Ο Ζάεφ, ο Ρουβίκωνας και οι δυτικές πιέσεις στο VMRO

Όπως φάνηκε και από τη συνέντευξη του υπουργού Εξωτερικών στην ΕΡΤ το βράδυ της Τρίτης (4 Ιουνίου), η Αθήνα αρνείται επιμόνως να μπει σε λεπτομέρειες για το περιεχόμενο του σχεδίου συμφωνίας. Ταυτόχρονα εκφράζει την ελπίδα πως τελικά ο Ζόραν Ζάεφ θα πει το μεγάλο ναι. Του έχει καταστήσει σαφές, όμως, πως δεν πρόκειται να αποδεχθεί επαναδιαπραγμάτευση αυτών που έχουν ήδη συμφωνήσει οι Νίκος Κοτζιάς και Νίκολα Ντιμιτρόφ.

Ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ εξαντλεί τα χρονικά περιθώρια, αλλά ελληνικές διπλωματικές πηγές θεωρούν πως ουσιαστικά έχει κόψει πίσω του τις γέφυρες. Λόγω και της ενεργητικής παρέμβασης Αμερικανών και Ευρωπαίων δεν μπορεί να κάνει πίσω. Όλες αυτές τις ημέρες δέχεται πιέσεις. Αποκορύφωμα είναι το «τελεσίγραφο» δυτικού παράγοντα που καλεί την ηγεσία των Σκοπίων να έχει απαντήσει  έως τις 9 Ιουνίου για το εάν δέχεται ή όχι την συμφωνία.

Όποτε, όμως, και να πραγματοποιηθεί το τηλεφώνημα, ο Ζόραν Ζάεφ έχει δεσμευτεί να αποκαλύψει στους πολίτες του το περιεχόμενο της συνομιλίας. Επιπλέον, διαμηνύει πως η διαδικασία βρίσκεται στο τέλος και ότι θα είναι επιτυχημένη. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο βουλευτής του συγκυβερνώντος αλβανικού κόμματος DUI Αρτάν Γκρούμπι, ο οποίος υποστήριξε πως η συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και τα Σκόπια είναι θέμα ημερών. Δεν είναι πάντως μυστικό πως παρά τη βούληση του, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ έχει βρεθεί αντιμέτωπος με ιδιαίτερα έντονες δυσκολίες στο εσωτερικό της χώρας του.

Το μεγάλο εμπόδιο δεν είναι ο Γκιόρκι Ιβανόφ, ο οποίος έχει περίπου έξι μήνες ακόμα προεδρικής θητείας και ως εκ τούτου δεν έχει να χάσει τίποτα, τηρώντας αδιάλλακτη θέση. Ορισμένοι παράγοντες στα Σκόπια, μάλιστα, θεωρούν πως η ρωσική διπλωματία τον παροτρύνει να επιμείνει στην αρνητική θέση του, με σκοπό να τορπιλιστεί η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Προς την ίδια κατεύθυνση, ισχυρίζονται οι ίδιοι κύκλοι, κινείται και η Σερβία, η οποία, από την εποχή της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, διατηρεί ερείσματα στα Σκόπια.

Οι δύο επιλογές του Ζάεφ

Το κρίσιμο δίλημμα που αντιμετωπίζει ο Ζόραν Ζάεφ είναι το εξής: Η πρώτη επιλογή του είναι να οριστικοποιήσει τη συμφωνία, τηλεφωνώντας στον Αλέξη Τσίπρα. Θα ακολουθήσει η συνάντηση στις Πρέσπες για την υπογραφή. Η κυβέρνηση στην ΠΓΔΜ διαθέτει την απλή πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο για να υπερψηφίσει το Διεθνές Σύμφωνο. Στη συνέχεια, όμως, πρέπει να αποδυθεί σε μία εκστρατεία με σκοπό την έγκρισή του στο δημοψήφισμα.

Όπλα του θα είναι ότι θα έχει ανοίξει ο δρόμος για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και επίσης ότι θα έχει λάβει την επίσημη δέσμευση πως όταν ολοκληρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση, η ΠΓΔΜ θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Οι υποστηρικτές αυτής της επιλογής υποστηρίζουν πως θα αναπτυχθεί μία πολιτική δυναμική, η οποία θα δημιουργήσει τετελεσμένο και στο επίπεδο της κοινής γνώμης. Με άλλα λόγια, οι ψηφοφόροι θα δυσκολευτούν να τινάξουν στον αέρα μία διεθνή συμφωνία, η οποία θα έχει κυρωθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

Η δεύτερη επιλογή του Ζόραν Ζάεφ είναι να περιμένει μήπως οι δυτικές πιέσεις που ασκούνται στην ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης φέρουν αποτέλεσμα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ασφυκτικές πιέσεις συνοδεύονται και από την εγγυημένη υπόσχεση ότι εάν το VMRO υπερψηφίσει τη συμφωνία στο Κοινοβούλιο θα σταματήσουν οι πολλές ποινικές διώξεις εναντίον στελεχών του.

Εάν το VMRO υπερψήφιζε, το δημοψήφισμα από δύσκολη μάχη θα μετατρεπόταν σε περίπατο. Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν θα μπορούσε να ηγηθεί εκστρατείας για την απόρριψη της συμφωνίας στο δημοψήφισμα. Αν και στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί, το ενδεχόμενο αυτό συγκεντρώνει λίγες πιθανότητες.

Θα ήταν, όμως, από πολιτικής απόψεως μία ιδανική εξέλιξη για τον Ζόραν Ζάεφ. Δεν θα έπαιρνε μόνος του την ευθύνη, αλλά θα την μοιραζόταν με την αντιπολίτευση, όπως είχε συμβεί το 2001, όταν τη συμφωνία της Αχρίδας για τον τερματισμό των ένοπλων συγκρούσεων με τους Αλβανούς αντάρτες του UCK είχαν υπογράψει και ο τότε πρωθυπουργός και ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Υπάρχει και το σενάριο το VMRO να μποϋκοτάρει το δημοψήφισμα, οπότε θα είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο να εξασφαλιστεί το απαιτούμενο κατώτατο όριο συμμετοχής, που είναι το 50% των εγγεγραμμένων.

“Μακεδονική” η γλώσσα και η εθνότητα

Όπως είπε και ο Νίκος Κοτζιάς στην προχθεσινή του συνέντευξη, τα ονόματα που έχουν απομείνει στο τραπέζι είναι τρία: Βόρεια, Άνω και Νέα Μακεδονία. Η Αθήνα θα δεχόταν οποιοδήποτε από τα τρία, εάν ικανοποιηθεί ο όρος erga omnes και κατ’ επέκταση η συνταγματική αναθεώρηση. Με τη δικαιολογία ότι το όνομα “μακεδονική” έχει κατοχυρωθεί στον ΟΗΕ, ο υπουργός Εξωτερικών ουσιαστικά το αποδέχθηκε, αποδεχόμενος εμμέσως πλην σαφώς και το όνομα «μακεδονική» για την εθνότητα.

Στο μεταξύ, κλυδωνισμοί πλήττουν και το εγχώριο πολιτικό σκηνικό. Νέο κύκλο πολιτικής αντιπαράθεσης προκάλεσαν οι δηλώσεις του, με τις οποίες εγκάλεσε τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ (επί Σημίτη) και ΝΔ για τη στάση τους στις διαπραγματεύσεις με τα Σκόπια. Δήλωσε συγκεκριμένα ότι είχαν αποδεχθεί το όνομα «Μακεδονία-Σκόπια», κάτι που προκάλεσε την αντίδραση του τομεάρχη Εξωτερικών της ΝΔ Γιώργου Κουμουτσάκου και εκατέρωθεν επιθέσεις και αιχμηρές ανακοινώσεις.

Σήμερα Τετάρτη, όμως, τον πρώτο λόγο δεν έχουν οι πολιτικοί, αλλά ο απλός κόσμος. Επί ποδός βρίσκεται σχεδόν στο σύνολό της η Μακεδονία και όχι μόνο. Πέλλα, Καβάλα, Δράμα, Σέρρες, Κιλκίς, Πολύκαστρο, Λαγκαδάς, Νέα Μουδανιά, Έδεσσα, Φλώρινα, Καστοριά, Πτολεμαΐδα, Κατερίνη, Βέροια, αλλά και Λάρισα, Θήβα, Ιωάννινα, Ρόδος, Χανιά, Κέρκυρα και Χαλκίδα είναι οι 21 πόλεις όπου θα πραγματοποιηθούν συλλαλητήρια.

Πολλοί από τους δημάρχους των μακεδονικών πόλεων στήριξαν την πρωτοβουλία ενεργά, το ίδιο και μητροπολίτες, αν και επισήμως αυτή τη φορά ο προκαθήμενος της Εκκλησίας κρατά αποστάσεις. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος επανέλαβε θέση ότι αυτά τα θέματα δεν τα αντιμετωπίζουμε με συλλαλητήρια και φωνές. Όπως τόνισε ο Αρχιεπίσκοπος υπεύθυνη για το θέμα είναι η Βουλή.