Ο Μητσοτάκης στον Λευκό Οίκο – Η ώρα να πάρει η Ελλάδα ανταλλάγματα

Στις 24 Δεκεμβρίου 2019 κατατέθηκε στην επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας της βουλής προς τελική έγκριση το Πρωτόκολλο Τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και ΗΠΑ που υπογράφηκε στις 5 Οκτωβρίου 2019 κατά την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο στην Αθήνα. Η κατάθεση του Πρωτοκόλλου Τροποποίησης προκειμένου να κυρωθεί από την ολομέλεια της βουλής, όπως προβλέπει το άρθρο 36 του Συντάγματος, συντελείται χρονικά δύο βδομάδες πριν την προγραμματισμένη για τις 7 Ιανουαρίου 2020 συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Με το νέο πρωτόκολλο τροποποιείται η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ το 1990 στο πλαίσιο του οποίου προβλέπεται η παραχώρηση αεροπορικών και ναυτικών διευκολύνσεων προς την αμερικανική πλευρά. Πρόκειται ουσιαστικά για στρατιωτικές «ευκολίες» που διατίθενται σε μία φίλη και σύμμαχο χώρα.

Στο άρθρο Ι του Πρωτοκόλλου Τροποποίησης επιτρέπεται στις ΗΠΑ να λειτουργούν και να διατηρούν στρατιωτικές και βοηθητικές ευκολίες εντός των εγκαταστάσεων των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και συγκεκριμένα στην αεροπορική βάση της Λάρισας, στην βάση αεροπορίας Στρατού Στεφανοβικείου καθώς και σε άλλες εγκαταστάσεις έπειτα από αμοιβαία συμφωνία.

Στις εν λόγω εγκαταστάσεις επιτρέπεται η πραγματοποίηση αποστολών και δραστηριοτήτων όπως επισκέψεις, εκπαίδευση, ασκήσεις, ανεφοδιασμός αεροσκαφών και πλοίων, προσγείωση και ανάκτηση αεροσκαφών, προσωρινή συντήρηση οχημάτων, πλοίων και αεροσκαφών. Επίσης προβλέπεται η στάθμευση και ανάπτυξη δυνάμεων και υλικού, κοινές και συνδυασμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, δραστηριότητες συνδρομής στην αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων και φυσικών καταστροφών, πραγματοποίηση επιχειρήσεων αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, και κατασκευές για την υποστήριξη κοινά συμφωνηθέντων δραστηριοτήτων.

Προσθέτως, το Πρωτόκολλο Τροποποίησης προβλέπει την περιοδική χορήγηση καθεστώτος προτεραιότητας σε περιοχές μη στρατιωτικών εγκαταστάσεων και συγκεκριμένα στον Λιμένα της Αλεξανδρούπολης καθώς και σε άλλες τοποθεσίες έπειτα από αμοιβαία συμφωνία. Το καθεστώς αυτό αφορά σε προγραμματισμένες και έκτακτες απαιτήσεις συμπεριλαμβανόμενης της υποδοχής, στάθμευσης πλοίων και άλλων δραστηριοτήτων διοικητικής μέριμνας και υποστήριξης.

Εξίσου σημαντικά, το Πρωτόκολλο Τροποποίησης αφαιρεί ευκολίες που δεν υφίστανται πλέον, όπως το Πλέγμα Σταθμού Επικοινωνιών Ηρακλείου, και τους Κομβικούς Σταθμούς Επικοινωνιών στα όρη Πατέρας, Πάρνηθα, Εδερί και στην νήσο Λευκάδα. Αξιομνημόνευτη είναι η πρόβλεψη ότι έργα που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στις προβλεπόμενες διευκολύνσεις θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά από την αμερικανική πλευρά και θα αποτελούν τμήμα ελληνικών στρατιωτικών τοποθεσιών που θα τελούν υπό ελληνική διοίκηση.

Ναυτική Βάση Σούδας

Η χώρα μας μέσω της νήσου Κρήτης, που κατέχει σημαίνουσα γεωστρατηγική θέση, διασφαλίζει τη σύνδεση της Ευρώπης με την Μέση Ανατολή, την Βόρεια Αφρική και τον Περσικό Κόλπο. Η υποστήριξη συμμαχικών και δη αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων πραγματοποιείται στην Κρήτη από το 1958, και ενισχύθηκε έτι περαιτέρω το 1990. Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Σούδα αφενός καταλαμβάνουν έκταση 110 στρεμμάτων συνυπάρχοντας με την 115 Πτέρυγα Μάχης της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας και αφετέρου προσφέρουν τη δυνατότητα ελλιμενισμού αμερικανικών πολεμικών πλοίων στο λιμάνι της Σούδας.

Με την Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας του 1990 συνομολογήθηκε η παραχώρηση αεροπορικών και ναυτικών διευκολύνσεων προς την αμερικανική πλευρά. Τα ελληνικά πλεονεκτήματα της Σούδας συνίστανται στο ότι: Πρώτον, υπάγεται στον Έλληνα Διοικητή της Αεροπορικής Βάσης που την φιλοξενεί, και δεύτερον, είναι προφανώς ελεγχόμενη η όποια στρατιωτική δραστηριότητα για την οποία χρησιμοποιείται, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι επιτρέπεται στον Έλληνα Διοικητή η πρόσβασή του σε κάθε “διαβαθμισμένο” σημείο της Στρατιωτικής βάσης στη Σούδα κατ’ εφαρμογή των όρων της Συμφωνίας Παραχώρησης.

Στο Πρωτόκολλο Τροποποίησης περιλαμβάνονται για πρώτη φορά οι μη συνορεύουσες ευκολίες της Αεροπορικής Βάσης Σούδας εντός της Ναυτικής Βάσης Σούδας της περιοχής Μαραθίου όπου παρατηρείται την τελευταία 5ετία ιδιαίτερη αμερικανική στρατιωτική παρουσία λόγω του κρηπιδώματος Κ-14 που επιτρέπει την φιλοξενία αεροπλανοφόρων.

Ανανέωση συμφωνίας

Η ανανέωση της τροποποιημένης συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας προβλέπεται μεταβατικά σε ένα έτος έως ότου επιτευχθεί μία ευρύτερη συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες στην οποία θα περιλαμβάνεται συγκεκριμένη δέσμη ανταλλαγμάτων που δύναται να διεκδικήσει η ελληνική πλευρά και με εκτιμώμενη επέκταση ανανέωσης αυτής σε 8 ή 10 έτη και ακολούθως επ’ αόριστο.

Η χρονική επέκταση της ανανέωσης της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ θα αναβαθμίσει ποιοτικά και οικονομικά πρωτίστως τον Ναύσταθμο της Κρήτης. Και τούτο διότι μόνο όσον αφορά τις μακροχρόνιες διεθνείς Συμβάσεις, το αμερικανικό Κογκρέσο προβλέπει την έγκριση σημαντικών πιστώσεων για την χρηματοδότηση έργων εντός των στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

Αντιθέτως, για την περίπτωση Συμφωνίας Παραχώρησης με ετήσια βάση ανανέωσης, δεν υφίσταται ο χρόνος για επενδύσεις σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς είθισται να εξασφαλίζεται η έγκριση χρηματοδότησης μόνο μικρών έργων αντλώντας κονδύλια από τον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό ενός μόνο οικονομικού έτους (fiscal year).

Γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα Σούδας

Η αναβάθμιση της Σούδας εκτιμάται ότι θα ενδυναμώσει την Ελλάδα τόσο εντός του ΝΑΤΟ όσο και σε διμερές επίπεδο με τις ΗΠΑ ενισχύοντας την ελληνοαμερικανική στρατηγική σχέση. Η χώρα μας εκλαμβάνεται από τις ΗΠΑ ως κρίκος σε μία αλυσίδα χωρών, που συνίσταται από το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Κύπρο, την Ιταλία και την Ιορδανία, οι οποίες στοχεύουν στην γεωπολιτική σταθερότητα και την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής.

Οι αμερικανικοί στρατηγικοί σχεδιασμοί αποτυπώνονται με ευκρίνεια στο Νόμο για την Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο που ψηφίστηκε από το Κογκρέσο και υπογράφηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο στις 20 Δεκεμβρίου 2019 ως τμήμα του Νόμου για τις Πιστώσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για το έτος 2020.

Η κομβική σημασία της Σούδας για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι αναμφισβήτητη. Η υποβάθμιση της βάσης του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία από την οποία έχουν ήδη μεταφερθεί αμερικανικά πυρηνικά όπλα στην Ρουμανία και με προγραμματισμό να μεταφερθούν επιπλέον 50 ατομικές βόμβες στην αεροπορική βάση του Αβιάνο στην Ιταλία, αναπόδραστα ισχυροποιεί τον γεωπολιτικό ρόλο της χώρας μας.

Προσθέτως, η ναυτική βάση της Σούδας στην Κρήτη είναι εφικτό να αυξήσει την οικονομική και αμυντική βοήθεια που δύναται να λάβει η χώρα μας από τον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό στην βάση των προβλεπόμενων οικονομικών κονδυλίων για το σύνολο των αμερικανικών βάσεων που λειτουργούν ανά την υφήλιο.

Επίσκεψη Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο

Η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο στον Λευκό Οίκο αποτελεί de facto μία ευκαιρία για την ποιοτική αναβάθμιση των σχέσεων των δύο χωρών και την εμπέδωση μίας αξιόπιστης προσωπικής σχέσης ανάμεσα στους δύο ηγέτες. Ως γνωστόν, οι ενέργειες και οι αποφάσεις του Αμερικανού προέδρου εδράζονται σε μία περίπλοκη θεωρία, συστατικά στοιχεία της οποίας αποτελεί η εξής διαπίστωση, όπως αυτή έχει διατυπωθεί από τα προεδρικά χείλη: Κάθε πολιτική απόφαση οφείλει να κινητοποιείται από «την βούληση να γίνουν μεγάλα πράγματα. Δεν αξίζει να ιδρώσεις για τα μικρά πράγματα».

Επίσης η άποψη Τραμπ για την ευρύτερη Μέση Ανατολή συμπυκνώνεται στην άποψη ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν τέσσερις παίκτες, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Οι τρεις πρώτοι μπορούν να ενωθούν έναντι του τέταρτου. Ο πρόεδρος Τραμπ είναι ηγέτης ο οποίος έλκεται από ισχυρά αλλά συνοπτικά πολιτικά μηνύματα, και την εικόνα είτε με την μορφή βίντεο ή παρουσίασης power point.

Επίσης, ο Αμερικανός ηγέτης εστιάζει πρωτίστως στην Αμερική (America first) και στα οφέλη που δύναται να αποκομίσει τόσο η χώρα του σε οικονομικό και εμπορικό επίπεδο όσο και ο ίδιος για την ισχυροποίηση του διεθνούς ηγετικού του προφίλ εν όψει των επικείμενων αμερικανικών εκλογών το 2020. Κυριότερο όλων, ο πρόεδρος Τραμπ αντιδρά όταν κάποιος προδίδει την εμπιστοσύνη του και τον εκμεταλλεύεται προκειμένου να τον προβάλλει ως αδύναμο ηγέτη.

Υπό τα δεδομένα, είναι ξεκάθαρο ότι αποτελεί ευκαιρία για τον Έλληνα πρωθυπουργό να κερδίσει την ψήφο εμπιστοσύνης του Αμερικανού προέδρου για την χώρα μας. Και τούτο διότι, ο πρωθυπουργός είναι σε θέση να προβάλλει ότι η Ελλάδα είναι μία μικρή σε μέγεθος χώρα η οποία ωστόσο είναι έτοιμη για μεγάλα πράγματα σε συνεργασία με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Κυριότερο εξ αυτών είναι η προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας κατά τρόπο που εξυπηρετεί και τα αμερικανικά συμφέροντα είτε πρόκειται για την ασφάλεια είτε το επιχειρείν αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός είναι επίσης σε θέση να προβάλλει ότι η χώρα μας παρότι μικρή σε μέγεθος, έχει σημαντική διπλωματική ισχύ καθώς εκλαμβάνεται ως έντιμος συνομιλητής από το σύνολο των χωρών της περιοχής. Τούτο αποτυπώνεται στις τριμερείς /τετραμερείς με την παρουσία των ΗΠΑ συνεργασίες, και στην ευκολία που κινείται διπλωματικά για την άρση του πολιτικού αδιεξόδου σε ζητήματα όπως το Παλαιστινιακό και η Λιβύη.

Απαξίωση Τουρκίας

Η κύρωση από την βουλή του Πρωτοκόλλου Τροποποίησης της αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ είναι ζήτημα άξιο ανάδειξης στις διμερείς συνομιλίες υπό την έννοια ότι η ελληνική παραχώρηση διευκολύνσεων είναι σημαντική είτε στη βάση αεροπορίας Στρατού Στεφανοβικείου για τη μεταστάθμευση και υποστήριξη αμερικανικών ελικοπτέρων είτε στην αεροπορική βάση της Λάρισας όπου έχουν μεταφερθεί αμερικανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs) και με δυνατότητα φιλοξενίας ιπτάμενων τάνκερ.

Όσον αφορά την ναυτική βάση της Σούδας, η προγραμματισμένη επέκταση του αμερικανικού της τομέα θα επιτρέψει την υποστήριξη αεροσκαφών αερομεταφορών, αεροσκαφών τάνκερ και ιπτάμενων ραντάρ της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας καθώς και αεροσκαφών του σώματος πεζοναυτών και της αεροπορίας Ναυτικού. Στόχος η ανάδειξη του γεγονότος ότι η Αθήνα, όπως άλλωστε η Ιορδανία και η Ιταλία, αποτελεί εγγυητή ότι η αμερικανική διακυβέρνηση Τραμπ δεν θα αποτελέσει όμηρο της Τουρκίας η οποία κατά το δοκούν χρησιμοποιεί την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ ως όπλο, δίκην εκβιασμού, για την απόσπαση πολιτικών και άλλων ωφελημάτων.

Αξίζει μάλιστα να αναδειχθεί ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει προ πολλού προδώσει την εμπιστοσύνη του Αμερικανού προέδρου, τον οποίο εκμεταλλεύεται προκειμένου να προωθήσει αμιγώς τουρκικά συμφέροντα σε Συρία, Λιβύη και αλλού, ενώ την ίδια στιγμή λόγω της εχθρικής ρητορικής προς τις ΗΠΑ, ο αντιαμερικανισμός στην Τουρκία έχει φθάσει στα ύψη. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήχθη από το πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης, 81.9 τοις εκατό της τουρκικής κοινής γνώμης εκλαμβάνει τις ΗΠΑ ως απειλή.

Στο πλαίσιο των συνομιλιών, άξιο ανάδειξης είναι το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης καθώς με την υπογραφή της τροποποιημένης αμυντικής συμφωνίας, δίδεται η ευκαιρία στον αμερικανικό 6ο στόλο όχι μόνο να ελλιμενίζει πλοία και να επιτηρεί τα Δαρδανέλλια ως προς την κίνηση πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα αλλά κυρίως να αναπτύξει ισχυρή ναυτική παρουσία στην Μαύρη Θάλασσα στην περίπτωση που η κατάσταση στην Κριμαία οξυνθεί με υπαιτιότητα της Ρωσίας.

Εξίσου σημαντική είναι η προβολή του γεγονότος ότι η Ελλάδα αποτελεί χώρα υποδοχής αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στον πλωτό σταθμό της Αλεξανδρούπολης με στόχο την εξαγωγή στα Βαλκάνια. Με απλά λόγια, η αγορά αμερικανικού έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου από χώρες των Βαλκανίων επιτυγχάνεται μέσω της Ελλάδας.

Σε κάθε περίπτωση, πρώτιστος στόχος του Έλληνα πρωθυπουργού και της αντιπροσωπείας που θα τον συνοδεύει στην αμερικανική πρωτεύουσα πρέπει να είναι η έμπρακτη ποιοτική αναβάθμιση και οικονομική ανταμοιβή του σταθεροποιητικού ρόλου της χώρας μας στην ευρύτερη περιοχή.