Ο μετέωρος ευρωπαϊσμός της Αθήνας

του Ιωάννου Σ. Λάμπρου  – 

Ποια είναι η θέση της Ελλάδας στην εν εξελίξει συζήτηση για την αρχιτεκτονική της ΕΕ; Η χρόνια αδυναμία, ο ετεροπροσδιορισμός των εθνικών συμφερόντων και ενίοτε η υποταγή τους λόγω συμμαχικής νομιμοφροσύνης, οι ιδεοληψίες και η λανθασμένη ερμηνεία βασικών στοιχείων και παραμέτρων της διεθνούς πολιτικής έχουν δημιουργήσει προσκόμματα στην υιοθέτηση και εφαρμογή μιας εξωτερικής πολιτικής αξιολογικά ουδέτερης και προσανατολισμένης στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του Έθνους.

Η ενασχόληση των Αθηνών στο ζήτημα της μορφής και της κατεύθυνσης που θα λάβει το ευρωενωσιακό εγχείρημα περιορίζεται σε ενστικτώδεις, άκριτες τοποθετήσεις υπέρ μιας ομοσπονδιοποιημένης Ευρώπης. Η τάση της ελλαδικής Πολιτείας να μεταφέρει σε κοινοτικό επίπεδο την επίλυση όλων της των προβλημάτων είναι, εν μέρει, ακυρωτική του λόγου ύπαρξης του ελλαδικού έθνους-κράτους.

Παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας ήταν η απόφαση της Αθήνας, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, να καταστήσει κοινοτικές τις ελληνοτουρκικές σχέσεις (του Κυπριακού συμπεριλαμβανομένου), μέσω της προώθησης ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ και τη σύμφωνη γνώμη της Ελλάδος στις προενταξιακές διαπραγματεύσεις της Άγκυρας. Το αντάλλαγμα, όπως το έβλεπε η Αθήνα, ήταν ο μόνιμα –μα μάταια επιζητούμενος– ανέφελος βίος με τη γείτονα Τουρκία και η εποικοδομητική στάση της τελευταίας στο Κυπριακό.

Φρούδες ελπίδες

Αμφότερα αποδείχθηκαν φρούδες ελπίδες. Η μετατροπή των ελληνοτουρκικών προβλημάτων σε ευρωτουρκικά προβλήματα, όπως ήλπιζε η Αθήνα, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Αντίθετα, οι Βρυξέλλες φάνηκαν διατεθειμένες να δεχθούν μόνιμες αποκλίσεις στο κοινοτικό κεκτημένο, άρα και παραβίαση θεμελιωδών διατάξεων του διεθνούς δικαίου, σε περίπτωση κατά την οποία το σχέδιο Ανάν είχε περάσει από το δημοψήφισμα.

Η Τουρκία είναι χώρα με κοινωνικοπολιτικές δομές, αξιακό πλαίσιο και πολιτιστικές αναφορές πολύ διαφορετικές από τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η άποψη πως με κάποιον τρόπο θα μπορούσε θεμελιωδώς να αλλάξει και να καταστεί μέλος της ΕΕ δεν δικαιωνόταν από τις εξελίξεις. Παρέμενε, εντούτοις, θεωρητικά ένα ενδεχόμενο πάνω στο οποίο ήλπιζε η Αθήνα, ώστε να μεταφέρει το κόστος αντιπαράθεσης με την Τουρκία στις Βρυξέλλες.

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών, όμως, στέρησαν τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ από κάθε βιώσιμη προοπτική. Έπαιξαν γι’ αυτό ρόλο οι πρακτικές του Τούρκου προέδρου και η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, αλλά και οι τριγμοί του ενωσιακού εγχειρήματος λόγω της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου και της αμφισβήτησης που εκδηλώθηκε σε αρκετές χώρες-μέλη.

Ανάθεση στην ΕΕ

Η απόπειρα κοινοτικοποίησης των ελληνοτουρκικών προβλημάτων απέτυχε. Ποια η εναλλακτική εκτός από την αναγνώριση της σκληρής αλήθειας ότι η επιβίωση και η ικανοποίηση στρατηγικών συμφερόντων άμυνας και ασφάλειας κάθε χώρας δεν μεταβιβάζονται σε διεθνείς οργανισμούς, αλλά αποτελούν φροντίδα του κάθε κράτους; Οι μικρές ηγεσίες της Ελλάδος, ανίκανες ή απρόθυμες οι ίδιες διαχρονικά, έχουν εναποθέσει στις Βρυξέλλες, την επίλυση όλων των σημαντικών προβλημάτων που ταλανίζουν την πατρίδα μας.

Βαφτίζουν την ανημποριά προστασίας του εθνικού συμφέροντος και την εξωτερική ανάθεση (outsourcing) αυτού στοιχείο εκσυγχρονισμού και απόπειρα υπέρβασης του ξεπερασμένου από την ιστορία έθνους-κράτους. Η ανημποριά και η παραίτηση ιδεολογικοποιούνται. Η τυφλή αυτή εμπιστοσύνη στους θεσμούς της ΕΕ συνεχίζει απτόητη έστω και αν, τα τελευταία χρόνια, έχει καταστεί σαφές η στρέβλωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, λόγω, μεταξύ άλλων, και της στάσης επιβολής του Βερολίνου.

Ακόμα και έτσι, όμως, η Αθήνα θα μπορούσε, στην περίπτωση της προσφυγικής κρίσης, να καταστήσει σαφή τον κίνδυνο και τις προκλήσεις για όλες τις χώρες της ΕΕ Από κοινού με την Ιταλία και την Ισπανία να χαράξει και να εφαρμόσει πολιτική αποτροπής. Να μην επιτρέψει στην Άγκυρα εκβιαστικά να θέτει απαιτήσεις στις Βρυξέλλες. Η κοινή στάση και η σφυρηλάτηση κοινής αντίληψης θα ενίσχυαν, ουσιαστικά, το βαθμό νομιμοποίησης της ΕΕ στην εσωτερική πολιτική σκηνή των κρατών-μελών. Η Αθήνα, όμως, έχει μάθει να ακολουθεί την ατζέντα άλλων. Δεν προσπαθεί να την διαμορφώσει η ίδια…