Οι εισηγήσεις για θερμό επεισόδιο και ο φόβος του Ερντογάν

Η αδυναμία του Ερντογάν να εμποδίσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον ώθησε να κλιμακώσει, στέλνοντας τον “Πορθητή” για γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και να καλλιεργήσει με διάφορους τρόπους ένταση στο τόξο Κύπρος-Καστελόριζο-Αιγαίο. Οι πολεμικές ιαχές που ακούμε αυτές τις ημέρες από την Άγκυρα για τις νησίδες που έχει καταλάβει(!) η Ελλάδα και για τον εξοπλισμό των νησιών του ανατολικού Αιγαίου εντάσσονται σ’ αυτό το πλαίσιο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν δέχεται εισηγήσεις από κάποιους συνεργάτες του να προκαλέσει μία κρίση (ενδεχομένως και θερμό επεισόδιο) με την Ελλάδα, ειδικά στην περιοχή μεταξύ Καστελλόριζου και Ρόδου, με διπλό σκοπό: Πρώτον, να δημιουργήσει την εντύπωση μίας νίκης και κατ’ αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει πολιτικά τη θέση του στο εσωτερικό της Τουρκίας. Δεύτερον, να υποχρεώσει Αθήνα και Λευκωσία να σε μία εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση για τα προβλήματα στο Αιγαίο, για το Κυπριακό και για τα ενεργειακά, με σκοπό μία ρύθμιση-πακέτο, από την οποία, βεβαίως, θα έχει μόνο να κερδίσει.

Η εισήγηση για πρόκληση κρίσης έπεσε στο τραπέζι με σκοπό να εξισορροπήσει το πλήγμα που έχει υποστεί η αξιοπιστία των απειλών της Τουρκίας, λόγω της αδυναμίας της να εμποδίσει τη γεώτρηση της Total και της ExxonMobil. Οι πληροφορίες για ενδεχόμενο τουρκικό τυχοδιωκτισμό είχαν περιέλθει στις αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες και ήταν αυτός ο λόγος που ο τότε αρχηγός ΓΕΕΘΑ και σημερινός υπουργός Άμυνας Αποστολάκης είχε τον περασμένο Δεκέμβριο προβεί στη γνωστή δήλωση-προειδοποίηση για το πως η Ελλάδα θα αντιδράσει σε περίπτωση που Τούρκοι αποβιβασθούν και καταλάβουν ελληνική βραχονησίδα.

Αν και δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος τι τελικώς θα επιλέξει ο Τούρκος πρόεδρος, είναι εμφανές πως μετράει πολύ τα πράγματα. Ο πειρασμός είναι δεδομένος, αλλά μέχρι τώρα εξισορροπείται από σοβαρούς λόγους που τον αποτρέπουν από το να διακινδυνεύσει ένα θερμό επεισόδιο, το οποίο θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο και να μετεξελιχθεί σε σύρραξη με την Ελλάδα.

Το πρώτο αντικίνητρο είναι η στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία. Το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου δεν είναι απλή υπόθεση. Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένως απειλήσει ότι οι τουρκικές δυνάμεις θα διαβούν τον Ευφράτη προς ανατολάς για να καταλύσουν το πρόπλασμα κράτους που έχουν εγκαθιδρύσει εκεί οι Κούρδοι με τις ευλογίες των Αμερικανών.

Εάν φθάσουμε εκεί, θα προκύψει αιματοχυσία, ενώ είναι πιθανόν να εμπλακούν οι Αμερικανοί ή και ο συριακός στρατός, δεδομένου ότι οι Κούρδοι, εάν η Ουάσιγκτον τελικώς δεν τους καλύψει, θα ζητήσουν προστασία από τη Δαμασκό. Ο Άσαντ δύσκολα θα μείνει άπραγος, παρότι δεν διαθέτει στρατό ικανό να νικήσει τους Τούρκους. Μπορεί, όμως, να τους κάνει τη ζωή πολύ δύσκολη όχι μόνο πολιτικά-διπλωματικά, αλλά και στο αμιγώς στρατιωτικό επίπεδο. Μία τέτοια εξέλιξη εκ των πραγμάτων θα έφερνε στα όριά της και τη σύμπλευση Πούτιν-Ερντογάν.

Τα αντικειμενικά αντικίνητρα

Όταν λοιπόν, ο Τούρκος πρόεδρος έχει ενώπιόν του ένα τέτοιο ενδεχόμενο, δεν έχει κανένα συμφέρον να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα, το οποίο -ειδικά μετά τη δήλωση Αποστολάκη- πιθανόν να εξελιχθεί σε γενικευμένη σύρραξη. Εκτός αυτού, το συνεχιζόμενο κύμα διώξεων στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχει πλήξει καίρια όχι μόνο το ηθικό, αλλά και το αξιόμαχό τους. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, αλλά και οι συριακές, δεν είναι πολιτοφυλακές, όπως οι κουρδικές.

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που λειτουργούν απαγορευτικά. Ο Ερντογάν θεωρεί πως παρά τις μαζικές εκκαθαρίσεις δεν μπορεί να εμπιστεύεται πλήρως το σώμα των Τούρκων αξιωματικών, ακόμα και όσους ο ίδιος έχει ορίσει σε ηγετικές θέσεις. Επειδή σε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής με την Ελλάδα οι στρατηγοί εκ των πραγμάτων θα αποκτήσουν μεγάλα περιθώρια αυτονομίας κινήσεων, φοβάται ότι μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να τον ανατρέψουν.

Δεν έχει ξεχάσει την υπόθεση “Βαριοπούλα” πριν μία δεκαετία. Υπενθυμίζουμε πως τότε το κεμαλικό βαθύ κράτος είχε συνωμοτήσει για να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα, το οποίο θα χρησιμοποιούσε για να ανατρέψει τη νεοοθωμανική κυβέρνηση. Μία σύρραξη με την Ελλάδα -εν μέρει και με το καθεστώς Άσαντ- έχει εκ των πραγμάτων πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις τουρκικές επιχειρήσεις “Ασπίδα του Ευφράτη” και “Κλάδος Ελαίας” στη βορειοδυτική Συρία.

Πιστεύει ότι τον έχουν προγράψει

Ο φόβος αυτός του Ερντογάν συνδέεται και με την εδραιωμένη πεποίθησή του πως οι Αμερικανοί τον έχουν προγράψει, ότι έχουν σκοπό να τον εξαλείψουν, παρά τις προσπάθειές τους να τον επαναφέρουν στο μαντρί. Όταν ο ίδιος καταγγέλλει τον Γκιουλέν ως υποκινητή της απόπειρας πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, εννοεί τη CIA και τελικώς την Ουάσιγκτον.

Είναι ενδεικτικό ότι οι δικές του δημοσιογραφικές φωνές το λένε ρητά. Έχουν επανειλημμένως διατυπώσει τη θεωρία πως η Ουάσιγκτον μεθοδεύει μία θερμή ελληνοτουρκική κρίση για να επέμβει κατά τρόπο που να δημιουργήσει συνθήκες ανατροπής του. Δεν υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ότι το σενάριο αυτό πατάει στην πραγματικότητα, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Ερντογάν το πιστεύει, ή τουλάχιστον το θεωρεί πιθανό.

Το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος πιστεύει σ’ αυτή τη θεωρία τον απέτρεψε από το να υποκύψει στον πειρασμό να προκαλέσει θερμό επεισόδιο με σκοπό εκλογικά κέρδη πριν στηθούν οι κάλπες τον Ιούνιο 2018. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις το ενδεχόμενο οι Τούρκοι να πραγματοποιήσουν κανονική στρατιωτική εισβολή σε κατοικημένο ελληνικό νησί συγκέντρωνε και συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες.

Η αποβίβαση Τούρκων, όχι υποχρεωτικά ενστόλων, σε ελληνική βραχονησίδα με ταυτόχρονη παρουσία στην περιοχή τουρκικών ναυτικών μονάδων για προστασία είναι πιο πιθανό, αλλά και πάλι πρόκειται για πολύ μειοψηφικό σενάριο. Τις περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει το σενάριο τουρκικής πρόκλησης χαμηλής έντασης, η οποία να μην δικαιολογεί γενικευμένη ελληνική στρατιωτική αντίδραση.

Τέτοιου τύπου ενέργεια είναι η πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ιδιαιτέρως στη θαλάσσια περιοχή στο τόξο Κρήτη-Κάρπαθος-Ρόδος-Καστελλόριζο. Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία έχει δεσμεύσει για τον Αύγουστο μεγάλο μέρος αυτής της περιοχής για σεισμικές έρευνες από το ειδικό σκάφος “Ουρούτε Ρέις” Η πραγματοποίηση ερευνών με σκοπό την πρόκληση κρίσης είναι δοκιμασμένη μέθοδος. Η Άγκυρα την πρωτοχρησιμοποίησε τη δεκαετία του 1970 και έτσι προκλήθηκε η ελληνοτουρκική κρίση του 1987.

Ο φόβος φυλάει τα έρημα

Παρά το γεγονός ότι έχει δεχθεί αντίθετες εισηγήσεις, ο Ερντογάν απέφυγε μέχρι τώρα να τραβήξει το σκοινί, φοβούμενος μήπως σπάσει. Ακόμα και όταν πέρυσι οι Τούρκοι προσπάθησαν να κάνουν σεισμικές έρευνες στη θαλάσσια περιοχή του Καστελλορίζου, δεν προχώρησαν σε θερμό επεισόδιο, όταν ελληνική φρεγάτα παρεμπόδισε το ερευνητικό σκάφος. Περιορίσθηκαν σε φωνασκίες. Με άλλα λόγια, μπορεί να ανεβάζει κατακόρυφα τη θερμοκρασία με προκλητικές δηλώσεις και προκλητικές ενέργειες (αναμένεται να κλιμακωθούν κατά τη διάρκεια της τουρκικής αεροναυτικής άσκησης “Θαλασσόλυκος”), αλλά δεν υπερέβη μέχρι τώρα το σημείο που θα καθιστούσε μονόδρομο για την Αθήνα τη στρατιωτική εμπλοκή.

Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, παρότι αποδυναμωμένες λόγω Μνημονίων, διαθέτουν ακόμα την ικανότητα να προκαλέσουν καταστροφικά πλήγματα στην Τουρκία ανεξαρτήτως της έκβασης ενός πολέμου. Με δεδομένους και τους λόγους που προαναφέραμε, ο Ερντογάν δεν είχε ούτε έχει λόγο να μπει σε τέτοια περιπέτεια. Όπως προανέφερα, βεβαίως, αυτό δεν τον εμποδίζει να χρησιμοποιεί την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας ως πολιτικό όπλο, όπως έκαναν και οι κεμαλικοί προκάτοχοί του. Το βλέπουμε τώρα και στην κυπριακή ΑΟΖ.

Ο Ερντογάν φοβάται ότι οι Αμερικανοί μπορεί να εκμεταλλευθούν μία ελληνοτουρκική στρατιωτική εμπλοκή για να τον ανατρέψουν. Φοβάται ακόμα κι ότι μπορεί και να την μεθοδεύσουν, με τη σύμπραξη της Αθήνας και αφού της έχουν δώσει εγγυήσεις πως οι ίδιοι στην κρίσιμη στιγμή θα παρέμβουν. Ο φόβος του μοιάζει υπερβολικός, αλλά πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο της κρίσης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Ακόμα και όταν ο πρόεδρος Τραμπ πραγματοποιεί ανοίγματα προς την Άγκυρα, προβαίνοντας σε κινήσεις καλής θέλησης, η καχυποψία του νεοσουλτάνου παραμένει στα ύψη. Δεν ξεχνάει την υπονόμευση της τουρκικής λίρας και την επιβολή κυρώσεων. Ούτε καταπίνει εύκολα το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον του έδεσε τα χέρια όσον αφορά τη γεώτρηση της ExxonMobil. Γι’ αυτό και ο φόβος του Ερντογάν για τις προθέσεις των Αμερικανών έχει αποκτήσει στη θεώρησή του αυξημένη αξιοπιστία και ως εκ τούτου επηρεάζει καθοριστικά τις αποφάσεις του.