Ο απροσάρμοστος γείτονας

του Γιώργου Κακλίκη  – 

Ελάχιστος χρόνος πέρασε από την αναστολή των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στην Ολλανδία και την Τουρκία και στις 15 Φεβρουαρίου 2018 η κάτω Βουλή της Ολλανδίας προχώρησε στην αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας. Από τη στιγμή που η ολλανδική κυβέρνηση απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα Τούρκων υπουργών που είχαν την πρόθεση να μεταβούν στη χώρα για να επηρεάσουν τους εκεί ομοεθνείς τους υπέρ του δημοψηφίσματος, που θα ενδυνάμωνε την εξουσία του προέδρου Ερντογάν, οι σχέσεις των δύο χωρών οξύνθηκαν σε μεγάλο βαθμό.

Αν και, παραδοσιακά, χώρες φίλες και με πολύ στενή συνεργασία, η Ολλανδία και η Τουρκία, παρά τις προσπάθειες για την επαναφορά των πραγμάτων σε ομαλή οδό, δεν προχώρησαν προς την εξομάλυνση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Χάγη να ανακαλέσει τον πρέσβη της στην Άγκυρα. Αναμφίβολα, η τροπή που θα πάρουν τα πράγματα σε λίγο θα είναι αρνητική, με την τουρκική πλευρά να εξαπολύει την μήνη της κατά της Ολλανδίας. Ακριβώς όπως είχε πράξει κατά της Ρωσίας και της Γερμανίας το 2015, όταν ο πρόεδρος Πούτιν και ο πρόεδρος Γκάουκ είχαν χαρακτηρίσει γενοκτονία την εξόντωση εκατομμυρίων Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Άγκυρα, αν και είχε προειδοποιήσει το Κρεμλίνο και είχε προβεί σε εκκλήσεις για την αποφυγή μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, δεν το κατόρθωσε. Ο Ρώσος πρόεδρος, κατά την τελετή στο Ερεβάν για την επέτειο της εκατονταετίας από εκείνη τη σφαγή, δήλωσε απερίφραστα πως “τίποτα δεν μπορεί να δικαιολογήσει τις μαζικές εξοντώσεις”. Έκανε, μάλιστα, ρητά λόγο για γενοκτονία”. Ας μην ξεχνάμε την τουρκική αντίδραση και στην περίπτωση των πολύ πιο ήπιων δηλώσεων του προέδρου Ομπάμα, ο οποίος, με την ίδια ευκαιρία, έκανε λόγο για “μεγάλη σφαγή” αποφεύγοντας προσεκτικά την λέξη γενοκτονία.

Στην περίπτωση της παραδοσιακά φιλικής προς την Τουρκία Ολλανδίας η κατάσταση φαίνεται πως θα επιδεινωθεί πολύ πέρα από τις γνωστές σε όλους ομοβροντίες εκνευρισμού της Άγκυρας. Κι αυτό, διότι η Κάτω Βουλή της Ολλανδίας προώθησε δύο αποφάσεις. Η μία αναγνωρίζει τη γενοκτονία και η άλλη προβλέπει ότι υπουργός ή άλλος ανώτατος Ολλανδός αξιωματούχος θα παραστεί στην τελετή μνήμης της γενοκτονίας που θα γίνει τον Απρίλιο στην Αρμενία. Έτσι, η γνωστή “ευαισθησία” της Τουρκίας θα προβληθεί ξανά και πολύ. Άσχετα αν, λίγο μετά, η Άγκυρα με κάποια μεθόδευση περίσωσης του γοήτρου της θα δεχθεί την επαναπροσέγγιση με την Χάγη.

Θλιβερή περίπτωση στην ιστορία των εθνών, η στάση των ιθυνόντων της Τουρκίας απέναντι σε θηριωδίες που διαπράχθηκαν με εξοντωτική μανία είτε στην εποχή των σουλτάνων είτε στην εποχή της Τουρκικής Δημοκρατίας. Συστηματικά μεθοδευμένες εξολοθρεύσεις, καταπιέσεις και ταπεινώσεις σπρώχνονται πεισματικά στη λήθη. Διατεταγμένοι θεράποντες της ιστορίας επιχειρούν την προβολή μιας μεγάθυμης και ανεκτικής χώρας που υπήρξε στοργική έναντι πάντων! Πλάνη μεγάλη των ταγών της Τουρκίας που πιστεύουν ή ελπίζουν πως τα ψεύδη που αφομοιώνονται -όπως πιστεύουν- στο εσωτερικό της θα είναι το ίδιο εύπεπτα και στον έξω κόσμο.

Δυτικό προσωπείο

Δύσκολο για την Άγκυρα να υιοθετήσει δυτική αντίληψη και να αποδεχθεί ότι οι καιροί απαιτούν παραδοχές και συναινέσεις. Το δυτικό προσωπείο δεν μπορεί να καλύψει νοοτροπίες και συμπεριφορά περασμένων αιώνων. Δεν απαιτείς από τους τρίτους να σε δουν όπως θέλεις. Τους πείθεις. Κι αυτό είναι δύσκολη δουλειά. Διότι για να πείσεις για τις θετικές σου προαιρέσεις πρέπει να παραδεχθείς τις ατυχείς στιγμές της ιστορικής διαδρομής σου. Αν η Άγκυρα κοιτάξει προς τη Δύση θα βρει παραδείγματα προς μίμησιν.

Η αδυναμία της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας να προσαρμοστεί στη σύγχρονη πραγματικότητα, αποβάλλοντας αγκυλώσεις και στερεότυπα αιώνων, αφαιρεί από τη χώρα τη δυνατότητα να γίνει ένα σύγχρονο κράτος. Ένα κράτος που θα μπορεί να παρουσιάζει ένα πραγματικά εξελιγμένο και δημοκρατικό πρόσωπο και να προβάλλει την αξίωση να αποτελεί δικαιωματικά τμήμα της προηγμένης διεθνούς κοινότητας.

Αντ’ αυτού επιλέγει πάγια μυθεύματα της μορφής “η Τουρκία έχει μετατραπεί σε πηγή ελπίδας για τους φίλους της”, “προχωρούμε για να καταστούμε μία από τις μεγάλες δυνάμεις όχι μόνο στην περιοχή μας αλλά και στην υφήλιο”, “η Τουρκία προχωρεί κερδίζοντας περισσότερη ισχύ σε κάθε βήμα που πραγματοποιεί στον ιστορικό αγώνα εντός και εκτός συνόρων και στη διεθνή σκηνή” (δηλώσεις του κ. Ερντογάν στο Αφιόν Καραχισάρ στις 17 Φεβρουαρίου 2018).

Το τουρκικό ενωτικό αφήγημα περί ανωτερότητας, περί ηθικού, ηρωικού και ανεκτικού κράτους που το μεγαλείο του έγκειται στην προσπάθειά του να εδραιώσει τη δικαιοσύνη και την ειρήνη στο εσωτερικό του και στον κόσμο, φαίνεται πως εξακολουθεί να συγκινεί αρκετό κόσμο μέσα σε αυτή τη χώρα. Απλοϊκά συνθήματα που έθελγαν τα πλήθη πριν πολλά χρόνια, προβάλλονται ακόμα και σήμερα με κάθε ευκαιρία.

Πετυχαίνουν ίσως να κολακεύσουν ένα συγκεκριμένο ακροατήριο της χώρας, αλλά όχι να της ανοίξουν το δρόμο προς την σύγχρονη εποχή. Έτσι η Τουρκία αναγκάζεται να παραμένει απροσάρμοστη, καθηλωμένη στην αντίληψη πως όλοι οφείλουν να προσαρμόζονται στις δικές τις βουλές. Αδυνατεί να διακρίνει πόσο πραγματικά μεγάλος είναι ο δρόμος που της ανοίγεται αν επιλέξει να υιοθετήσει το πνεύμα της συνεννόησης, της συναίνεσης και της ειρηνικής συνύπαρξης.