Ο Ερντογάν και η νέα ελληνική αυτοπεποίθηση

του Νίκου Μιχαηλίδη  – 

Σχετικά ασφαλή συμπεράσματα για τα ουσιαστικά αποτελέσματα της επίσκεψης του Ερντογάν στην Ελλάδα είναι μάλλον πρόωρο να εξάγουμε. Θα πρέπει να αναμένουμε τις επόμενες εβδομάδες, με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στο ζήτημα της παράνομης ροής προσφύγων στα ελληνικά νησιά για να διαπιστώσουμε αν υπήρξε κάποια πρόοδος σε αυτό το φλέγον για τη χώρα μας θέμα.

Πάντως, αν και Ελλάδα και Τουρκία έχουν επωμιστεί μεγάλο βάρος στη διαχείριση του προσφυγικού, όπως δήλωσε και ο πρωθυπουργός, η Τουρκία έχει τεράστιες ευθύνες για την δημιουργία του, ενώ η Ελλάδα απολύτως καμία. Η Τουρκία ενίσχυσε τα τζιχαντιστικά δίκτυα τροφοδοτώντας τον πόλεμο, προκαλώντας έτσι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και προσφυγικό κύμα. Αυτό θα ήταν χρήσιμο να είχε ειπωθεί δημόσια, με περισσότερο σαφή τρόπο από ελληνικής πλευράς, αφού η Ελλάδα θίγεται άμεσα και το θέμα μάς αφορά.

Κατά τη γνώμη του γράφοντος, είναι λάθος να εξισώνονται η Ελλάδα και η Τουρκία ως θύματα των προσφυγικών ροών. Αυτό αποτελεί τουρκική προπαγάνδα! Επιπλέον, το τουρκικό κράτος, εφαρμόζοντας μια νέα εποικιστική πολιτική, χρησιμοποιεί τμήματα αυτών των πληθυσμών για να αλλοιώσει τις δημογραφικές ισορροπίες στο εσωτερικό της μικρασιατικής επικράτειας εις βάρος Κούρδων και Αλεβιτών.

Αναλλοίωτη η τουρκική στρατηγική

Το ευρύτερο πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν θεωρώ ότι θα διαφοροποιηθεί ουσιαστικά σε βάθος χρόνου. Πιθανώς, η Τουρκία το επόμενο διάστημα για λόγους τακτικής να επιδείξει προσωρινή ευελιξία και ήπια στάση σε σχέση με την Ελλάδα. Όμως, η αναθεωρητική και αποσταθεροποιητική στρατηγική του γειτονικού κράτους παραμένει αναλλοίωτη. Επομένως, και παρά την επικοινωνιακή καταιγίδα, η επίσκεψη αυτή δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ιστορική!

Οι ανατροπές στις ισορροπίες στο εσωτερικό της τουρκικής κρατικής γραφειοκρατίας, η οδυνηρή πραγματικότητα στις νοτιοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας λόγω των συγκρούσεων με το κουρδικό ΡΚΚ, οι εξελίξεις στη Συρία και η απομόνωση από τους παραδοσιακούς εταίρους ΗΠΑ και Γερμανία, προκαλούν πανικό στην τουρκική ηγεσία. Η επιθετική τουρκική δημόσια ρητορική και προκλητική συμπεριφορά προς πάντες στοχεύει κυρίως, σε αυτή την συγκυρία, στο να συγκαλύψει τα κενά και τις αδυναμίες της τουρκικής κρατικής γραφειοκρατίας και ειδικά των ενόπλων δυνάμεων.

Η Τουρκία βρίσκεται σε κατάσταση σοβαρής αδυναμίας, παρά την περί του αντιθέτου προπαγάνδα! Η πολιτική της στη Μέση Ανατολή έχει καταρρεύσει, ενώ το κουρδικό κίνημα αποκτά διεθνή νομιμοποίηση. Επιπροσθέτως, το κουρδοτουρκικό χάσμα στο εσωτερικό της χώρας είναι πλέον αγεφύρωτο. Η Τουρκία δεν είναι κομμάτι της λύσης, αλλά μέρος του προβλήματος.

Η διαχείριση της Αθήνας

Σε επίπεδο εντυπώσεων και επικοινωνιακής διαχείρισης, παρά την αρχική χονδροειδή στάση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο προεδρικό μέγαρο, η ελληνική πλευρά αντιμετώπισε την κατάσταση με νηφαλιότητα και σχετική αποτελεσματικότητα. Από μια άποψη, το ξέσπασμα Ερντογάν μπροστά στις κάμερες τον απονομιμοποίησε πλήρως στα μάτια της ελληνικής και διεθνούς κοινής γνώμης.

Η έκθεσή του με αυτό τον τρόπο είναι πιθανόν να διευκολύνει μελλοντικούς ελληνικούς χειρισμούς. Επιπλέον, η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να είχε θέσει στον Ερντογάν και το θέμα της αυτονομίας Ίμβρου και Τενέδου που προβλέπεται από σχετικές διατάξεις της συνθήκης Λωζάνης, τις οποίες όμως η Τουρκία κατάφωρα παραβιάζει.

Ερωτήματα προκαλεί και η στάση που επέλεξε να τηρήσει το τηλεοπτικό δίκτυο ΣΚΑΙ και ο δημοσιογράφος Αλέξης Παπαχελάς, μεταδίδοντας τις γνωστές αναθεωρητικές απόψεις Ερντογάν, μία ημέρα πριν την επίσκεψη. Σε τι άραγε στόχευε αυτή η συνέντευξη; Εξυπηρέτησε τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα ή ήταν απόρροια μικροπολιτικής σκοπιμότητας; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολες, αλλά το θέμα χρήζει περαιτέρω προβληματισμού. Η επικοινωνιακή διαχείριση τέτοιων κρίσιμων πολιτικών γεγονότων απαιτεί υπευθυνότητα, συνεννόηση και, πάνω απ᾽όλα, θεσμική αντιμετώπιση.

Κίνηση υψηλού ρίσκου

Τέλος η δήλωση Ερντογάν ότι η Ελλάδα επανήλθε στο ΝΑΤΟ γιατί η Τουρκία το επέτρεψε, θυμίζει την παλαιότερη προπαγανδιστική δήλωση του μακαρίτη κεμαλιστή Μπουλέντ Ετσεβίτ. Ο τελευταίος, προκειμένου να καλλιεργήσει φιλελληνικό προφίλ και να επηρεάσει την αριστερή κοινή γνώμη της Ελλάδας, δήλωνε συχνά ότι η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 είχε ως αποτέλεσμα την πτώση της ελληνικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Άρα η Τουρκία βοήθησε την Ελλάδα να αποκτήσει ξανά δημοκρατικό καθεστώς! Η τουρκική κρατική προπαγάνδα και η διεισδυτικότητά της στην ελληνική κοινή γνώμη είναι ένα μεγάλο ζήτημα που χρήζει ξεχωριστής ανάλυσης.

Επιπλέον, η προσευχή Ερντογάν σε μουσουλμανικό τέμενος της Θράκης είναι από μόνη της βαρυσήμαντη πολιτική δήλωση με τεράστια συναισθηματική αξία και συμβολισμό για όσους τον υποστηρίζουν. Άλλωστε, το ίδιο πράττει συχνά και στην Τουρκία, ενώ επίσης συμμετέχει σε κηδείες κουβαλώντας το φέρετρο του νεκρού, τυλιγμένο συνήθως με την τουρκική σημαία, στέλνοντας έτσι πολλαπλά μηνύματα στους υποστηρικτές του.

Η πρόσκληση Ερντογάν στην Ελλάδα ήταν κίνηση υψηλού ρίσκου και αποτελεί ένδειξη μιας νέας, υπό διαμόρφωση ελληνικής αυτοπεποίθησης. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να καινοτομήσει. Να επεξεργαστεί μια δέσμη προτάσεων για ελληνοτουρκική συνεργασία που να ξεφεύγει από τα τετριμμένα και να αποφέρει πολιτική προστιθέμενη αξία στην Ελλάδα. Διαθέτει άραγε τις κατάλληλες δομές για να το πράξει;