Ο Κυριάκος στο Λευκό Οίκο – Η ευκαιρία και η παγίδα

Το ταξίδι του πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον, η συνάντηση με τον πρόεδρο Μπάιντεν, αλλά και η ομιλία στο Κογκρέσο, δίνει μια μεγάλη ευκαιρία ουσιαστικής προώθησης των διμερών σχέσεων στον τομέα της άμυνας. Η ελληνική προσέγγιση πρέπει να είναι στοχευμένη και ολιστική. Παράλληλα, θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η τωρινή τακτική και να ασκηθεί πίεση για την παροχή ανταλλαγμάτων που θα επιβεβαιώσουν στην πράξη όσα διακηρύσσονται για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε Αθήνα και Ουάσιγκτον.

Η Ελλάδα πρέπει να αποδείξει ότι αντιλαμβάνεται επαρκώς τόσο το νέο γεωστρατηγικό περιβάλλον, όσο και τη γλώσσα της διαπραγμάτευσης, με πρώτιστο στόχο την προώθηση του εθνικού συμφέροντος. Πρέπει, μάλιστα, να εξηγηθεί πειστικά, γιατί αυτό συνδέεται άρρηκτα με το συμμαχικό. Αξιόπιστες πηγές από την Ουάσιγκτον, αναφέρουν ότι η ελληνική πλευρά θα εκφράσει το ενδιαφέρον της για το μαχητικό πέμπτης γενιάς F-35 A Lightning II. Η ένταξή του στο οπλοστάσιο της Πολεμικής Αεροπορίας αποτελεί εκπεφρασμένη θεσμικά-επιτελικά επιθυμία των Ελλήνων πτεράρχων. Αυτό νομιμοποιεί την πολιτική ηγεσία να θέσει το θέμα.

Ωστόσο, το εξοπλιστικό μέρος των διμερών συνομιλιών θα είναι ευρύτερο. Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, οι εξοπλισμοί συνιστούν υποσύνολο στη συζήτηση για την κατάσταση στην Ουκρανία και την αντιμετώπιση του προβλήματος της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Κατά συνέπεια, ως τέτοιο θα πρέπει να το συζητήσει και η ελληνική πλευρά. Ειδικά στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας θα πρέπει να επιμείνει στη σημασία αξιοποίησης των κοιτασμάτων στην ελληνική ΑΟΖ.

Επίσημη θέση της Αθήνας είναι ότι ελληνικά οπλικά συστήματα ρωσικής προέλευσης, τα οποία οι ΗΠΑ επιθυμούν να σταλούν ως ΝΑΤΟϊκή ενίσχυση στην Ουκρανία, πρέπει να αντικατασταθούν με αντίστοιχα δυτικά για να απομακρυνθούν. Η θέση αυτή είναι ορθή. Θεωρητικά, η αντικατάσταση των S-300 με συστοιχίες των Patriot PAC-3 είναι και δυνατή και επωφελής για την ελληνική άμυνα. Το ίδιο ισχύει π.χ. και για τα ΤΟΜΑ BMP-1. Από αμερικανικής πλευράς θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με αριθμό M2 Bradley. Από γερμανικής, αφού ο σκοπός είναι ΝΑΤΟϊκός, με τα ΤΟΜΑ Marder 1A3.

Η περίπτωση των πολλαπλών εκτοξευτών RM-70 είναι πολύ διαφορετική λόγω του ενεργού αποτρεπτικού ρόλου τους στον ελληνικό αμυντικό σχεδιασμό. Ωστόσο, η ελληνική αντιπροσωπεία πρέπει θα ακούσει και να αξιολογήσει ενδεχόμενες αμερικανικές προτάσεις. Το κριτήριο πρέπει να είναι η αντικατάσταση κάθε οπλικού συστήματος που θα αποστέλλεται στο ΝΑΤΟ με προορισμό την Ουκρανία, να αντικαθίσταται αμέσως με αντίστοιχα ισοδύναμα δυτικά οπλικά συστήματα.

Τα ελληνικά επιχειρήματα

Ο αεροπορικός τομέας, όμως, είναι ο πιο κρίσιμος. Η Πολεμική Αεροπορία είναι η πρώτη ζώνη άμυνας και αποτροπής. Σε συνδυασμό με τα κατάλληλα αεροπορικά όπλα, έναν τομέα στον οποίο δεν έχει επιδειχθεί η έμφαση που θα έπρεπε από ελληνικής πλευράς, έχει τη δυνατότητα να “μπαλώσει τρύπες”, οι οποίες έχουν ανοίξει στους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, συνεπεία της υπερδεκαετούς παραμέλησης. Η Αεροπορία έχει το πλεονέκτημα ταχείας μετάβασης στην εστία της κρίσης. Τα standoff όπλα που μπορεί να φέρει και να εξαπολύσει εναντίον κάθε λογής στόχων, διασφαλίζουν ότι η αβεβαιότητα για τον επιτιθέμενο θα είναι πολύ υψηλή. Άρα και το δυνητικό κόστος των ενεργειών του. Αυτό ισχύει και στο εθνικό και στο συμμαχικό πλαίσιο.

Παρότι η ελληνική προσέγγιση πρέπει να έχει “συμμαχικό προσανατολισμό”, απαιτείται σαφής διευκρίνιση ότι η προστασία της εθνικής ασφάλειας είναι προϋπόθεση λειτουργικής εξυπηρέτησης του συμμαχικού συμφέροντος. Ο τουρκικός αναθεωρητισμός έχει “κατακτήσει” νέα υψηλά, το οποίο πρέπει να τονιστεί ότι υπονομεύει στην πράξη τη συνοχή της Συμμαχίας. Η Τουρκία επιμένει να διακηρύσσει ότι αντιμετωπίζει απειλή από την πλευρά της Ελλάδας!

Παρότι οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται επαρκώς την κατάσταση, η αδυναμία κυρίως της γραφειοκρατίας να συμβιβαστεί με την απώλεια του τουρκικού χώρου, νοθεύει την ορθολογική αντιμετώπισή της. Η στρατηγική “καρότου και μαστιγίου” που επιλέγει η Ουάσιγκτον, στόχο έχει να μη δοθεί η εντύπωση ότι συμπεριφέρεται σαν “ικέτης” προς την Άγκυρα. Θα πρέπει διαρκώς να διαβιβάζει το μήνυμα ότι δεν στερείται εναλλακτικών και ότι η δεδομένη επιθυμία ολικής επαναφοράς της Τουρκίας δεν είναι χωρίς όρια.

Το πρόβλημα ξεπερνά όμως το στρατηγικό επίπεδο: Για παράδειγμα, πώς να προσπεραστεί η ανακοίνωση ότι θα απεικονίζεται η Αγία Σοφία, ως τζαμί, στα νέα τουρκικά διαβατήρια; Ακόμα κι αν όλα τα στρατηγικά προβλήματα αντιμετωπίζονταν, στο Κογκρέσο θα προκαλούνταν αντιδράσεις. Και αυτό απασχολεί τον Λευκό Οίκο. Η ελληνική πλευρά ορθώς θεωρεί ότι η κατάσταση αυτή δεν θα μεταβληθεί ουσιωδώς μέχρι τις τουρκικές εκλογές, οι οποίες θα προσδιορίσουν εκ νέου τις εσωτερικές ισορροπίες στο τουρκικό πολιτικό σύστημα. Ωστόσο, πρέπει να εξηγήσει ότι αυτή η στάση αναμονής δεν θα διαταράξει την ειρήνη, μόνο εάν δεν παραμεληθεί η αποτρεπτική αξιοπιστία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Αναφορικά με την ελληνική αεροπορική ισχύ, χαρακτηριστική είναι η ηττοπαθής συζήτηση που έχει ξεσπάσει στα τουρκικά φιλοκαθεστωτικά Μίντια για τις επιπτώσεις από την απόκτηση των γαλλικών μαχητικών Rafale από την ελληνική Αεροπορία. Οι Τούρκοι έφτασαν στο σημείο να υποπτεύονται ότι χειριστές των μαχητών δεν είναι Έλληνες αλλά Γάλλοι πιλότοι(!) επειδή η παρουσία των Rafale στο Αιγαίο έχει ήδη δείξει τις δυνατότητές τους.

Οι τουρκικές προκλήσεις

Με τα τουρκικά στάνταρ είναι αδιανόητη η αξιοποίηση μιας τέτοιας εξελιγμένης αεροπορικής πλατφόρμας, όπως τα Rafale, σε χρόνο ρεκόρ από τους Έλληνες πιλότους. Αυτό σημαίνει ότι και η προοπτική ένταξης των F-35 θα έχει και υψηλό ψυχολογικό-αποτρεπτικό αποτέλεσμα. Άρα, η ένταξη της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας στην πέμπτη γενιά μαχητικών αεροσκαφών νωρίτερα από την τουρκική έχει πολλαπλή σημασία.

Γενικότερα, οι συμμαχικές “χώρες status quo”, όπως η Ελλάδα, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αποτρέπουν επεκτατικές βλέψεις. Κι αυτή η δυνατότητα συμβάλλει στην πολυπόθητη σταθερότητα. Η εισαγωγή των F-35 στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία, σε συνδυασμό με την παρουσία τους στα οπλοστάσια της Ιταλίας και του Ισραήλ, θα ενισχύσει την ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου. Ο πρωθυπουργός πρέπει να εξηγήσει εμφατικά ότι αυτό γεννά αποτροπή, δηλαδή διατηρεί την ειρήνη. Η Τουρκία πρέπει να πειστεί και για το καλό της Συμμαχίας, για το μάταιο του αναθεωρητισμού της.

Οι ΗΠΑ έχουν κάθε συμφέρον να επιδιώξουν ακόμα και διά της έμμεσης ή άμεσης επιδότησης, την ένταξη του τεχνολογικά πλέον εξελιγμένου μαχητικού πέμπτης γενιάς σήμερα στον κόσμο στο οπλοστάσιο της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Είναι απολύτως απαραίτητο να τονιστεί η ανάγκη έστω ad hoc ένταξης της Ελλάδας στα προγράμματα FMF (Foreign Military Financing) στο πρότυπο του Ισραήλ και της Αιγύπτου, για την προμήθεια συστημάτων όπως το F-35.

Η Συμμαχία έχει όμως ανάγκη και από ποσότητα πέραν της ποιότητας. Η οροφή 200 μαχητικών πρώτης γραμμής της Ελλάδας μπορεί να επιτευχθεί, εάν τα παλαιότερα F-16 Block 30/50 αναβαθμιστούν με τα απάρτια που περισσεύουν από την αναβάθμιση των F-16 Block 52+/52+ Advanced. Αυτό το έργο θα μπορούσε να το αναλάβει η ΕΑΒ, στο πλαίσιο μια μεγάλης συμφωνίας που θα συμπεριλάμβανε στο προσεχές μέλλον την ανάληψη της ευθύνης λειτουργίας της εταιρίας από την Lockheed Martin.

Φραγμός στον τουρκικό αναθεωρητισμό

Σχετικές συζητήσεις διεξάγονται για αρκετό χρονικό διάστημα. Ο εξορθολογισμός της λειτουργίας της στρατηγικής σημασίας εταιρίας, θα επέτρεπε την ομαλή αλλά παράλληλα δυναμική ένταξη ή αναβάθμιση υφιστάμενης παρουσίας της στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες αμυντικών προϊόντων (F-16, F-35, C-130J κ.λπ.). Τα F-16 Block 30/50 είχε προταθεί στο παρελθόν να απορροφηθούν από το αμερικανικό Ναυτικό (USN), καθώς τα εξέταζε για τον ρόλο των «aggressors» στο πλαίσιο της εκπαίδευσης των χειριστών του. Εάν αυτό προχωρούσε για τα 32 F-16 Block 30, το κόστος απόκτησης μιας μοίρας F-35 από την Ελλάδα θα γινόταν διαχειρίσιμο.

Δεν μπορεί εμβληματικές διπλωματικά αλλά και ουσιαστικές επιχειρησιακά υποθέσεις, όπως αυτή των ρωσικών S-400, να παρακαμφθούν. Όπως δεν μπορεί να επιδειχθεί αδιαφορία για την εξέλιξη έργων, όπως ο πυρηνικός σταθμός απέναντι από την Κύπρο, με την εμπλοκή ρωσικών εταιριών. Η δύσκολη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει –με ευθύνη της– η Τουρκία, ενισχύει το κίνητρό της να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και οι αρμόδιες υπηρεσίες στην Ουάσιγκτον το γνωρίζουν…

Αυτό θα περιέπλεκε δραματικά την εξίσωση ασφαλείας στην περιοχή, άρα την στρατηγική και τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Γι’ αυτό επιβάλλεται να κινηθούν πολλαπλώς για την αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου, που θα προέλθει από μια χώρα, η οποία για πλειάδα λόγων δεν θα αποτελέσει ποτέ τον ορισμό του “πιστού συμμάχου”. Η Τουρκία ήδη αλληθωρίζει προς διάφορες κατευθύνσεις (Ρωσία, Κίνα). Θεωρώντας εαυτόν μεγάλη περιφερειακή και εν δυνάμει παγκόσμια δύναμη, αντιλαμβάνεται τα συμφέροντά της στο πλαίσιο του παιγνίου εξισορρόπησης των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων, εντός του οποίου συνθλίβονται ενίοτε τα συμφέροντα των μεσαίων και των μικρών. Ακόμη και τυπικά συμμαχικών…

Αυτός είναι και ο λόγος υιοθέτησης απαξιωτικής συμπεριφοράς απέναντι στην Ελλάδα, παρότι γνωρίζει ότι κύριο ανάχωμα στον αναθεωρητισμό της είναι ο Ελληνισμός. Αυτό οφείλει να αξιοποιήσει και η Ουάσιγκτον, εάν ειλικρινά επιθυμεί έλεγχο της τουρκικής συμπεριφοράς. Η Αθήνα από την πλευρά της πάντως, οφείλει να καταστήσει σαφές στην αμερικανική ηγεσία ότι δεν είναι διατεθειμένη να ανέχεται μια επεκτατική-επιθετική Τουρκία.