Ο Μακάριος έφυγε “ευτυχώς” νωρίς! – Μύθοι και πραγματικότητα

Προφανώς και θα πρέπει, πέντε δεκαετίες μετά, να γίνει μια αξιολόγηση επιλογών και δράσεων. Στο επίκεντρο των συζητήσεων, μεταξύ πολλών άλλων και ο μακροχρόνιος αγώνας, που είχε εξαγγείλει ο τότε Πρόεδρος Μακάριος.

Όπως είναι γνωστό, ο Μακάριος, λίγες ημέρες πριν το θάνατο του και μιλώντας σε αντικατοχικό συλλαλητήριο (20 Ιουλίου 1977), στην πλατεία Ελευθερίας, είχε εξαγγείλει τον μακροχρόνιο αγώνα. Κι αυτή η απόφαση στηρίχθηκε στην αξιολόγηση των δεδομένων που διαμορφώνονταν τρία χρόνια μετά την εισβολή. Προηγήθηκαν σχετικές αναφορές του στις 14 Σεπτεμβρίου 1975 στο Όμοδος.

Ο Πρόεδρος Μακάριος διαπίστωνε ότι αλλεπάλληλοι κύκλοι διακοινοτικών συνομιλιών προσέκρουαν στην τουρκική αδιαλλαξία και δεν κατέληγαν σε θετικό αποτέλεσμα. «Ο χρόνος των συνομιλιών χρησιμοποιείται από τουρκικής πλευράς για την άνετη παγίωση τετελεσμένων γεγονότων και για τη συγκάλυψη διχοτομικών σχεδίων», είχε πει, κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα. Έσπευσε δε να αναφέρει πως «δεν πρέπει να επαναληφθούν οι συνομιλίες, αν η τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν είναι έτοιμη να υποβάλει σαφείς προτάσεις για όλες τις πτυχές του προβλήματος. Διαφορετικά, θα συνεχισθεί η τουρκική παρελκυστική πολιτική και άκαρπες θα είναι οι συνομιλίες».

Ο μακροχρόνιος αντικατοχικός αγώνας, δεν ήταν μια εξαγγελία κενού περιεχομένου. Δεν σήμαινε ότι θα αναμένουμε στο χρόνο να βρεθεί μια ευκαιρία. Να περιμένουμε αδρανείς. Είχαν καθοριστεί βασικοί άξονες πολιτικής. Είχε δε αναφέρει ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν είχε περιθώρια άλλων υποχωρήσεων, «γιατί έκαμε ήδη πολλές και έφθασε σε όρια, που δεν μπορεί να υπερβεί και, επομένως, οι πολιτικές συνταγές ή συμβουλές περί αμοιβαίων υποχωρήσεων δεν πρέπει να απευθύνονται προς τους Έλληνες Κυπρίους».

Ο Μακάριος αναγνώρισε ότι ο χρόνος συμβάλλει στην παγίωση της ντε φάκτο καταστάσεως. Αλλά, όπως επισήμανε, «δεν παρουσιάσθηκε μέχρι τώρα ευκαιρία για συμβιβασμό και συμπεφωνημένη λύση του προβλήματος. Είμαστε υπέρ του συμβιβασμού. Αλλά συμβιβασμός δεν σημαίνει βέβαια την εκ μέρους μας αποδοχή των τετελεσμένων».

Ήταν δε συγκεκριμένος λέγοντας πως ο μακροχρόνιος αγώνας – υπαγόρευση ανάγκης και όχι εκλογή μας – θα πάρει σταδιακά πολλές μορφές. Και κωδικοποίησε αυτή την πορεία: «Η σύμπνοια Αθηνών και Λευκωσίας, η σταθερότητα πολιτικής γραμμής, η αμυντική θωράκισή μας αποτελούν τα βάθρα για τη διεξαγωγή αυτού του αγώνα. Η προσπάθεια ανακάμψεως της οικονομίας μας, σε συνδυασμό με τη δικαιοτέρα κατανομή των οικονομικών βαρών, αποτελεί επίσης σοβαρό υπόβαθρο και στερέωση του μακροχρονίου αγώνα».

Ο Μακάριος και ο μακροχρόνιος αγώνας

Είναι σαφές πως η πολιτική του μακροχρόνιου επιβλήθηκε από τη στάση της κατοχικής πλευράς. Ήταν μια πολιτική, που συνδεόταν με διάφορους πυλώνες, όπως τους έχουμε ήδη αναφέρει. Με την εφαρμογή των πολιτικών αυτών θα μπορούσε να υπάρξει αποτέλεσμα.

Είναι δε προφανές πως αυτή η πολιτική δεν εφαρμόσθηκε. Όσοι συνδέουν τον μακροχρόνιο αγώνα με τη μη λύση διαπράττουν μεγάλο λάθος. Οι διάδοχοι του Μακάριου δεν υλοποίησαν τους πυλώνες της πολιτικής αυτής. Έσπευσαν οι περισσότεροι να μπουν σε μια λογική δικοινοτικών συνομιλιών, που εκ προοιμίου είχαν προδιαγεγραμμένη πορεία. Είχαν εισέλθει σε διαδικασίες, που εκ των πραγμάτων οδηγούσαν σε υποχωρήσεις. Αλλά τίθεται και ένα άλλο ζήτημα ουσίας. Τι συζητούσαν τότε ως προς το περιεχόμενο της λύσης και τι τα τελευταία χρόνια;

Ο μακροχρόνιος ως πολιτική δεν υλοποιήθηκε ποτέ και κανείς δεν μπορεί να φορτώνει στον Μακάριο, ο οποίος ειρησθω εν παρόδω πέθανε στις 3 Αυγούστου 1977, τη μη λύση. Μπορούν να υποδειχθούν τα λάθη του, όχι όμως το συγκεκριμένο.

Η ελληνική πλευρά δυστυχώς παρασύρθηκε σε ατέρμονες διαδικασίες δικοινοτικού διαλόγου – χωρίς τη φυσική παρουσία της κατοχικής δύναμης – συζητώντας συνταγματικά ζητήματα. Την ώρα κατά την οποία το πρόβλημα ήταν η κατοχή. Και για όλα αυτά προφανώς και δεν φταίει ούτε ο μακροχρόνιος, ούτε ο Μακάριος, ο οποίος “έφυγε” νωρίς