Ο μικροελλαδισμός κλωτσάει το δώρο της Ιστορίας

Όμως, πρώτα ας “δώσω τον λόγο” σε Τούρκους αξιωματούχους, οι οποίοι διαχρονικά μας λένε ξεκάθαρα τι αντιπροσωπεύει για την Άγκυρα το Κυπριακό. Γι’ αυτήν, λοιπόν, το Κυπριακό ήταν πάντα πρώτα απ’ όλα ζήτημα γεωπολιτικής, το αντίθετο από ό,τι πρεσβεύει ο μικροελλαδισμός. Ο έλεγχος όλης της Κύπρου ήταν και παραμένει κεντρική συνιστώσα στην εθνική στρατηγική της Τουρκίας να αναδειχθεί σε δύναμη με δεσπόζοντα ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, πολύ πριν εμφανισθεί ο Ερντογάν στο πολιτικό προσκήνιο. Γι’ αυτό και έχουν μέχρι τώρα αποφύγει την προσάρτηση. Ο έλεγχος της Μεγαλονήσου δεν εξασφαλίζει στην Τουρκία μόνο τον έλεγχο των κρίσιμης σημασίας θαλασσίων οδών της περιοχής, αλλά και αυξάνει κατακόρυφα τη γεωπολιτική σημασία της για Δύση και Ανατολή.

• «Η Κύπρος είναι τόσο πολύτιμη όσο το δεξί χέρι για μια χώρα που ενδιαφέρεται για την άμυνά της, ή τα επεκτατικά της σχέδια. Αν δεν συγκρατήσουμε στη σκέψη μας αυτήν τη στρατηγική σημασία της Κύπρου, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την ειρηνευτική επιχείρηση της 20ής Ιουλίου… Πολλές χώρες, σε κάποιο βαθμό γιατί αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους, θέλουν να δουν το Κυπριακό απλώς ως απότοκο της επιθυμίας μόνο να προστατεύσουμε την τουρκική κοινότητα στο νησί» (πρώην Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τουράν Γκιουνές, Χουριέτ 20.7.1980).
• Ο Τούρκος πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ έχει δηλώσει το Νοέμβριο 1983 στη Μιλιέτ: «Η Κύπρος είναι ένα νησί που διαπερνά την Τουρκία σαν μαχαίρι. Είναι εξαιρετικά ζωτική από την άποψη της ασφάλειάς μας. Αυτό το νησί δεν πρέπει να βρίσκεται σε εχθρικά χέρια. Η ύπαρξη των Τούρκων στη Βόρεια Κύπρο είναι μια εγγύηση προς την κατεύθυνση αυτή».
• «Ακόμα και αν η τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν υπήρχε, η Τουρκία πάλι δεν θα άφηνε την Κύπρο στην Ελλάδα» (Ραούφ Ντενκτάς, Μιλιέτ 23.7.1985).

Στο βιβλίο του “Το στρατηγικό βάθος“, ο Αχμέτ Νταβούτογλου είναι σαφέστατος: «Η Κύπρος, που κατέχει μια κεντρική θέση παγκοσμίως από την άπο­ψη της ίσης σχεδόν απόστασης που απέχει από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, βρίσκεται μαζί με την Κρήτη πάνω σε έναν άξονα όπου τέμνονται και οι υδάτινες αρτηρίες… Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τη στρατηγική θέση της… Στο πλαίσιο αυτό το Κυπριακό δεν είναι ούτε ένα συνηθισμένο τουρκοελληνικό εθνοτικό ζήτημα, ούτε απλώς μια χρονίζουσα τουρκοελληνική διένεξη. Η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την επί του Κυπριακού πολιτική της έξω από το περιορισμένο πλαίσιο των τουρκοελληνικών σχέσεων… Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου».

Ο αθηναϊκός μικροελλαδισμός

Έχει σημασία να συγκρίνουμε την τουρκική θεώρηση με την γεωπολιτική τύφλωση του αθηναϊκού μικροελλαδισμού. Η μακραίωνη παρουσία του Ελληνισμού στην Κύπρο είναι πολύτιμο δώρο της Ιστορίας και της Γεωγραφίας, το οποίο αναβαθμίζει ποιοτικά τη γεωπολιτική σημασία συνολικά του ελληνικού παράγοντα. Αντί να την δουν έτσι, στην Αθήνα την είδαν παραδοσιακά σαν πρόβλημα, σαν βάρος! Κυριάρχησαν αντιλήψεις του τύπου «η Κύπρος είναι μακριά», «η Ελλάδα πρέπει να απαλλαγεί από το βάρος του Κυπριακού» και «τώρα που εντάξαμε την Κυπριακή Δημοκρατία στην ΕΕ εξοφλήσαμε το χρέος μας από το πραξικόπημα του 1974  και πια η Λευκωσία μπορεί να τραβήξει μόνη τον δρόμο της»!

Ο λόγος που η Αθήνα υιοθέτησε τέτοια στάση δεν οφείλεται μόνο σε γεωπολιτική μικρόνοια. Οφείλεται και στο παραδοσιακό σύνδρομο εξάρτησής τους, το οποίο τις έκανε να προτάσσουν την ευθυγράμμιση με την πολιτική των ξένων προστατών. Έτσι, η αναγκαία ανάμειξη του “εθνικού κέντρου” στην Κύπρο εκφυλίστηκε σε παρεμβάσεις που, αντί να υπερασπίσουν τον κυπριακό Ελληνισμό και να τον ενσωματώσουν στον εθνικό κορμό, τον ακρωτηρίασαν και ταυτοχρόνως τραυμάτισαν καίρια το κύρος και τη διεθνή θέση της Ελλάδας.

Μόνη εξαίρεση ήταν η πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου. Στη δεκαετία 1980 επιχείρησε να αντικαταστήσει το δόγμα αποστασιοποίησης “Η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται” με το δόγμα της “συναπόφασης-συμπαράταξης”. Αργότερα, στη δεκαετία του 1990 υιοθέτησε το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, σε μία προσπάθεια να ενσωματώσει την ελεύθερη Κύπρο στην ελληνική αμυντική ομπρέλα. Ο Σημίτης άφησε αυτό το δόγμα να εκφυλισθεί.

Μας το δείχνει και το Ισραήλ

Το τι αντιπροσωπεύει από γεωπολιτικής απόψεως η Κύπρος μας το λένε με λόγια και πράξεις οι Τούρκοι. Μας το δείχνει, όμως, και το Ισραήλ. Η οδός που το συνδέει με την Ευρώπη πρέπει να είναι σταθερά ανοικτή. Πριν από μερικά χρόνια δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Στις νότιες ακτές της Ανατολικής Μεσογείου δέσποζε η απολύτως συνεργάσιμη Αίγυπτος. Στις βόρειες ακτές δέσποζε η Τουρκία, με την οποία το Ισραήλ είχε συνάψει στρατηγική σχέση.

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν όταν για να προωθήσει το νεοοθωμανικό όραμά του, ο Ερντογάν άνοιξε μέτωπο με το Ισραήλ. Η ρήξη με την Τουρκία υπενθύμισε στους Ισραηλινούς ότι σε αυτή την περιοχή το γεωπολιτικό παιχνίδι επηρεάζεται καθοριστικά από το θρησκευτικο-πολιτισμικό κριτήριο. Αυτός είναι ο καθοριστικός γεωπολιτικός λόγος για τον οποίο στράφηκαν προς τον ελληνικό παράγοντα. Η δε ανατροπή του καθεστώτος Μουμπάρακ και η εκλογική νίκη των Αδελφών Μουσουλμάνων (πρόεδρος Μόρσι) ενέτεινε την αβεβαιότητα και οδήγησε τους Ισραηλινούς στο συμπέρασμα ότι οι διευθετήσεις με μουσουλμανικές χώρες εμπεριέχουν μια εγγενή αστάθεια.

Το Ισραήλ, λοιπόν, συνειδητοποίησε τραυματικά πόσο κρίσιμος παράγοντας ασφαλείας είναι ο έλεγχος του ομφάλιου λώρου που το συνδέει με τη Δύση. Ανακάλυψαν και πάλι την αξία που έχει για την εθνική ασφάλειά τους η ελεύθερη Κύπρος και η Ελλάδα ως ασφαλής οδός προς τη Δύση. Έτσι προέκυψε η τριγωνική συνεργασία, με την οποία η Ελλάδα ουσιαστικά επανήλθε στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό συνέβη με πρωτοβουλία του Ισραήλ και η Ελλάδα ανταποκρίθηκε στο άνοιγμα, επειδή είχε και τις ευλογίες των Αμερικανών.

Αυτοεγκλωβισμός στο Αιγαίο

Η πικρή αλήθεια είναι ότι για δεκαετίες η Ελλάδα είχε αυτοεγκλωβισθεί στο Αιγαίο. Για την ακρίβεια την ώθησαν οι Τούρκοι να αυτοεγκλωβισθεί ως αντίδραση-άμυνα στην πρωτοβουλία τους να ανοίξουν μέτωπο στο Αιγαίο. Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ προσέθεσε στη γεωπολιτική διάσταση και τη γεωοικονομική. Οι τριγωνικές συνεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο εμμέσως πλην σαφώς επιχείρησαν να αναδιατάξουν τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές ισορροπίες. Για την ακρίβεια, επρόκειτο για δυνάμει στρατηγικού χαρακτήρα αλλαγή, η οποία εκ των πραγμάτων εμμέσως πλην σαφώς απομόνωνε την Τουρκία.

Δυστυχώς, οι εξελίξεις πήραν άλλη τροπή. Διαβλέποντας τον κίνδυνο, ο Ερντογάν άλλαξε γραμμή πλεύσης. Άρχισε τα ανοίγματα και κατάφερε να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με Ισραήλ, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Εμιράτα, γεγονός που εκ των πραγμάτων υποβάθμισε τη σημασία των τριγωνικών συνεργασιών. Κι όλα αυτά σε συνθήκες ενεργειακής κρίσης, η οποία παροξύνθηκε και σχεδόν μονιμοποιήθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι προφανές, λοιπόν, πως δυνητικά αυξάνεται περαιτέρω η σημασία της Ανατολικής Μεσογείου.

Όπως προανέφερα, η Κύπρος είναι το πρώτο στρατηγικά κρίσιμο σκαλοπάτι στην οδό του Ισραήλ προς τη Δύση. Η χειρότερη εξέλιξη για τους Ισραηλινούς, λοιπόν, θα ήταν ολόκληρη η Κύπρος να περιέλθει υπό τον έλεγχο της Άγκυρας και πολύ περισσότερο να τουρκοποιηθεί. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το Ισραήλ, όπως και η Αίγυπτος, –παρά την εξομάλυνση των σχέσεών τους με την Άγκυρα– είναι δυνάμει σύμμαχοι του Ελληνισμού στο να αποτρέψει μία τέτοια εξέλιξη. Υπό τον όρο ότι Λευκωσία και Αθήνα κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Όρος που δυστυχώς αποδεικνύεται από τα γεγονότα καθόλου αυτονόητος…

Ο φόβος της Άγκυρας

Για πολλά χρόνια, στην Άγκυρα υπήρχε ο φόβος μήπως το καθεστώς της κατοχής στη βόρεια Κύπρο εξωθήσει τα πράγματα προς την κατεύθυνση της διπλής ένωσης και κατ’ αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα βρεθεί στο μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας. Είναι ακριβώς αυτός ο φόβος, όπως και η ομολογημένη επιδίωξη γεωστρατηγικού ελέγχου όλης της Κύπρου, που τα Κατεχόμενα δεν προσαρτήθηκαν στην τουρκική επικράτεια. Εδώ και καιρό, όμως, η Άγκυρα ζητάει λύση δύο κρατών. Έχει πειστεί πως ούτε η Λευκωσία, ούτε και η Αθήνα είναι διατεθειμένες να κινηθούν προς διπλή ένωση. Η ένταξη, μάλιστα, της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ απομάκρυνε πολύ αυτό το ενδεχόμενο, εάν δεν το εξαφάνισε. Ως εκ τούτου, η τουρκική απαίτηση για δύο κράτη στην Κύπρο δεν έχει πλέον την επικίνδυνη παρενέργεια που οι Τούρκοι φοβούνταν τις προηγούμενες δεκαετίες.

Τα “δύο κράτη”, άλλωστε, μπήκαν στο τραπέζι όχι με την προσδοκία ότι η τουρκική θέση θα γίνει αποδεκτή, αλλά με τη “λογική του Χότζα”. Δηλαδή, να κάνουν υποτίθεται βήμα πίσω, εξασφαλίζοντας ως αντάλλαγμα την “κυριαρχική ισότητα” στο πλαίσιο μίας συνομοσπονδίας, η οποία θα επιτρέπει στην Άγκυρα να ελέγχει γεωστρατηγικά την Κύπρο. Παρότι προφανής η τουρκική τακτική, έχει εδώ και δεκαετίες αποδειχθεί από τα γεγονότα ότι αποδίδει.

H ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην EE το 2004 ενίσχυσε αναμφισβήτητα τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς, αλλά δεν ανέτρεψε το πλαίσιο αναζήτησης λύσης. Υπενθυμίζουμε ότι η “Δικοινοτική Διζωνική Ομοσπονδία”, την οποία επικαλείται η ελληνική πλευρά, είχε οδηγήσει στο σχέδιο Ανάν, το οποίο είχε απορριφθεί από τους Ελληνοκύπριους με 76%. Κάτω από αυτό τον τίτλο έχει τις τελευταίες δεκαετίες συσσωρευθεί ένα διαπραγματευτικό κεκτημένο, το οποίο με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σε λύση τύπου Ανάν. Αυτή η λύση στηρίζεται στον εθνικό-γεωγραφικό διαχωρισμό και προβλέπει μια ιδιότυπη και μη βιώσιμη συνομοσπονδία, διανθισμένη με ομοσπονδιακά στοιχεία, κυρίως σε πτυχές που συμφέρουν την τουρκική πλευρά.