Ο Μητσοτάκης προτείνει τώρα τη διάσκεψη που είχε απορρίψει!

Ο πρωθυπουργός πρόσθεσε ότι «η Ελλάδα δεν έχει να φοβηθεί απολύτως τίποτα από το να καθίσει στο τραπέζι με οποιονδήποτε και να υπερασπιστεί τις θέσεις της, πάντα με σημείο αναφοράς το Δίκαιο της Θάλασσας». Πραγματικά, η Ελλάδα δεν έχει λόγο να αρνείται τη διεξαγωγή διμερούς ή πολυμερούς διαλόγου με νόμιμη ατζέντα και σε συνθήκες ισοτιμίας, αλλά στη συγκεκριμένη διάσκεψη δεν ισχύουν αυτές οι προϋποθέσεις. Αν τελικά συγκληθεί, θα είναι αντιπαραγωγική και πολλαπλά βλαπτική.

Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Μητσοτάκης, αφού είχε καταρχήν αποδεχθεί την ταυτόσημη πρόταση του τότε προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, τον Οκτώβριο του 2020, έκανε γρήγορα στροφή 180 μοιρών. Είχε το πολιτικό θάρρος να διορθώσει το κεφαλαιώδες λάθος του εντός διμήνου, απορρίπτοντας την ιδέα του Μισέλ στη σύνοδο κορυφής των “27”, τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.

Πέραν του βασικού εισηγητή και επισπεύδοντος στην απόρριψη, τότε υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, κύριος πρωταγωνιστής των χειρισμών εναντίον της σύγκλησης της διάσκεψης ήταν ο τότε γενικός γραμματέας του ίδιου υπουργείου και, από το 2022, διοικητής της ΕΥΠ, πρέσβης Θεμιστοκλής Δεμίρης. Δηλαδή, ένας εκ των πιο έμπιστων, πλέον, συνεργατών του πρωθυπουργού και βαθύς γνώστης των ελληνοτουρκικών, του Κυπριακού και των εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα επιχειρήματα και οι χειρισμοί της ελληνικής πλευράς, στο διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2020, έπεισαν την ηγεσία της ΕΕ, τις κυβερνήσεις των περισσότερων μελών της και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που παρακολουθούσε τις σχετικές διαβουλεύσεις, ότι η διάσκεψη θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από όσα – υποθετικά – θα έλυνε.

Ασφαλώς, στην εξωτερική πολιτική οι ισορροπίες και τα συμφέροντα ενίοτε μεταβάλλονται και οι κυβερνήσεις μπορεί να επιλέξουν την υιοθέτηση ιδεών που παλαιότερα αρνούνταν. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει υπό συνθήκες ομαλές – και όχι άμεσου ή έμμεσου καταναγκασμού – και μόνον εάν, στο μεταξύ, η κατάσταση έχει βελτιωθεί υπέρ τους. Δυστυχώς, σήμερα συμβαίνει το αντίθετο, καθώς, συγκριτικά με το 2020, η θέση της Ελλάδος έχει επιδεινωθεί.

Το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο παγιώνεται, το σχέδιο του αγωγού EastMed εγκαταλείφθηκε, οι προοπτικές του “καλωδίου” GSI είναι ζοφερότατες, το σχήμα “3+1” (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ + ΗΠΑ) έχει υποβαθμιστεί και η Τουρκία εισέρχεται στον πυρήνα της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ. Η συγκυρία είναι σαφώς υπέρ της Άγκυρας και η – μετά πενταετία – νέα στροφή του πρωθυπουργού, δικαιολογημένα, προκαλεί έκπληξη.

Οι κίνδυνοι από την διάσκεψη

Σε αυτό τα πλαίσιο, τα απορριπτικά επιχειρήματα που υιοθέτησε ο Μητσοτάκης το 2020, που και σήμερα ισχύουν απολύτως για τη “δική του” διάσκεψη, είναι τα εξής:

• Κύριο θέμα της ατζέντας της διάσκεψης αποτελεί η θαλάσσια οριοθέτηση, όσο κι αν προβάλλονται σαν ισοβαρή το μεταναστευτικό, το περιβάλλον, η ενέργεια και, γενικότερα, η συνδεσιμότητα.

Από τη στιγμή που η Τουρκία δεν αποδέχεται τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (ή, κατά καιρούς, προβαίνει σε εθιμική-επιλεκτική συζήτηση επιμέρους σημείων της) παραμένει αναθεωρητική δύναμη. Επομένως, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος θα δεχθούν, στο πλαίσιο της διάσκεψης, να συζητήσουν ή και αναιρέσουν τις δικές τους συμφωνίες που υπογράφηκαν βάσει του Διεθνούς Δικαίου; Ή μήπως θα τις δεχθούν σαν de facto ισότιμες του τουρκολιβυκού μνημονίου και της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας μεταξύ Άγκυρας και ψευδοκράτους;

• Στην (προφανώς απίθανη) περίπτωση που ο πρόεδρος Ερντογάν θα ακύρωνε το μνημόνιο με τη Λιβύη και αποδεχόταν την UNCLOS, η διάσκεψη θα ήταν δυνατόν, θεωρητικά, να εξετάσει ποικίλα ζητήματα θαλάσσιας οριοθέτησης.

Και πάλι, όμως, πώς μπορεί να γίνει μια τέτοια πολυμερής συζήτηση, αφού οι οριοθετήσεις είναι θέμα κατεξοχήν εθνικής αρμοδιότητας; Θα αποκτήσει, επίσημα, λόγο η Τουρκία για τη συμφωνία της οριοθέτησης Ελλάδας-Αιγύπτου; Θα έχει δικαίωμα παρέμβασης η Λιβύη σε μελλοντική οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας; Ή και η Κύπρος, που έχει κυρωμένη ΑΟΖ με την Αίγυπτο από το 2004, θα παρέμβει στις συζητήσεις του Καΐρου με την Άγκυρα;

• Η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν μεν το πλεονέκτημα του κεκτημένου της ΕΕ, αλλά το ίδιο τις δεσμεύει στις πολιτικές για την ενέργεια και το Μεταναστευτικό. Επομένως, οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας, ακόμα και αν το επιθυμούσαν, δεν μπορούν να παρακάμψουν εύκολα τις επιλογές των Βρυξελλών για τις σχέσεις των “27” με την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Λιβύη.
• Η πρόταση Μισέλ αποτελούσε ικανοποίηση πολυετούς αιτήματος του Ερντογάν, ώστε ταυτόχρονα να διερευνηθεί η πιθανότητα μεταβολής της επεκτατικής πολιτικής του και βελτίωσης των ευρωτουρκικών σχέσεων. Στα πέντε χρόνια που μεσολάβησαν, η Άγκυρα δεν έχει αλλάξει ούτε ένα σημείο στίξης στις διακηρύξεις για τη “Γαλάζια Πατρίδα”.

Τί δεν εξήγησε ο Μητσοτάκης

Tέλος, οι προτάσεις υπηρεσιακών στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ίδρυση «νέου μηχανισμού θαλάσσιας οριοθέτησης» έρχονταν σε αντίθεση με το Δίκαιο της Θάλασσας. Ομοίως, οι ιδέες τους περί «μηχανισμού αποκλιμάκωσης της θαλάσσιας έντασης» ισοδυναμούσαν με πάγωμα πολλών δραστηριοτήτων του Πολεμικού Ναυτικού (“a freeze of naval activities”) και περιορισμό κινήσεων της Πολεμικής Αεροπορίας. Η Ελλάδα απορρίπτει τέτοιες λύσεις στο ΝΑΤΟ την τελευταία πενταετία και θα τις συζητήσει, αυτοβούλως, στη διάσκεψη;

Μιλώντας στη Βουλή, ο κ. Μητσοτάκης δεν εξήγησε ποιο ή ποια από τα πέντε επιχειρήματα δεν ισχύει ή ίσως έχει μειωμένη αξία σήμερα. Ούτε αποκάλυψε αν συμφωνεί ή διαφωνεί με την περίεργη απαίτηση, που είχε προβάλει η Τουρκία στην Κομισιόν, για τη συμμετοχή στη διάσκεψη και όσων κρατών έχουν παρουσία στη Μεσόγειο μέσω ενεργειακών εταιριών τους.