Ο αντιπτέραρχος Λάγιος, οι εξοπλισμοί και η PESCO – Μία άλλη ανάγνωση

Στις 22 Απριλίου ανακοινώθηκε η αποχώρηση του Γενικού Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Εξοπλισμών Αντιπτεράρχου (Ι) ε.α. Θεόδωρου Λάγιου, ο οποίος ορίστηκε σύνδεσμος του υπουργείου Άμυνας με τη Ελληνική Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην ΕΕ επί θεμάτων PESCO.

Χωρίς αναφορές στο όποιο ενδεχόμενο παρασκήνιο, μπορεί κάποιος να χαρακτηρίσει “ακατανόητη” την απόφαση του υπουργού να αντικαταστήσει τον αρμόδιο γενικό διευθυντή 15 μήνες μετά την τοποθέτησή του, στη μέση μιας κρίσιμης περιόδου, όπου η υλοποίηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων F-16 και Rafale είναι σε εξέλιξη, όπου μόλις μπήκε η υπογραφή για το Κέντρο Εκπαίδευσης στην, ενώ επίκειται και η απόφαση για το πρόγραμμα των φρεγατών!

Είναι όμως “άστοχη” και για άλλους ίσως και “επικίνδυνη” η αντικατάσταση αυτή; Μήπως η θέση του συνδέσμου με την Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην ΕΕ επί θεμάτων ανάπτυξης δυνατοτήτων και προγραμμάτων Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας για την Άμυνα και την Ασφάλεια της ΕΕ (PESCO), καλύπτει σημαντικότατους εθνικούς σκοπούς και δεν αποτελεί “χρύσωμα στο χάπι”; Μήπως με την απόφασή του αυτή ο υπουργός στέλνει μήνυμα στην ΕΕ για τη σημασία και προτεραιότητα που δίνει η Ελλάδα στις δράσεις που στοχεύουν στην αμυντική ολοκλήρωση της ΕΕ;

Μέρος πακέτου

Οι υφιστάμενες διακυβερνητικές δομές της ΕΕ, στις οποίες συμμετέχει η Ελλάδα, που υποστηρίζουν την συνεργατική ανάπτυξη ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων, είναι οι ακόλουθες:

• Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA).
• Η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO).
• Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF, στο μέρος που αφορά τα έτη μέχρι και το 2020. Ο κανονισμός για τα έτη 2021-2027 είναι ακόμα υπό ανάπτυξη).

Η PESCO συνδέεται στενά με τη Συντονισμένη Ετήσια Αναθεώρηση Άμυνας (CARD) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), το οποίο υλοποιείται επί του παρόντος στο πλαίσιο του Προγράμματος της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Ανάπτυξης (EDIDP). Είναι συμπληρωματικά και αμοιβαία ενισχυόμενα εργαλεία, που συμβάλλουν στον ίδιο πολιτικό στόχο:

• H Συντονισμένη Ετήσια Αναθεώρηση Άμυνας υλοποιείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, μέσα από συστηματική παρακολούθηση των σχεδίων των εθνικών αμυντικών δαπανών ώστε να επιτευχθεί ο εντοπισμός ευκαιριών για νέες πρωτοβουλίες συνεργασίας.
• Η PESCO αναπτύσσει προγράμματα, που θα ανταποκρίνονται στις προτεραιότητες, που τα κράτη-μέλη της ΕΕ θέτουν μέσω των Capability Development Plan, λαμβάνοντας υπόψη προγράμματα, ταυτοποιημένα ιδίως μέσω της διαδικασίας της Συντονισμένη Ετήσια Αναθεώρηση Άμυνας.
• Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας θα παρέχει οικονομικά κίνητρα για την προώθηση της αμυντικής συνεργασίας, από την έρευνα μέχρι και τη φάση της ανάπτυξης των ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των πρωτοτύπων, μέσα από συγχρηματοδότηση.

Συμμετοχή σε προγράμματα PESCO

Είναι σημαντική επιτυχία η μέχρι σήμερα συμμετοχή της Ελλάδας στα 47 εγκεκριμένα συνεργατικά προγράμματα των 25 κρατών-μελών της ΕΕ που συμμετέχουν στην PESCO και ειδικότερα σε 9 από αυτά ως συμμετέχουσα και σε 5 ως επικεφαλής. Αυτά καλύπτουν μεταξύ άλλων τομείς κυβερνοχώρου, θαλασσίων και εναερίων συστημάτων, συστημάτων εκπαίδευσης, μετεωρολογικών συστημάτων.

Αξίζει να δούμε τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του 1ου Αεροπορικού Συνεδρίου Ισχύος “Μαθαίνοντας από το Παρελθόν και Ενδυναμώνοντας το Μέλλον”, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Αποφοίτων Σχολής Ικάρων και ιδιαίτερα αυτών που αφορούν στην “Ενίσχυση των Εθνικών Δυνατοτήτων Άμυνας και Ασφάλειας της Ελλάδος μέσω της Αμυντικής Ολοκλήρωσης της ΕΕ”.

Παρουσιάζονται σημαντικότατες προτάσεις, εκφράζοντας την ελπίδα να αξιοποιήσουμε τα οφέλη της συμμετοχής μας στην PESCO και σε συντονισμό και με λοιπές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, να πετύχουμε τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή μας για κάλυψη αφενός των επιχειρησιακών αναγκών των Ενόπλων μας Δυνάμεων, με κατάλληλη αξιοποίηση πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, αφετέρου να καταστήσουμε ανταγωνιστική και κερδοφόρα την αμυντική μας βιομηχανία.

Αμυντική βιομηχανία

Οι νέες πρωτοβουλίες στην Ευρώπη στον τομέα της Άμυνας προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες στα κράτη-μέλη, πέραν της επίτευξης του επιπέδου φιλοδοξίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για την ενίσχυση του “εθνικού προφίλ δυνατοτήτων”. Οι πρωτοβουλίες αυτές (PESCO, CARD, CDP, EDF) μαζί με τα σχετικά εργαλεία (PESCO projects, EDA) μπορούν να αξιοποιηθούν από όλα τα συμμετέχοντα κράτη-μέλη.

Το “Εθνικό Προφίλ Δυνατοτήτων” της Ελλάδας έχει δυνατά και αδύναμα σημεία. Όσον αφορά στις στρατιωτικές δυνατότητες, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τις ισχυρότερες συμβατικές στρατιωτικές δυνατότητες στην ΕΕ. Αντίθετα στον τομέα της βιομηχανίας και της ασφάλειας εφοδιασμού, υστερεί σημαντικά. Η ευκαιρία που παρουσιάζεται για την Ελλάδα αφορά κυρίως στην ενίσχυση της στον πιο αδύναμο τομέα του Εθνικού Προφίλ Δυνατοτήτων, που είναι η βιομηχανία. Οι ευρωπαϊκές δράσεις έχουν στόχο την ανάπτυξη της βιομηχανίας και προβλέπεται να διατεθούν σημαντικοί πόροι, συνολικού ύψους 13 δισ ευρώ, στις διάφορες οντότητες των κρατών-μελών για ανάπτυξη δυνατοτήτων, ιδιαίτερα για την περίοδο 2021-27.

Μπορούμε να το δούμε παραστατικά στην εικόνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, σύμφωνα με την οποία προβλέπονται 4,1 δισ για την έρευνα, με αποκλειστική χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και 8,9 δισ για την ανάπτυξη, ως συγχρηματοδότηση με τα συμμετέχοντα κράτη-μέλη. Η συγxρηματοδότηση για τα διάφορα προγράμματα, ανάλογα με το είδος της δράσης, μπορεί να φθάσει υπό προϋποθέσεις μέχρι και το 100%, ενώ για την ανάπτυξη πρωτοτύπων μέχρι περίπου το 55%.

Προτάσεις για την PESCO

Ο δρόμος της Ελλάδας σε αυτό το τοπίο ευκαιρίας είναι ο καθορισμός των επιχειρησιακών απαιτήσεων σε βάθος χρόνου, η χαρτογράφηση των δυνατοτήτων της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας και η στοχευμένη επιλογή δράσεων, που ικανοποιούν ανάλογα με τις επιχειρησιακές απαιτήσεις και τις δυνατότητες της βιομηχανίας. Η εν λόγω επιλογή απαιτεί καταρχάς πολιτική βούληση, η οποία θεωρητικά πρέπει να υπάρχει λόγω των δεσμεύσεων της χώρας μέσω του ισχυρότατου νομικού πλαισίου της PESCO, καθώς και δέσμευση εθνικών πόρων για συμμετοχή σε διακρατικές συνεργατικές δράσεις.

Επιπλέον απαιτείται σοβαρή εκπροσώπηση της Ελλάδας σε θέσεις, στις οποίες ζυμώνονται οι εξελίξεις τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο εργασίας. Οι ελληνικές αμυντικές εταιρείες δύνανται να ωφεληθούν πολλαπλώς (χρηματοδότηση, μεταφορά τεχνολογίας, συνεργασίες, πρόσβαση σε αγορές κλπ) από την έμφαση, η οποία δίδεται στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας από την ΕΕ.

Είναι αναγκαίο να αξιοποιηθεί στο μέγιστο βαθμό η συμμετοχή στην PESCO σε θέματα κάλυψης επιχειρησιακών απαιτήσεων είτε ως επικεφαλής χώρα, είτε ως συμμετέχουσα σε κοινά προγράμματα με άλλες χώρες, αλλά και για την ανάπτυξη της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας. Ταυτόχρονα, πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για μέγιστη εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρονται για την κάλυψη των αμυντικών αναγκών μέσω κοινών εξοπλιστικών προγραμμάτων με κράτη-μέλη της PESCO με τις οικονομίες κλίμακας που γεννούνται.

Επιπρόσθετα, απαιτείται να αξιοποιηθεί η συμμετοχή της Ελλάδος και στις νέες πρωτοβουλίες αμυντικής ολοκλήρωσης της ΕΕ ώστε, να εξασφαλιστεί νομικά και οργανωτικά η αναθεώρηση όλων των στοιχείων που αποτελούν μέχρι σήμερα τροχοπέδη στις αντίστοιχες προσπάθειες. Πρέπει να εξασφαλίσουμε την ανάπτυξη των εθνικών δυνατοτήτων στους τομείς της άμυνας και ασφάλειας, ενισχύοντας το εθνικό προφίλ δυνατοτήτων.

Αποφασιστική σημασίας παράμετρος θα αποτελέσει και η δραστηριοποίηση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των ελληνικών αμυντικών βιομηχανιών, σε στενό συντονισμό με τους αρμόδιους φορείς του υπουργείου Άμυνας στο πλαίσιο της Εθνικής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής. Θα ληφθούν υπόψη οι προβλέψεις της PESCO καθώς και όλες οι ευκαιρίες που γεννώνται στο πλαίσιο της Αμυντικής Ολοκλήρωσης της ΕΕ, με απώτερο σκοπό την συνεχή ενημέρωση, συμμετοχή και εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρουσιάζονται.

Σε αυτόν τον σημαντικό ρόλο καλείται να ανταποκριθεί, ο αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Θεόδωρος Λάγιος, από τη νέα του θέση. Θέλω να πιστεύω ότι με την απόφαση του υπουργού θα μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη της συμμετοχής μας στην PESCO και σε συντονισμό και με λοιπές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την αμυντική ολοκλήρωση της ΕΕ, θα πετύχουμε τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή μας για κάλυψη αφενός των εθνικών δυνατοτήτων άμυνας και ασφάλειας, με κατάλληλη αξιοποίηση πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, αφετέρου να καταστήσουμε ανταγωνιστική και κερδοφόρα την αμυντική μας βιομηχανία.