Πως τα αποσχιστικά κινήματα επηρεάζουν το Κυπριακό

του Ανδρέα Θεοφάνους  –

Τα τελευταία χρόνια και ιδίως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου λαμβάνουν χώρα σαρωτικές εξελίξεις περιλαμβανομένων και πολέμων που οδηγούν στη δημιουργία νέων κρατών. Υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων η αιματηρή κατάρρευση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και το βελούδινο διαζύγιο στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Στη σημερινή συγκυρία, εκτός από την περίπτωση της Καταλονίας, είναι σημαντικό να αναφερθούν η Φλαμανδία στο Βέλγιο και η Λομβαρδία στην Ιταλία, που επιθυμούν την ευρύτερη δυνατή αυτονομία από το κεντρικό κράτος.

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη μεταψυχροπολεμική εποχή είναι η αναζήτηση μοντέλων διακυβέρνησης σε διεθνικές και πολυεθνικές κοινωνίες που να συμβάλλουν στη σταθερότητα, την ειρήνη και την ασφάλεια.  Ενώ παλαιότερα η εδαφική ακεραιότητα ενός κράτους εθεωρείτο ως βασικός πυλώνας της διεθνούς πρακτικής, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αυτή η θέση διαφοροποιήθηκε εν μέρει.

Ενώ η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και έχει τις ιδιαιτερότητές της υπάρχουν δεδομένα που δεν μπορούν να αγνοηθούν σε ένα γενικότερο επίπεδο. Μια τάση που διαφαίνεται είναι ότι πολιτεύματα που στηρίζονται σε εθνοκοινοτικούς πυλώνες δεν έχουν ευοίωνο μέλλον. Παρατηρείται επίσης και ένα άλλο ενδιαφέρον φαινόμενο: πολιτείες ή περιφέρειες που είναι πλουσιότερες από τις υπόλοιπες τείνουν να ζητούν περισσότερη αυτονομία ή ακόμα και ανεξαρτησία, όπως για παράδειγμα η Φλαμανδία στο Βέλγιο, η Λομβαρδία στην Ιταλία και η Καταλονία στην Ισπανία.

Η ιδιαιτερότητα της Κύπρου

Και ενώ η Κύπρος έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες δεν μπορούμε να αγνοούμε το τι συμβαίνει στον ευρωπαϊκό χώρο και στο διεθνές πεδίο. Μετά το 1974, αλλά ιδίως τα τελευταία χρόνια, η πολιτική που ακολουθήθηκε σε σχέση με το Κυπριακό ήταν παρακινδυνευμένη. Με τις συμφωνίες Χριστόφια-Ταλάτ (Μάιος 2008) και Αναστασιάδη-Έρογλου (Φεβρουάριος 2014) έγινε αποδεκτή, μεταξύ άλλων, η ιδέα των δύο συνιστώντων κρατών.  Εμμέσως πλην σαφώς μια τέτοια εξέλιξη θα συνοδεύεται και από τον παραμερισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από ένα τρικέφαλο κρατικό μόρφωμα.

Πριν το 1974 στην Κύπρο δεν υπήρχαν τα δεδομένα επί του εδάφους για μια ομοσπονδία με γεωγραφική βάση. Αυτά δημιουργήθηκαν το 1974 με την τουρκική εισβολή. Και ενώ οι μειονοτικές κοινότητες συνήθως αγωνίζονται για ίσα δικαιώματα και περισσότερη αυτονομία στην περίπτωση της Κύπρου η τουρκοκυπριακή κοινότητα χρησιμοποιείται από την Τουρκία ως στρατηγική μειονότητα για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της Μεγαλονήσου.

Αλλά ακόμα και στην περίπτωση της απόσχισης τα αιτήματα δεν σταματούν. Σημειώνονται, μεταξύ άλλων, οι απαιτήσεις στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας ακόμη και στο νότιο μέρος καθώς και η παραμονή των εγγυήσεων. Εν ολίγοις, πέραν της διακοινοτικής διάστασης του προβλήματος είναι αφέλεια να παραγνωρίζεται η γεωπολιτική πτυχή με ό,τι αυτή συνεπάγεται.

Ρυθμιστής οι μεγάλες δυνάμεις

Υπογραμμίζεται επίσης ότι τόσο η ΕΕ όσο και η διεθνής κοινότητα τοποθετούνται ανάλογα με βάση τα εκάστοτε συμφέροντα τους. Στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου τιμωρήθηκε η Σερβία και στηρίχθηκαν οι Αλβανόφωνοι. Στην περίπτωση της Καταλονίας υπάρχει σαφής στήριξη των θέσεων της Ισπανίας.  Στην περίπτωση της Τσεχοσλοβακίας έγινε δεκτό το βελούδινο διαζύγιο.

Σε σχέση με το πρόσφατο δημοψήφισμα στο Ιρακινό Κουρδιστάν η αντίδραση των περιφερειακών δυνάμεων αλλά και της διεθνούς κοινότητας ήταν τέτοια που ματαίωσε τις προσδοκίες των Κούρδων. Στην Κύπρο υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει ανοχή έναντι της Τουρκίας. Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογήσουμε τη στάση της.

Η Άγκυρα δεν επιθυμεί τη δημιουργία κουρδικού κράτους είτε εντός είτε εκτός των γεωγραφικών της ορίων. Ταυτόχρονα, δεν αναγνωρίζει τα μειονοτικά δικαιώματα 15 εκατομμυρίων Τούρκων πολιτών κουρδικής καταγωγής. Όμως, στην Κύπρο η Άγκυρα για τη μικρή τουρκοκυπριακή κοινότητα απαιτεί πολιτική ισότητα, εκ περιτροπής προεδρία και αυστηρή διζωνικότητα. Επίσης, παραμερισμό του νόμιμου κράτους και την αντικατάσταση του με ένα κρατικό μόρφωμα το οποίο θα ελέγχει η ίδια.

Δυστυχώς για μας έχει δημιουργηθεί ένα κεκτημένο, ως αποτέλεσμα των συνομιλιών, που δεν απέχει από τους τουρκικούς στόχους.  Η νέα κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει αυτή τη θλιβερή κατάσταση. Στην περίπτωση που συνεχισθούν οι συνομιλίες με την υφιστάμενη βάση η κατάληξη δεν θα είναι ευοίωνη.

Από την άλλη, ενώ η διαφοροποίηση της υφιστάμενης βάσης των συνομιλιών είναι πολύ δύσκολη, εκ των πραγμάτων καθίσταται απαραίτητη. Και θεωρώ ότι ανήκει στη σφαίρα του εφικτού. Απαιτείται, όμως, σκληρή δουλειά, ένα ολοκληρωμένο αφήγημα, σεμνότητα, πραγματισμός, καθώς και μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική.