Ο “Πορθητής” και η ανεκμετάλλευτη διπλωματική αντίφαση της Τουρκίας

Ο Ερντογάν δεν θέλει να εδραιωθεί η άποψη διεθνώς πως η Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί το κυριαρχικό δικαίωμά της να εκμεταλλευθεί τα όποια ενεργειακά κοιτάσματα στην ΑΟΖ της. Αφού δεν μπόρεσε να εμποδίσει τη γεώτρηση της ExxonMobil και της Total, ετοιμάζεται τώρα με το γεωτρύπανο “Πορθητής” να δημιουργήσει τετελεσμένο, δεδομένου ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να εμποδίσει με στρατιωτικά μέσα την τουρκική αυθαιρεσία. Ούτε μπορεί να υπολογίζει σε στρατιωτική παρέμβαση της Ελλάδας. Όσον αφορά δε τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους, αυτοί ναι μεν διπλωματικά τάχθηκαν στο πλευρό της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και το Ισραήλ, αλλά σε τελευταία ανάλυση θα κινηθούν στρατιωτικά μόνο για να προστατεύσουν τα συμφέροντα των εταιρειών τους.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Τουρκία δεν έχει κανένα δικαίωμα στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου. Μια ματιά στον χάρτη το δείχνει. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να της δώσουν νομικό έρεισμα. Για την ακρίβεια, προβάλλει κατά καιρούς έναν από τους τρεις παρακάτω ισχυρισμούς:

Πρώτον, ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα! Αυτό δεν το ισχυρίζεται μόνο για νησίδες, αλλά και για την Κύπρο που είναι κράτος! Σύμφωνα, λοιπόν, με τους Τούρκους ούτε π.χ. η Βρετανία, που είναι επίσης νησί, δικαιούται να έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ! Σύμφωνα με την λογική της Άγκυρας τα νησιά έχουν μόνο χωρικά ύδατα. Γι’ αυτό και πρέπει η υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο να μοιραστεί μεταξύ της Τουρκίας, της Συρίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Δηλαδή, σαν να μην υπήρχε η Κύπρος! Πρόκειται για εξωφρενικό ισχυρισμό, ο οποίος έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο. Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά πως ακόμα και η μικρότερη νησίδα, όταν συντηρεί κάποιο είδος οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. να εκτρέφεται ένα κοπάδι κατσικιών) δικαιούται να έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ.

Δεύτερον, ότι η Λευκωσία δεν έχει δικαίωμα να συνάπτει καμία διεθνή συμφωνία (όπως η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ) πριν λυθεί το Κυπριακό. Η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυπριακή κυβέρνηση, όμως, έχει όλα τα σχετικά δικαιώματα. Η κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα δεν επιτρέπει στη νόμιμη κυβέρνηση να ασκεί την εξουσία της εκεί, αλλά δεν της περιορίζει τα άλλα δικαιώματά της. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι αυθαίρετος σε βαθμό γελοιότητας. Η επίλυση του Κυπριακού είναι μια τελείως ανεξάρτητη διαδικασία από την τρέχουσα άσκηση της κυριαρχίας.

Τρίτον, ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο (και στην ΑΟΖ νοτίως της Μεγαλονήσου) και δεν παραιτούνται απ’ αυτά. Η διατύπωση «οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο» είναι παραπλανητική. Σε αντίθεση με τη διεθνή κοινότητα που αναγνωρίζει ένα κράτος στην Κύπρο, η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονται ότι από το 1983, οπότε ανακήρυξαν την “Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου”, στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη. Η “ΤΔΒΚ” στον Βορρά, την οποία η Τουρκία αναγνωρίζει και το “ελληνοκυπριακό κράτος” στο Νότο, το οποίο δεν αναγνωρίζει και το αποκαλεί “ελληνοκυπριακή διοίκηση”.

Ο “Πορθητής” και τα δύο ταμπλό

Σύμφωνα, λοιπόν, με την τουρκική θέση (την απορρίπτει βεβαίως η διεθνής κοινότητα), αφού στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη θα πρέπει το καθένα να έχει πλήρη δικαιώματα στην περιοχή του: η μεν “ΤΔΒΚ” στη βόρεια Κύπρο, άρα και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί, η δε “ελληνοκυπριακή διοίκηση” στη νότια Κύπρο, άρα και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Αυτό σημαίνει ότι -πάντα με βάση την επίσημη τουρκική θέση- ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν κανένα δικαίωμα στην ελεύθερη Κύπρο και κατ’ επέκτασιν στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί.

Η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία, όμως, παίζουν σε δύο ταμπλό. Αναλόγως με το τι κάθε φορά τις βολεύει, άλλοτε επικαλούνται τη δική τους επίσημη θέση για ύπαρξη δύο κρατών κι άλλοτε (χωρίς να το λένε ρητά) τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (συμφωνίες ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας), με βάση τις οποίες Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι είναι συνιδρυτικές κοινότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας και ως εκ τούτου έχουν αμφότερες δικαιώματα στο σύνολο της Κύπρου.

Ας σημειωθεί ότι τις ιδρυτικές συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου οι Τούρκοι τις κατέλυσαν ντε φάκτο με την εισβολή του 1974 και ντε γιούρε με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους το 1983. Αλλά εάν η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι επιθυμούν να ακυρώσουν την ανακήρυξη του ψευδοκράτους και να επαναφέρουν σε ισχύ τις ιδρυτικές συνθήκες ας το πουν. Αυτό σημαίνει άμεση αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, επιστροφή όλων των προσφύγων στις εστίες τους και βεβαίως ενιαίο κράτος, όχι διζωνική ομοσπονδία.

Η Άγκυρα και η Τουρκοκύπριοι, όμως, θέλουν ό,τι κάθε φορά τους συμφέρει. Ανάλογα με την περίσταση επιλέγουν τι καπέλο θα φορέσουν, καταλύοντας κάθε έννοια σοβαρότητας και συνέπειας. Ας σημειωθεί ότι μπορούν και παίζουν αυτό το παιχνίδι, επειδή και η Λευκωσία και η Αθήνα αποφεύγουν να καταγγείλουν αυτή την κραυγαλέα αντίφαση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Πιθανόν, επειδή καθ’ υπερβολή και παντελώς αβάσιμα φοβούνται μήπως μία τέτοια καταγγελία θεωρηθεί έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Έχουν μέρισμα από το αέριο οι Τουρκοκύπριοι;

Εάν από τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό προκύψει ένα κοινό κράτος, τότε, βεβαίως, οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν τα δικαιώματα που θα προβλέπονται από το νέο Σύνταγμα. Μέχρι τότε, όμως, δεν έχουν κανένα δικαίωμα. Ο ενεργειακός πλούτος, άλλωστε, ανήκει στο νόμιμο κράτος και όχι σε κάθε πολίτη ξεχωριστά. Γι’ αυτό και ήταν απολύτως λάθος οι κατά καιρούς δηλώσεις κάποιων Ελληνοκυπρίων πολιτικών ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν μέρισμα απ’ αυτόν τον πλούτο.

Ακόμα και τον καιρό που στις δυτικές πρωτεύουσες υπήρχαν πολλοί υποστηρικτές της Τουρκίας, αυτοί ποτέ δεν αμφισβήτησαν ευθέως το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί τα όποια κοιτάσματα στην ΑΟΖ της. Είχαν προσπαθήσει, όμως, να υπονομεύσουν αυτό το δικαίωμα, σχετικοποιώντας το, μετατρέποντάς το σε διαφορά και διασυνδέοντάς το με άσχετες διπλωματικές διελκυστίνδες, όπως η λύση του Κυπριακού.

Σήμερα, που στη Δύση το κλίμα για την Τουρκία του Ερντογάν δεν είναι καθόλου αυτό που ήταν πριν μία δεκαετία, έχουν εξαφανιστεί και οι όποιες απόπειρες υπονόμευσης και σχετικοποίησης του νόμιμου δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η πρόσφατη δήλωση της ΕΕ, μέσω της αρμόδιας Μογκερίνι, όπως και η πρωτοφανούς αυστηρότητας δήλωση της Ουάσιγκτον (χαρακτηρίζει προκλητική ενέργεια την τουρκική γεώτρηση) δεν αφήνουν καμία αμφιβολία. Είναι, ωστόσο, μάλλον απίθανο οι Ευρωπαίοι, ή οι Αμερικανοί να στείλουν το ναυτικό τους για να εμποδίσει την τουρκική γεώτρηση.