Ο Ερντογάν επεκτείνει την κατοχή στην Κύπρο με τον Μπάιντεν θεατή;

Η Τουρκία, για να μην έχουμε ψευδαισθήσεις, θα καταγράψει την προσεχή εβδομάδα άλλη μια τακτική νίκη στα σχέδιά της για ουδετεροποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και ουσιαστική προσάρτηση των κατεχόμενων βόρειων εδαφών της. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επισκεφθεί την Κύπρο και το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι ακριβώς θα εξαγγείλει (απόδοση ελληνοκυπριακών περιουσιών υπό παράνομη τουρκοκυπριακή διοίκηση, λειτουργία τζαμιού, πρόσκληση ξένων επιχειρηματιών στα Βαρώσια, βάση drones κ.λπ.), αλλά πόσο γρήγορα θα εδραιωθούν τα νέα τετελεσμένα και αν ο Ελληνισμός μπορεί να αντιδράσει.

Η απάντηση είναι δυστυχώς άκρως δυσάρεστη για τα κυπριακά και τα ελλαδικά συμφέροντα. Ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν καταφέρνουν να κινητοποιήσουν επαρκώς τις ΗΠΑ και την ΕΕ, ώστε να συγκρατήσουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Γράφεται άλλη μία μαύρη σελίδα στο Κυπριακό, χωρίς αποτελεσματική αντίδραση. Η ελληνική κυβέρνηση διερεύνησε όντως τις δυνατότητες προσωπικής παρέμβασης του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος είναι ο μόνος Αμερικανός πρόεδρος των τελευταίων δεκαετιών με πολυετή γνώση του Κυπριακού και προσωπική ανάμειξη σε παλαιότερους χειρισμούς.

Το κύριο συμπέρασμα, όμως, είναι ότι ο Τζο Μπάιντεν, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, δεν θα καταφέρει να συνετίσει τον Τούρκο ομόλογό του. Ενδεχομένως να αποτρέψει ορισμένες ακραίες τουρκικές ενέργειες, αλλά όχι τον πυρήνα των σχεδίων της Άγκυρας. Καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν ότι ο Λευκός Οίκος θα υψώσει τους τόνους και θα παρέμβει αποφασιστικά στην Άγκυρα (άγνωστο, βέβαια, αν θα εισακουστεί) μόνο στην περίπτωση που ο Τζο Μπάιντεν πειστεί σχετικά από ισχυρά στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος ή άλλες προσωπικότητες στην Ουάσινγκτον.

Εκδηλώθηκε ήδη η πρωτοβουλία των Δημοκρατικών γερουσιαστών Μενέντεζ και Βαν Χόλεν, αλλά μένει να αποδειχθεί εάν θα σταθεί ικανή να κινητοποιήσει τον Λευκό Οίκο προς την κατεύθυνση επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία.  Διαφορετικά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα ακολουθήσει την εισήγηση των υπηρεσιακών στελεχών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, του Πενταγώνου και του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας ότι δεν πρέπει να γίνουν αμερικανικές ενέργειες που θα ωθούσαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ακόμα πιο κοντά στη Μόσχα. Άλλωστε, από τις αρχές του έτους και σε αντίθεση με την υπεραισιοδοξία του Μεγάρου Μαξίμου περί προνομιακών σχέσεων Μητσοτάκη-Μπάιντεν, Αμερικανοί διπλωμάτες είχαν προβεί σε σαφείς προειδοποιήσεις.

Τουρκική γραμμή επικοινωνίας με την ΕΕ

Τόνιζαν ότι οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες για μια νέα πρωτοβουλία ή διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό, οπότε δεν χρειαζόταν ο Τζο Μπάιντεν να ξοδέψει προσωπικό διπλωματικό κεφάλαιο άνευ λόγου. Πάντως, το παρήγορο στοιχείο είναι ότι –επίσημα και ανεπίσημα– η Ουάσινγκτον απορρίπτει κατηγορηματικά τις τουρκικές προτάσεις περί δύο κρατών, επιβεβαιώνοντας την προσήλωσή της στα ψηφίσματα του ΟΗΕ για τη συγκρότηση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η ίδια θέση γίνεται σεβαστή ακόμα και από όσους Αμερικανούς διπλωμάτες στην πρεσβεία της Λευκωσίας (και όχι της Αθήνας) εκφράζονται κυνικά, κρίνοντας πως –ό,τι κι αν κάνει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 20 Ιουλίου– η ελληνική πλευρά δεν έχει πραγματική βούληση δυναμικής αντίδρασης.

Πρέπει, εξάλλου, να σημειωθεί ότι και η Βρετανία, που στις αρχές του έτους είχε εξοργίσει τα υπουργεία Εξωτερικών της Ελλάδας και της Κύπρου με διάφορες ιδέες παράκαμψης του πλαισίου του ΟΗΕ, αναγνωρίζει πλέον ότι η τουρκική εμμονή σε δύο κράτη δεν αποτελεί αφετηρία συζήτησης. Από την πλευρά της, η ηγεσία της ΕΕ δεν θα υπερβεί τα συνήθη όρια φραστικής καταδίκης των όποιων ενεργειών του Τούρκου προέδρου. Στο διπλωματικό παρασκήνιο των Βρυξελλών έχουν ακουστεί διάφορα αντιφατικά σχόλια: από το ότι απλώς «η Τουρκία δεν θα πρέπει… να το παρακάνει» μέχρι και ότι «οι Κύπριοι δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικοί στις αντιδράσεις τους».

Το στοιχείο διαφοροποίησης της τρέχουσας περιόδου από παλαιότερες κρίσεις του Κυπριακού είναι ότι η Άγκυρα βρίσκεται σε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας περισσότερο με την ΕΕ και λιγότερο με τις ΗΠΑ. Παρά τις αυτάρεσκες απόψεις αρκετών κυβερνητικών παραγόντων στην Αθήνα περί απομόνωσης του Τούρκου προέδρου, η αλήθεια είναι ότι τόσο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και αξιωματούχοι του στενού κύκλου του, με πρώτο τον σύμβουλο Ιμπραχήμ Καλίν, συνομιλούν με την ηγεσία της ΕΕ επί πολλών θεμάτων.

Το κυριότερο είναι το Μεταναστευτικό (και η σχετική οικονομική βοήθεια), ενώ γίνονται αναφορές στο Κυπριακό. για το οποίο η τουρκική πλευρά δίνει αναξιόπιστες καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ θεωρητικά εξετάζουν –σε περίπτωση ακραίων τουρκικών ενεργειών– την πιθανότητα ενεργοποίησης των όρων που είχαν τεθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του φετινού Μαρτίου. Ωστόσο, δεν υπάρχει αυτόματος μηχανισμός επιβολής μέτρων στην Τουρκία και θεωρείται δύσκολο να υπάρξει έκτακτη σύγκληση κορυφαίων οργάνων της ΕΕ, ακόμα και αν το ζητούσαν επειγόντως η Ελλάδα και η Κύπρος.