Οι μετανάστες στην υπηρεσία του νεοοθωμανισμού

Όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανήλθε στην εξουσία το 2002, ακολούθησε μια φιλοευρωπαϊκή πολιτική με απώτερο στόχο την ένταξη της χώρας του στην ΕΕ. Σταδιακά, όμως, το ευρωπαϊκό όραμα ατόνησε κι από το 2010 παρατηρείται μια στροφή στην εξωτερική πολιτική. Πολλά στοιχεία του δόγματος του νεο-οθωμανισμού και του παν-ισλαμισμού έχουν αναχθεί σε βασικούς πυλώνες της πολιτικής της Άγκυρας.

Η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο αρχικά να ανακτήσει την επιρροή της σε πρώην οθωμανικές περιοχές (Μέση Ανατολή, Βαλκάνια, Καύκασο) κι εν συνεχεία να αναχθεί σε ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου. Ως αποτέλεσμα, ο Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να παρουσιαστεί ως ο εκπρόσωπος του μουσουλμανικού κόσμου που ορθώνει το ανάστημά του έναντι της Δύσης, για να υπερασπίσει τα συμφέροντα όχι μόνο της χώρας του αλλά και των ομοθρήσκων του απανταχού της γης.

Επί παραδείγματι, σε πρόσφατη συνάντηση ισλαμικών κρατών στη Μαλαισία, δήλωσε ότι βασική αρχή της πολιτικής του είναι να σώσει τον μουσουλμανικό κόσμο από τη συνεχή επίθεση ενός ουσιαστικά αντι-μουσουλμανικού διεθνούς συστήματος. Εσχάτως, ενδυόμενος ένα ανθρωπιστικό προσωπείο, εμφανίζεται ως ο αυτόκλητος υπερασπιστής των προσφύγων που η “απάνθρωπη” Ελλάδα κακοποιεί και η “κακιά” Ευρώπη αρνείται να υποδεχθεί.

Η προσπάθεια ένταξης όσο το δυνατόν περισσότερων χωρών στη σφαίρα επιρροής της Άγκυρας είναι εμφανής. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η διείσδυση γινόταν τεχνηέντως, κυρίως μέσω της ήπιας ισχύος. Πλέον, όμως, στο παιχνίδι έχει μπει και η στρατιωτική παράμετρος, με την Τουρκία να αμφισβητεί τόσο λεκτικά όσο κι εν τοις πράγμασι τη Συνθήκη της Λωζάνης που καθόρισε τα όρια του σημερινού τουρκικού κράτους.

Κατά το ξέσπασμα της επονομαζόμενης Αραβικής Άνοιξης, προσπάθησε να εγκαθιδρύσει στη Μέση Ανατολή κυβερνήσεις ή καθεστώτα προσκείμενα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα με την οποία ενστερνίζεται τις ίδιες απόψεις. Το εγχείρημα αυτό απέτυχε παντού πλην της Λιβύης, όπου όμως ο εκλεκτός της, Φαγέζ αλ-Σάραζ, ελέγχει μόνο ένα τμήμα της πρωτεύουσας.

Εθνοκάθαρση πληθυσμών

Στη Συρία, είναι ίσως πιο εμφανής από οπουδήποτε αλλού ο αγώνας δορυφοροποίησης ενός τμήματος άλλης χώρας, αν όχι αλλαγής συνόρων. Έχουν πραγματοποιηθεί τέσσερις στρατιωτικές εισβολές και διεξάγεται μια εθνοκάθαρση έναντι κουρδικών και χριστιανικών πληθυσμών στον Βορρά, ώστε να τοποθετηθούν στη θέση τους Τουρκμάνοι και τουρκόφιλες ομάδες, πολλές εκ των οποίων τρομοκρατικές. Καθώς στη Μέση Ανατολή η Τουρκία είναι προσώρας απομονωμένη, με μόνους συμμάχους το Κατάρ, τον αλ-Σάραζ και τζιχαντιστές, πιθανότατα θα προσπαθήσει να αντισταθμίσει τις απώλειες με κέρδη έναντι της Ελλάδας.

Η χώρα μας αντιμετωπίζεται τόσο ως το κράτος που ελέγχει το Αιγαίο πέλαγος όσο και ως τμήμα των Βαλκανίων. «Το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο θαλάσσιο κομβικό σημείο της Ευρασιατικής παγκόσμιας ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου… με στρατηγική σημασία … για όλες τις παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις που έχουν ανάγκη ενός μεταφορικού κι εμπορικού κόμβου» δηλώνει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, στο βιβλίο του “Στρατηγικό Βάθος”.

Το ισχύον καθεστώς, δηλαδή η ελληνική κυριαρχία επί των περισσότερων νησιών και μεγάλου μέρους της θάλασσας είναι μη αποδεκτό από την Τουρκία καθώς το Αιγαίο θεωρείται ζωτικός της χώρος, ο οποίος πρέπει να περιέλθει στον δικό της έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα, ευρισκόμενη στη Χερσόνησο του Αίμου, εντάσσεται στο πεδίο όπου η Τουρκία θέλει να δημιουργήσει ένα ελεγχόμενο αδιάσπαστο σουνιτικό μουσουλμανικό τόξο, εκτεινόμενο σε Δυτική Θράκη, Βουλγαρία, Σκόπια, Αλβανία, Κόσοβο, Σαντζάκι (Σερβίας) και Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Εδώ και χρόνια, χρησιμοποιεί τους θρησκευτικούς, ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς προς όφελος των πολιτικών της επιδιώξεων.

Πάγια τακτική της Άγκυρας

Όπως έχει προτείνει ο Τούρκος πρώην υπουργός, η Τουρκία πρέπει να προσπαθήσει να αποκτήσει το δικαίωμα να παρεμβαίνει για τη διευθέτηση ζητημάτων που άπτονται των μουσουλμανικών μειονοτήτων στα Βαλκάνια στο σύνολό τους. Μολονότι ο ισλαμικός κόσμος δεν αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο, πάγια τακτική της Άγκυρας είναι να μειώνει τη σημασία των δογματικών διαφορών προς όφελος της κοινής ισλαμικής πίστης.

Υπό αυτό το πρίσμα, η αύξηση των μουσουλμανικών πληθυσμών στα Βαλκάνια και την Ευρώπη ευνοεί τις φιλοδοξίες του Ερντογάν και μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του. Ο Νταβούτογλου το έχει δηλώσει ευθαρσώς, «η Τουρκία ίσως και να αποτελεί τη χώρα η οποία θα επηρεαστεί περισσότερο από τις θετικές δημογραφικές αλλαγές που παρατηρούνται προς όφελος των μουσουλμανικών μειονοτήτων των δυτικών χωρών. […] Αναπτύσσοντας μια στρατηγική που δεν θα την αποξενώνει από τα εν λόγω στοιχεία δημογραφικής αλλαγής μπορεί να αποκτήσει μία σοβαρή παρουσία τόσο στο πολιτισμικό όσο και στο πολιτικό επίπεδο».

Συμπεραίνει, αναπόφευκτα, κανείς ότι οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές έχουν εργαλειοποιηθεί με ανήθικο τρόπο, όχι μόνο για οικονομικά αλλά και για πολιτικά οφέλη. Ήδη χρησιμοποιούνται ως μοχλός πίεσης έναντι των Ευρωπαίων ώστε να υποστηρίζουν τα τουρκικά σχέδια στη Συρία κι αλλού. Πέραν τούτου, ωστόσο, η Άγκυρα θέλει να εγκατασπείρει μαζικά στην Ευρώπη, ανάμεσα σε φιλήσυχους πρόσφυγες και μετανάστες, φίλα προσκείμενους σε αυτήν πληθυσμούς, εξτρεμιστές και πράκτορές της.

Κίνδυνοι από την εγκατάσταση πληθυσμών

Όπως καταδεικνύουν και τα βίντεο που έχουν διαρρεύσει από τον Έβρο, οι περισσότεροι μετανάστες δρουν σε αγαστή συνεργασία με Τούρκους αξιωματούχους κι εκφράζουν τις ευχαριστίες και τη συμπάθειά τους προς τον πρόεδρο Ερντογάν και την Τουρκία. Η ξαφνική και μαζικότατη εγκατάσταση πληθυσμών –τόσο στα νησιά του Βορείου Αιγαίου που ορέγεται η Άγκυρα όσο και στην ενδοχώρα– που δεν μπορούν να απορροφηθούν εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και του δημογραφικού προβλήματος ενέχει ορισμένους σοβαρούς κινδύνους.

Αφενός, πρόσφυγες και μετανάστες θα βρεθούν εγκλωβισμένοι σε μια χώρα που δεν θέλουν να μείνουν, καθώς επιθυμία όλων είναι η μετάβαση στη Βόρεια Ευρώπη που, όμως, έχει κλείσει τα σύνορά της. Επίσης, λόγω της οικονομικής ύφεσης και του τεράστιου ποσοστού ανεργίας, δε θα μπορέσουν να βρουν μια θέση εργασίας που θα εξασφαλίζει την αυτοσυντήρηση και την ευημερία τους. Αφετέρου, ας μην ξεχνάμε ότι τα βασικά επιχειρήματα της Ελλάδας κατά τη συνδιάσκεψη στη Λωζάνη, όπου κρίθηκε στην κυριαρχία ποιας χώρας θα περιέλθουν τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, ήταν η ιστορία και η πληθυσμιακή σύνθεσή τους.

Ήδη, εδώ και δεκαετίες, η Άγκυρα κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάνης αλλά και της πραγματικότητας, μετονομάζει τους ελληνικούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς στη Θράκη και τα Δωδεκάνησα σε τουρκικές μειονότητες. Απαιτείται, λοιπόν, ιδιαίτερη προσοχή σχετικά με το ποιοι πληθυσμοί εγκαθίστανται, πού και για πόσο χρονικό διάστημα, ώστε να μη δίνεται πάτημα σε αντιπάλους για αναθεώρηση συνθηκών εν τη πράξει και ανάμειξη σε εσωτερικές υποθέσεις.