Ο διπλός εκβιασμός του Βερολίνου για τα Σκόπια

Ο Ζάεφ επιδίδεται σε μία διπλωματική εκστρατεία στη Δύση με σκοπό να προβάλει τις κινήσεις του καλής θέλησης και την πρόθεσή του για λύση, με σκοπό να στρέψει τις πιέσεις προς την Αθήνα.

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού  – 

Σημαντικές είναι οι εξελίξεις στο μέτωπο της διαπραγμάτευσης με τα Σκόπια. Άτυπο επικοινωνιακό μπραντεφέρ εξελίσσεται μεταξύ Τσίπρα-Ζάεφ για το ποιος θα κερδίσει τις εντυπώσεις, ενώ το ελληνικό σχέδιο για το υπό διαπραγμάτευση Σύμφωνο είναι έτοιμο να παραδοθεί και τυπικά στην άλλη πλευρά. Εύσημα στην ΠΓΔΜ έδωσε και ο Γιούνκερ κατά την επίσκεψή του στα Σκόπιο, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα Δυτικά Βαλκάνια. Είναι σαφές ότι η ΕΕ, σε συντονισμό με το ΝΑΤΟ, διαμορφώνει τις διαδικασίες για τη σταδιακή ενσωμάτωση των χωρών αυτής της περιοχής στις ευρωατλαντικές δομές.

Επισήμως, ο Νίκος Κοτζιάς ενημέρωσε τον πρωθυπουργό στη Βουλή το βράδυ της προηγούμενης Τετάρτης κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την κυβερνητική πρόταση σχετικά με τη σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής για το σκάνδαλο Novartis. Υποτίθεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών περιμένει το πράσινο φως του Έλληνα πρωθυπουργού για να αρχίσει ο δεύτερος και σημαντικότερος γύρος της διαπραγμάτευσης.

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με πληροφορίες, στη συνάντηση συζητήθηκαν ποιες θα είναι οι κόκκινες γραμμές στην επικείμενη διαπραγμάτευση, το εναρκτήριο λάκτισμα της οποίας θα δοθεί επισήμως με την επίσκεψή του Έλληνα υπουργού στα Σκόπια. Κυρίως λόγω των συλλαλητηρίων, η Αθήνα έχει ουσιαστικά σκληρύνει τη στάση της, διεκδικώντας όχι μόνο η νέα ονομασία να ισχύει και στο εσωτερικό του κράτους, αλλά να αντανακλάται και στο επίπεδο της ταυτότητας.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθεί η Αθήνα τα τελευταία εικοσιτετράωρα την περιοδεία του Σκοπιανού πρωθυπουργού. Ο Ζόραν Ζάεφ έχει επιδοθεί σε μία ιδιότυπη καμπάνια που περιλαμβάνει επαφές με άλλους ηγέτες, δηλώσεις και συνεντεύξεις. Ως αποτέλεσμα αυτής, η ελληνική πλευρά εισπράττει όλο και μεγαλύτερη πίεση εκ μέρους των δυτικών εταίρων, ώστε να κλείσει το συντομότερο δυνατό το ζήτημα της ονομασίας.

Η επικοινωνιακή εκστρατεία του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ έγκειται στο να δείξει το φιλοευρωπαϊκό του πρόσωπο, διαμηνύοντας ότι η χώρα του δεν έχει αλυτρωτικές βλέψεις. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο το τάιμινγκ της απομάκρυνσης του αγάλματος του εθνικιστή Άντον Γιάνεφ ή «Κιόσετο», όπως ήταν γνωστό το στέλεχος του VMRO τον 19o αιώνα. Τα ξημερώματα γερανοί του δήμου το απομάκρυναν από την είσοδο του κτηρίου του Ανώτατου Δικαστηρίου και το μετέφεραν στον χώρο εγκαταλειμμένου εργοστασίου.

Το άγαλμα είχε τοποθετηθεί εκεί στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος “Σκόπια 2014”, που υλοποιούσε η απελθούσα κυβέρνηση του Νίκολα Γκρούεφσκι. Υπενθυμίζεται ότι μόλις λίγες μέρες πριν, με απόφαση της κυβέρνησης Ζάεφ αποσύρθηκαν και οι πινακίδες του αεροδρομίου που από “Μέγας Αλέξανδρος” μετονομάστηκε σε “Διεθνές Αεροδρόμιο των Σκοπίων”, ενώ ο αυτοκινητόδρομος μετονομάστηκε από “Μέγας Αλέξανδρος” σε “Δρόμο Φιλίας”.

Το παιχνίδι των εντυπώσεων

Με τούτα και με κείνα η κυβέρνηση Ζάεφ εμφανίζεται ως η πλευρά που προβαίνει σε υποχωρήσεις αφαιρώντας σύμβολα που εκπέμπουν αλυτρωτισμό, ώστε να βρεθεί συμβιβαστική λύση. Είναι γεγονός ότι στο παιχνίδι των εντυπώσεων ο Ζόραν Ζάεφ μοιάζει να κερδίζει πόντους. Κι αυτό, όπως προαναφέραμε, φάνηκε και στην επίσκεψη Γιούνκερ. Οι κινήσεις καλής θέλησης και οι φιλικές διακηρύξεις ρίχνουν το μπαλάκι στο γήπεδο της Αθήνας.

Το υπουργείο Εξωτερικών γνωρίζει πολύ καλά ότι η τακτική αυτή είναι ιδιαίτερα επιζήμια, με την έννοια ότι τα Σκόπια περιορίζονται σε κινήσεις καλής θέλησης σε τριτεύουσας σημασίας ζητήματα, χωρίς να κάνουν πίσω σε ουσιώδη ζητήματα της διαπραγμάτευσης. Με την τακτική τους αυτή, ωστόσο, δημιουργούν εντυπώσεις υποχωρητικότητας, κερδίζουν πόντους στις δυτικές πρωτεύουσες και μεταφέρουν τις πιέσεις στην Αθήνα. Με άλλα λόγια, εάν προκύψει ναυάγιο, η ευθύνη θα επιρριφθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το δημόσιο εγκώμιο που έπλεξε ο Ζάεφ για τον Αλέξη Τσίπρα, αλλά και η άκρατη αισιοδοξία του για άμεση λύση το καλοκαίρι. Η στρατηγική των Σκοπίων έχει ήδη αποτελέσματα, καθώς –σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους– η Αθήνα δεν θεωρεί τυχαίο το δεύτερο ατόπημα/παρέμβαση του επιτρόπου της ΕΕ που είναι αρμόδιος για τη διεύρυνση Γιοχάνες Χαν. Ο Χαν αποκάλεσε ξανά τα Σκόπια «Μακεδονία». «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πολύ σύντομα, πολύ πιθανόν μέχρι το καλοκαίρι, θα συστήσει την έναρξη διαπραγματεύσεων με τις δύο χώρες (Μακεδονία, Αλβανία)».

Η παρέμβαση Τσίπρα

Δυναμικά στο παιχνίδι της διαπραγμάτευσης μπαίνει, λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψιν του και ο Τσίπρας. Επιχειρεί ένα ύστατο μπαράζ επαφών, εντατικοποιώντας τις διπλωματικές επαφές για την εξεύρεση λύσης στο θέμα της ονομασίας, ώστε να πείσει για την αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης για μια ονομασία για όλες τις χρήσεις (erga omnes). Αυτό έκανε και στο περιθώριο της Άτυπης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ.

Συμμετείχε σε τετραμερή συνάντηση με την Γερμανία Καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ, τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ. Το θέμα της ήταν το μεταναστευτικό, αλλά στο τραπέζι βρέθηκε και το Σκοπιανό. Πιο σημαντική, όμως, ήταν η κατ’ ιδίαν συζήτηση του Έλληνα πρωθυπουργού με την Γερμανίδα ομόλογό του.

Το Βερολίνο έχει όχι μόνο αυξημένο ειδικό βάρος, αλλά είναι εμφανές ότι έχει μπει και δυναμικά στο παιχνίδι της διαπραγμάτευσης. Αποκλειστικό θέμα της συνάντησης ήταν η επίσκεψη Ζάεφ στο Βερολίνο, κατά τη διάρκεια της οποίας η Μέρκελ έκανε κατάχρηση του όρου «Μακεδονία». Προφανώς αυτό δεν ήταν τυχαίο, Ήταν ένα σαφές μήνυμα-πίεση προς την Αθήνα.

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο πρωθυπουργός επανέλαβε την αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης ώστε να υπάρξει μια σταθερή, βιώσιμη λύση και αμοιβαία αποδεκτή λύση στο ονοματολογικό, αλλά επέμεινε ότι το όνομα που θα συμφωνηθεί πρέπει να είναι για όλες τις χρήσεις και για το εξωτερικό και για το εσωτερικό. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι η καγκελάριος τόνισε ότι θα συνεχίσει να ενθαρρύνει την ηγεσία της γειτονικής χώρας, ώστε να βρεθεί λύση, αλλά απέφυγε να εισέλθει σε λεπτομέρειες.

Το σχέδιο Συμφώνου

Παρ’ ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές από την πρώτη στιγμή της διαπραγμάτευσης με τα Σκόπια ότι δεν θα επιτρέψει ανάμιξη τρίτων, η παρέμβαση του υφυπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Μίκαελ Ροθ έβγαλε μάτι. «Μην βάζετε κόκκινες γραμμές! Καθίστε μαζί!», τόνισε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός Εξωτερικών, αναφερόμενος στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στο ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων. Το είπε κατά την διάρκεια εκδήλωσης στο Ίδρυμα Friedrich Ebert, με κεντρικό ομιλητή τον πρωθυπουργό της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ. Έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να ισχυριστεί ότι πρόκειται για έναν καυγά που δεν καταλαβαίνει κανείς εκτός από τις δύο πλευρές.

Όπως και να έχει, όταν ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει προλειάνει το έδαφος, τη σκυτάλη θα πάρει ο Νίκος Κοτζιάς. Ενώ οι εξελίξεις στο Σκοπιανό είναι καταιγιστικές, ο υπουργός Εξωτερικών επικαλέστηκε το βεβαρημένο πρόγραμμά του για την καθυστέρηση του ταξιδιού του στα Σκόπια. Αν και η ΠΓΔΜ είχε λάβει οδηγίες να περιμένει τον υπουργό την Πέμπτη που μας πέρασε, τελικά η επίσκεψή του αναμένεται να πραγματοποιηθεί τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου.

Οδικός χάρτης σε αυτό θα είναι το σχέδιο Συμφώνου, που θα προτείνει η Ελλάδα στην ΠΓΔΜ και θα αποτελέσει επί της ουσίας τη συνέχεια και την ολοκλήρωση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995. Με άλλα λόγια, θα καθορίσει συνολικά τις σχέσεις των δύο χωρών. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών θα το παραδώσει επισήμως στην άλλη πλευρά, όταν θα επισκεφτεί τα Σκόπια, αλλά ο ομόλογός του Ντιμιτρόφ είναι ενήμερος για το περιεχόμενο του Σχεδίου.

Στις 20 σελίδες του, το Σύμφωνο διαιρείται σε κεφάλαια: το πρώτο αφορά το όνομα, το δεύτερο την ακύρωση του αλυτρωτισμού, το τρίτο το μέλλον της χώρας σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς και το τέταρτο τη «θετική ατζέντα ανάπτυξης των διμερών σχέσεων». Σύμφωνα με πηγή που έχει εικόνα, η ελληνική πλευρά επενδύει πολλά σε αυτό, ελπίζοντας ότι θα αποτελέσει τη βάση της διεθνούς συμφωνίας, οι προβλέψεις της οποίας θα κατισχύουν των σχετικών διατάξεων του Συντάγματος της γειτονικής χώρας. Από τη στιγμή, άλλωστε, που θα παραδοθεί επισήμως στην κυβέρνηση Ζάεφ, η ελληνική πλευρά αναμένει τις αλλαγές που θα προτείνει η άλλη πλευρά.

Ο εκβιασμός του Βερολίνου

Αυτό που προβληματίζει ιδιαίτερα την Ελλάδα είναι η σύνδεση της διαπραγμάτευσης για το όνομα της ΠΓΔΜ με την τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο. Η Καγκελάριος δήλωσε ότι η στήριξή της στο θέμα αυτό είναι σαφής και δεδομένη, αλλά κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι επιχειρείται σύνδεση της ευρωπαϊκής στήριξης στο Αιγαίο με την εδώ και τώρα λύση στο Σκοπιανό. Ενδέχεται δηλαδή η Γερμανία να ζητήσει εμμέσως πλην σαφώς ανταλλάγματα που θα έχουν να κάνουν με την κατάργηση των όποιων κόκκινων γραμμών έχουν απομείνει, όπως η αλλαγή στο Σύνταγμα και στην ταυτότητα.

Σύμφωνα με έγκυρη πηγή, η ρητορική της Μέρκελ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Ζάεφ στο Βερολίνο, με τις πολλαπλές αναφορές σε “Μακεδόνα” και “Μακεδονία” ήταν ένα μήνυμα προς τον Τσίπρα. Μήνυμα που συνδυάζεται με την έμμεση πλην σαφή απειλή ότι εάν δεν λύσει το πρόβλημα με τα Σκόπια, το Βερολίνο θα είναι πολύ αυστηρό έναντι της Ελλάδας στο ζήτημα των όρων εξόδου από το 3ο Μνημόνιο.

Τα δύο ζητήματα είναι επισήμως ασύνδετα, αλλά δεν είναι πρώτη φορά που οι Γερμανοί χρησιμοποιούν εκβιαστικά το πάνω χέρι που έχουν στο ζήτημα των Μνημονίων και της ελάφρυνσης του χρέους για να εκβιάσουν την Αθήνα σε άλλα ζητήματα. Την προηγούμενη φορά που το είχαν κάνει ήταν για το προσφυγικό-μεταναστευτικό.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στην κυβέρνηση αρχίζει να κυριαρχεί η εντύπωση πως στο εσωτερικό η φουρτούνα πέρασε. Έχει ενισχύσει αυτή την εντύπωση ότι με μεθοδεύσεις απέτρεψαν τη διοργάνωση του συλλαλητηρίου στην Πάτρα. Ο Πάνος Καμμένος, πάντως, δεν φαίνεται διατεθειμένος να κάνει πίσω από τη γραμμή που έχει χαράξει. Επανέλαβε στη Βουλή πώς διαφωνεί με τους χειρισμούς της κυβέρνησης και θα κάνει ότι μπορεί για να μην δοθεί το όνομα «Μακεδονία». Από την άλλη είναι δεδομένο πως θα στηρίξει την κυβέρνηση, καταψηφίζοντας ενδεχόμενη πρόταση μομφής.