Γιατί ο EastMed ήταν ημιθανής πριν το non paper των ΗΠΑ

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, το non paper, με το οποίο οι Αμερικανοί τορπίλισαν τον αγωγό EastMed, ήταν η χαριστική βολή σ’ ένα ημιθανές σχέδιο. Μπορεί σε μία προηγούμενη φάση οι εμπλεκόμενες κυβερνήσεις Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ να είχαν δεσμευθεί, μπορεί η Ιταλία να είδε θετικά το σχέδιο, μπορεί η ΕΕ να χρηματοδότησε σχετική μελέτη, αλλά το τελευταίο διάστημα η εικόνα είχε αλλάξει.

Καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν έκανε επισήμως πίσω, αλλά είναι κοινό μυστικό ότι σταδιακά επικράτησαν δεύτερες σκέψεις. Είναι σκέτη υποκρισία οι ΗΠΑ να επικαλούνται περιβαλλοντικούς λόγους, όταν είναι πρωταθλητές στην καταστροφική για το περιβάλλον εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου. Έχει, όμως, έρεισμα το επιχείρημά τους για την (με δεδομένες τις τεχνικές δυσκολίες και το υψηλό κόστος κατασκευής) σκοπιμότητα-βιωσιμότητα του EastMed.

Επειδή, όμως, οι Αμερικανοί δεν είναι εμπλεκόμενο μέρος, ο πραγματικός λόγος που τορπίλισαν το σχέδιο είναι ο τρίτος λόγος που επικαλέστηκαν: Με το πρόσχημα ότι ο εν λόγω αγωγός δημιουργεί εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, πρόσφεραν ένα “δώρο” στην Τουρκία, με την οποία –ας σημειωθεί– βρίσκονται σε παρασκηνιακές συνομιλίες για μία συνολική γεφύρωση του χάσματος που έχει ανοίξει στις σχέσεις τους. Σ’ αυτόν τον ισχυρό παράγοντα ας προσθέσουμε και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θέλουν να πουλήσουν σχιστολιθικό αέριο στην ΕΕ και άρα υφίσταται και μια πινελιά εμπορικού ανταγωνισμού με το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο αγωγός EastMed έχει ουσιαστικά εγκαταλειφθεί και από τους ίδιους τους αρχιτέκτονές του. Η νέα ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει την ισχυρή δέσμευση του Νετανιάχου για το έργο, ο οποίος αντιλαμβανόταν τον EastMed σ’ ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο με έμμεση πλην σαφή βούληση παράκαμψης της Τουρκίας. Εξ ου και το Ισραήλ δεν αντέδρασε στο αμερικανικό non paper.

Η Ελλάδα εγκαταλείπει τον EastMed

Η Ελλάδα μπορεί να μην έχει εγκαταλείψει επισήμως τον EastMed, αλλά τον έχει εγκαταλείψει στην πράξη. Το γνωρίζει όποιος είχε εικόνα των σχετικών παρασκηνιακών συζητήσεων όλο το προηγούμενο διάστημα. Και βεβαίως το επιβεβαιώνει η σχετική δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου σε ερώτηση για το αμερικανικό non paper. Η απάντησή του όχι μόνο δεν αποπνέει την παραμικρή πολιτική ενόχληση, έστω και προσχηματικά, αλλά αποτυπώνει την απόσταση που είχε ήδη πάρει η κυβέρνηση Μητσοτάκη από τον EastMed.

Υπενθυμίζουμε τη δήλωση Δένδια από τη Σαουδική Αραβία, με την οποία είχε βάλει ουσιαστικά ταφόπλακα στο πρόγραμμα ερευνών και γεωτρήσεων στην ελληνική ΑΟΖ, με πρόσχημα γελοίους περιβαλλοντικούς όρους. Κι αυτό, παρότι έχουν εντοπισθεί περίπου 30 σημαντικοί στόχοι, για τους οποίους υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις πως είναι μεγάλα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα.

Ας σημειωθεί ότι η Ελλάδα είχε καθυστερήσει πολύ να δρομολογήσει την εκμετάλλευση διαπιστωμένων και πιθανολογούμενων κοιτασμάτων, μέχρι την τομή που έκανε ο Μανιάτης ως υπουργός Ενέργειας περίπου προ δεκαετίας. Από το καλοκαίρι του 2019 η κυβέρνηση Μητσοτάκη πάγωσε την αδειοδότηση νέων θαλασσίων οικοπέδων (νοτίως Ηρακλείου και Λασιθίου) σε κοινοπραξίες στις οποίες δεσπόζουν η ExxonMobil και η Total.

Κι όχι μόνο αυτό, αλλά και αντί να διευκολύνει, ήγειρε γραφειοκρατικά προσκόμματα στην προώθηση των διαδικασιών σε ήδη αδειοδοτημένα οικόπεδα νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης. Το αποτέλεσμα αυτής της τακτικής το είδαμε τις προηγούμενες ημέρες: Οι δύο πετρελαϊκοί κολοσσοί ουσιαστικά εγκατέλειψαν το πρόγραμμα ερευνών και γεωτρήσεων στην Ελλάδα, αφήνοντάς το για ένα απροσδιόριστο μέλλον.

Η χαριστική βολή στον EastMed

Όσο δε για την ΕΕ, η εκτίμηση που έγινε είναι ότι ο EastMed είναι τεχνικά δύσκολο και κοστοβόρο έργο. Επίσης, ότι υπάρχουν αβεβαιότητες για το πόσα είναι τα κοιτάσματα και σίγουρα ότι ο αγωγός μπορεί να καλύψει μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Έτσι, λόγω και της αμερικανικής πίεσης, άφησε το σχέδιο να “πεθάνει”, χωρίς να το “σκοτώσει” η ίδια.

Η Κύπρος ήθελε τον αγωγό, επειδή θεωρούσε ότι θα την έφερνε στο κέντρο μίας ενεργειακής συμφωνίας και έργου που θα ενέπλεκε άμεσα και την ΕΕ και τοπικές δυνάμεις. Άρα, θα ενίσχυε και οικονομικά και γεωπολιτικά την Κυπριακή Δημοκρατία. Ήταν, λοιπόν, ήταν η μόνη που έμενε πιστή στο αρχικό σχέδιο, αν και έχει συνείδηση ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει την κατάσταση που οδηγεί στην ακύρωσή του. Γι’ αυτό και ήδη προσαρμόζεται.

Το συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήταν αυτό που τράβηξε την σκανδάλη, αλλά την απόφαση να βγάλουν το σχέδιο για τον EastMed από την πρίζα την είχαν ήδη λάβει οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Ας σημειωθεί ότι σε ενεργειακό συνέδριο στην Κύπρο, κορυφαίο στέλεχος της ExxonMobil είχε δηλώσει σαφώς ότι για την περίπτωση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου η συμφέρουσα λύση είναι η μεταφορά του φυσικού αερίου από κάθε κοίτασμα σε σταθμό υγροποίησης. Με άλλα λόγια, όχι αγωγός.

Οι δύο οδεύσεις αγωγών

Υπό την προϋπόθεση πως θα ανακαλυφθούν κι άλλα μεγάλα κοιτάσματα, ειδικοί υποστηρίζουν πως δύο οδεύσεις αγωγών θα μπορούσαν να κριθούν συμφέροντες. Η πρώτη είναι μέσω Κύπρου-Τουρκίας-Βαλκανίων. Αυτός, όμως, προϋποθέτει αφενός λύση του Κυπριακού, που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, αφετέρου άλλο κλίμα στις σχέσεις του Ισραήλ και της Αιγύπτου με την Τουρκία, κάτι που επίσης υπάρχει σήμερα στο τραπέζι.

Η άλλη όδευση είναι το φυσικό αέριο να διοχετευθεί στην Αίγυπτο και εκεί με χερσαίο σχεδόν παραθαλάσσιο αγωγό να φθάσει προς δυσμάς μέχρι τα σύνορα με τη Λιβύη και από εκεί με υποθαλάσσιο αγωγό να κατευθυνθεί στην Κρήτη. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Κάιρο εργάζεται παρασκηνιακά προς αυτή την κατεύθυνση και μάλιστα φαίνεται πως σημειώνει κάποια πρόοδο. Η μόνη επιφύλαξη είναι μήπως κάποια στιγμή η Αίγυπτος διολισθήσει στον ακραίο ισλαμισμό, κάτι, όμως, που δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

Μία τέτοια λύση μπορεί να μην καθιστά την Κύπρο ενεργειακό κέντρο, αλλά την εντάσσει σ’ ένα ενεργειακό σύστημα και βεβαίως αναγορεύει την Ελλάδα στον δεύτερο σημαντικότερο κρίκο μετά την Αίγυπτο. Εάν, μάλιστα, με κάποιον τρόπο βρεθεί μία ευσταθής πολιτική λύση στη Λιβύη και δρομολογηθούν οι έρευνες στους εντοπισμένους γιγαντιαίους στόχους-κοιτάσματα στη λιβυκή ΑΟΖ, θα αλλάξει το κλίμα και στην Αθήνα. Όσοι τορπιλίζουν με διάφορα προσχήματα τη μετατροπή της Ελλάδας σε παραγωγό υδρογονανθράκων, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνεχίσουν το ίδιο τροπάρι…