Ο Θάνος Ντόκος ζει στη δεκαετία του Βύρωνα Θεοδωρόπουλου;

Τα τελευταία 24ωρα, στη δημόσια συζήτηση για τα εθνικά θέματα κυριαρχεί η πρόσφατη συνέντευξη στο ΑΠΕ/ΜΠΕ του αναπληρωτή Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Θάνου Ντόκου. «Οι ιδέες περί συνεκμετάλλευσης μπορούν να συζητηθούν» είπε «υπό την προϋπόθεση της προηγούμενης οριοθέτησης, μέσω προσφυγής σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο».

Οπωσδήποτε, θα υπάρξουν κακόβουλοι σχολιασμοί της ως άνω θέσης, αλλά ας αναγνωρίσουμε ότι εκ των υστέρων ο Ντόκος ζήτησε «προκαταβολικά συγγνώμη για την οξύτητα […] της φράσης» του. Ωστόσο, επέλεξα να μην μείνω τόσο στη λέξη “συνεκμετάλλευση”, που είναι της μόδας, αλλά στη φράση “πάγια θέση” που αναφέρει σε μετέπειτα διευκρινιστική του τοποθέτηση. Οπότε ας κάνουμε ένα ταξιδάκι στον χρόνο, στο Λουξεμβούργο του 1978.

Τον Απρίλιο του έτους εκείνου, λοιπόν, επισκέφθηκε το μικρό κράτος ο τότε Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών Βύρων Θεοδωρόπουλος. Ο Έλληνας διπλωμάτης, έχοντας μια νευραλγική θέση ενόψει της ένταξης της Ελλάδος στην ΕΟΚ, συνάντησε τον Λουξεμβούργιο ομόλογό του Ch.Reichling για να του εκθέσει –μεταξύ άλλων– την κατάσταση που επικρατούσε στα ελληνοτουρκικά.

Τότε λοιπόν, ξεστόμισε την πρόθεση της κυβέρνησης Καραμανλή για κοινή εκμετάλλευση του Αιγαίου με τους Τούρκους. «Δεν αρνούμεθα τον διάλογο για τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών προς κοινή εκμετάλλευση του πλούτου του Αιγαίου» είχε πει ο Θεοδωρόπουλος πριν 40 χρόνια! Ελάχιστοι Έλληνες το γνωρίζουν αυτό και είναι λογικό διότι τα σχετικά έγγραφα (Φ.6458/8/ ΑΠ. 110/4/ΑΣ875) μέχρι πρόσφατα ήταν -αδημοσίευτα- στο Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών. Μέχρι εδώ λοιπόν, ο Θεοδωρόπουλος του 1978 και ο Ντόκος του 2019 συμφωνούν. Για να δούμε όμως…

Η προϋπόθεση Θεοδωρόπουλου

Ο έμπειρος Έλληνας διπλωμάτης είχε πει τότε πως, πριν δημιουργηθεί οποιαδήποτε εταιρεία που θα εκμεταλλευτεί αυτόν τον πλούτο θα πρέπει να ξέρει η κάθε πλευρά τι της ανήκει. Οι Τούρκοι, λοιπόν, πρότειναν αυτό το ξεκαθάρισμα να γίνει βάσει πολιτικών διαπραγματεύσεων. «Αλλά αυτό σημαίνει ότι ο δυνατότερος κερδίζει [και έτσι] δεν πιστεύουμε ότι με την μέθοδο αυτή θα πλησιάσουμε σε λύση» είχε πει ορθά ο Θεοδωρόπουλος.

Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας βάσει του Διεθνούς Δικαίου και των έως τότε υιοθετηθέντων διεθνών λύσεων αντιπρότεινε ο Έλληνας διπλωμάτης, τις οποίες τότε αρνούνταν οι Τούρκοι. Αν ο ελληνοτουρκικός διάλογος ήταν σοβαρός, συνεπής και δίχως να συνοδεύεται από προκλητικές ενέργειες (σεισμικές έρευνες κτλ) έχει καλώς, έλεγε ο Θεοδωρόπουλος. Ειδάλλως, έμενε ως λύση η Χάγη ή κάποια άλλη διαιτητική διαδικασία. Αυτό δηλαδή που προτείνει και σήμερα ο Ντόκος.

Στην περίπτωση που το αποτέλεσμα της Χάγης δεν ήταν υπέρ της Ελλάδος, έλεγαν οι Θεοδωρόπουλος και Κωνσταντίνος Καραμανλής, θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν στην ελληνική κοινή γνώμη, ρίχνοντας το φταίξιμο για τις «αναπόφευκτες παραχωρήσεις» στους διεθνείς δικαστές.

«Καμία κυβέρνηση δεν θα εδέχετο»!

Η δήλωση Ντόκου έγινε 41 χρόνια μετά από τη θέση για συνεκμετάλλευση του Θεοδωρόπουλου. Ο αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, θέλοντας να υπερασπιστεί –και κάπως να λειάνει τη θέση του μέσω παρενθετικών επεξηγήσεων– είπε πως η η φράση του έχει μια μόνο ερμηνεία: «Σύμφωνα με την πάγια ελληνική θέση, Ελλάδα και Τουρκία συμφωνούν να καταφύγουν στη Χάγη, αποδέχονται την απόφαση του Δικαστηρίου για τα όρια των θαλασσίων ζωνών και έχοντας πλέον καθορισμένα θαλάσσια σύνορα θα μπορούσαν να συζητήσουν ακόμη και το (εντελώς θεωρητικό επί του παρόντος) σενάριο συνεκμετάλλευσης ενός κοιτάσματος που βρίσκεται εκατέρωθεν των συνόρων (όπως πράττουν π.χ. Ιράν και Κατάρ). Τόσο απλά και χωρίς καμία άλλη (καλόπιστη) ερμηνεία».

Μα όταν τα έλεγε αυτά ο Θεοδωρόπουλος η ελληνοτουρκική ατζέντα δεν ήταν τόσο “παχιά”, όπως η σημερινή. Τις δεκαετίες 1970-1980, το κυριότερο πρόβλημα με τους Τούρκους ήταν το δικαίωμα των νήσων να έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα, όπως όριζε η σύμβαση της Γενεύης του 1958. «Δεν μπορούμε να δεχθούμε να αποκλεισθούν τα νησιά μας μέσα σε μια τουρκική υφαλοκρηπίδα. Είναι κάτι που καμία κυβέρνηση δεν θα εδέχετο. Είμεθα διατεθειμένοι να συζητήσουμε για την υφαλοκρηπίδα στα ενδιάμεσα των νήσων. Μόλις γίνει η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την κοινή εκμετάλλευση» έλεγε ο Θεοδωρόπουλος.

Λειτουργικός αναλφαβητισμός

Έκτοτε, έχει μεσολαβήσει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία είναι σαφής για το δικαίωμα των νησιών, που έχουν έστω και στοιχειώδη οικονομική ζωή, σε θαλάσσιες ζώνες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι οι Τούρκοι φρόντισαν από τη δεκαετία 1990 να “γκριζάρουν” ελληνικά νησιά προβάλλοντας για πρώτη φορά διεκδικήσεις σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.

Σε αυτό το σημείο, η επιχειρηματολογία Ντόκου υποφέρει από λειτουργικό αναλφαβητισμό. Ο αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας διαθέτει γνώσεις, αλλά είναι απορίας άξιας γιατί δεν τις αξιοποιεί. Η λογική Θεοδωρόπουλου της δεκαετίας του 1970 είναι μια συνταγή που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σήμερα διότι αν κλικάρεις πάνω στο υπουργείο Εξωτερικών θα ξετυλιχθεί ένα burger τουρκικών διεκδικήσεων που δεν υπήρχαν τότε.

Πως φαντάζεται ο Ντόκος την παραπομπή του ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης; Δεν θα πρέπει να είναι σαφές για τις δύο πλευρές και άρα για τους δικαστές ποιο νησί ανήκει σε ποιον, ώστε να μπορέσουν να οριοθετήσουν; Όταν όμως τώρα πλέον αμφισβητείται ξεκάθαρα η ελληνική επικράτεια, αυτό δεν είναι σαφές.

Μήπως ο αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας προτείνει να παραχωρήσουμε το δικαίωμα στο Διεθνές Δικαστήριο να αποφασίσει εάν τα 18 ελληνικά νησιά που διεκδικεί η Άγκυρα θα παραμείνουν στην Ελλάδα ή κάποια από αυτά ή όλα θα παραχωρηθούν στην Τουρκία; Αν το προτείνει ας το δηλώσει ευθέως και ας απαντήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη εάν συμφωνεί.

Ο Θεοδωρόπουλος υπηρετούσε μια ατζέντα διαλλακτική έναντι των Τούρκων, σε αντίθεση με τη δυναμική εξωτερική πολιτική της δεκαετίας του 1980. Είχε βέβαια οδηγίες από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή γι’ αυτό (Αρχείο Καραμανλή). Δημιούργησε μια “σχολή” που ακολούθησαν πολλοί, εξ αριστερών και εκ δεξιών. Ωστόσο, είχε το θάρρος να παρατηρεί την κατάσταση με την Τουρκία και να αναθεωρεί για σχετικά ζητήματα.

Αμφιβάλλω εάν σήμερα θα έλεγε αυτά που είπε ο πρώην διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ και σήμερα αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας. Βεβαίως, οι θέσεις του τελευταίου βαραίνουν και αντικατοπτρίζουν τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ο οποίος και τον διόρισε. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ντόκος διηύθυνε ένα ίδρυμα (προφανώς δεν τσουβαλιαζουμε όλους τους ανθρώπους του ιδρύματος), το οποίο υποστήριξε 100% τη Συμφωνία την Πρεσπών, για την οποία προεκλογικά –επισήμως τουλάχιστον– ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ήθελε να ακούει.