιατί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, που ήταν υπέρμαχος του Σχεδίου Ανάν, εκφράζει σήμερα σοβαρές επιφυλάξεις για την πολιτική αυτή. Ενώ οι ανησυχίες του για τη βιωσιμότητα μιας τέτοιας ρύθμισης είναι εύλογες, θα πρέπει να προβληματιστούμε για τις εισηγήσεις που θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου μιας βιώσιμης διευθέτησης στα πλαίσια ενός ομοσπονδιακού κράτους. Είναι σημαντικό να αποφευχθούν καταστάσεις που θα οδηγήσουν σε μια συνομοσπονδία.

Θα πρέπει να επαναξιολογηθεί

Το Κυπριακό θα πρέπει να επαναξιολογηθεί υπό το πρίσμα των μεγάλων αλλαγών που συντελούνται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ανταγωνισμός περιφερειακών και άλλων δυνάμεων με διακύβευμα τη μεγαλύτερη δυνατή επιρροή και την εξυπηρέτηση των δικών τους επιδιώξεων. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια σημαντική περιοχή από γεωστρατηγικής σκοπιάς, καθώς είναι πεδίο συνάντησης τριών παγκόσμιων θρησκειών, Ανατολής και Δύσης, οικονομικού Βορρά και Νότου, εμπορικών και ενεργειακών δρόμων (routes).

Τα τελευταία χρόνια είχαμε και την ανακάλυψη τεραστίων ποσοτήτων ενεργειακού πλούτου. Τα θέματα ασφαλείας, τα ενεργειακά ζητήματα καθώς και οι θέσεις των εμπλεκόμενων μερών καθιστούν τα δεδομένα ολοένα και πιο πολύπλοκα. Επιπρόσθετα, στη Μέση Ανατολή είναι σε εξέλιξη διαδικασίες που ίσως οδηγούν σε επαναχάραξη συνόρων.

Εν ολίγοις, θα πρέπει να κατανοήσουμε τα θέματα αυτά και τις προκλήσεις για τη χώρα μας, όχι μόνο με μια βαθιά ενδοσκόπηση αλλά πάνω απ’ όλα βλέποντας τα ζητήματα μέσω μιας ευρύτερης οπτικής διάστασης εκτός Κύπρου, να δούμε δηλαδή τη μεγάλη εικόνα. Η Κύπρος καλείται να ενεργήσει, ούτως ώστε να επιτύχει τη σύζευξη των δικών της στόχων με ευρύτερα συμφέροντα.

Σε κάποιο βαθμό αυτό γίνεται σήμερα -ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι περιφερειακές συνεργασίες. Ασφαλώς, όμως, μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να αναδειχθεί σε ένα κράτος πρότυπο στην Ανατολική Μεσόγειο και με έναν πολυδιάστατο ρόλο και να λειτουργεί με τρόπο που η επιβίωση και η συνέχειά της να καθίσταται απαραίτητη για ευρύτερα και μεγαλύτερα συμφέροντα από τα δικά της.

Προφανώς, μέσα από αυτά τα πλαίσια θα επαναξιολογήσουμε και το Κυπριακό. Παράλληλα, μια εξελικτική διαδικασία θα πρέπει να είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για τη διασφάλιση της συνέχειας της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αποκατάσταση της ενότητάς της στα πλαίσια ενός ομοσπονδιακού πλαισίου διαφορετικού από αυτό που συζητούσαμε μέχρι σήμερα. Θεωρώ ότι η συγκεκριμένη πρόταση είναι δυνατόν να δημιουργήσει μια σαφώς καλύτερη προοπτική από την υφιστάμενη πολιτική.