Οι νέες κυρώσεις στη Ρωσία και τα ελληνικά διλήμματα

Η ελληνική κυβέρνηση –ανεξάρτητα από τον ακριβή χρόνο και τρόπο αναστολής ή τερματισμού των μαχών στην Ουκρανία– θα κληθεί σύντομα να υιοθετήσει ή απορρίψει σκληρές αποφάσεις-κυρώσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας. Στην παρούσα φάση ουδείς Έλληνας ή ξένος διπλωμάτης διακινδυνεύει κάποια κατηγορηματική χρονική πρόβλεψη, καθώς η εξέλιξη των γεγονότων, παρά τη σθεναρή αντίσταση της Ουκρανίας, εξακολουθεί να εξαρτάται κυρίως από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον στενό κύκλο του.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, η τελευταία εκτίμηση της Ουάσινγκτον κάνει λόγο για συνέχιση του πολέμου για δύο εβδομάδες, ενώ άλλη συμμαχική κυβέρνηση έχει εκτιμήσει πως, αν το Κρεμλίνο προκρίνει την ακραία επιλογή κατάληψης του Κιέβου (έστω και πρόσκαιρης), θα απαιτηθούν επιχειρήσεις πέντε εβδομάδων. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το ποια από τις δύο εκτιμήσεις θα δικαιωθεί, στο επίκεντρο των αποφάσεων της ΕΕ θα βρεθεί η έγκριση της 5ης δέσμης, ακόμα αυστηρότερων, κυρώσεων κατά της Μόσχας, που, αναπόφευκτα, θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερο κόστος και για την ελληνική οικονομία. Στο δε επίπεδο του ΝΑΤΟ αναμένεται η ταχεία μετατροπή του σημερινού δόγματος διαχείρισης κρίσεων σε δόγμα άμυνας των ανατολικών συνόρων της Συμμαχίας, με συνεισφορά δυνάμεων από όλα τα μέλη της, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα πρέπει να ξεπεράσει εαυτόν. Όπως επανειλημμένα έχουμε σημειώσει, το Μέγαρο Μαξίμου αγνόησε στα τέλη Νοεμβρίου 2021 και στα μέσα Ιανουαρίου φέτος τις απόρρητες ενημερώσεις του Τζέφρι Πάιατ και άλλων στελεχών της αμερικανικής πρεσβείας της Αθήνας για έναρξη του πολέμου στο δεύτερο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου.

Ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συγκάλεσε –απελπιστικά καθυστερημένα– τις πρώτες συσκέψεις για την ενεργειακή επάρκεια μόλις στις 14 και τις 21 Φεβρουαρίου. Και στη συνέχεια αναγκάστηκε να υπερθεματίσει σε ρητορική και πράξεις κατά της Ρωσίας, ώστε να διαγράψει τη θερμή πολιτική του προς τη Μόσχα (και το Πεκίνο) από την αρχή της θητείας του έως πρόσφατα.

Ωστόσο, οι επικείμενες αποφάσεις του πρωθυπουργού θα είναι πιο δύσκολες και χωρίς περιθώρια μεγάλων καθυστερήσεων. Οι συζητήσεις στις Βρυξέλλες, πριν και μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης-25ης Μαρτίου, επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο της 5ης δέσμης κυρώσεων. Η νέα δέσμη, πιθανότατα, θα περιλαμβάνει τον απόλυτο αποκλεισμό των ρωσικών χρηματοπιστωτικών φορέων από το σύστημα συναλλαγών Swift, τον μεγάλο περιορισμό της ενεργειακής συνεργασίας με τη Μόσχα και την απαγόρευση προσέγγισης πλοίων με ρωσική σημαία (ή και γενικότερα ρωσικών συμφερόντων) στους λιμένες των κρατών-μελών της ΕΕ.

Ως γνωστόν, στις τάξεις της ΕΕ υπάρχουν ακραίες και μετριοπαθείς εθνικές κυβερνήσεις που υποβάλλουν διάφορες εισηγήσεις, χωρίς μέχρι τώρα να υπάρχει συναίνεση ως προς το μείζον γεγονός που θα απαιτούσε την υιοθέτηση της 5ης δέσμης. Πάντως, ανεπίσημα διατυπώνεται η εκτίμηση ότι τα νέα αυστηρότατα μέτρα θα πρέπει να αποτελούν την ευρωπαϊκή απάντηση στη χρήση κάποιου ρωσικού όπλου μαζικής καταστροφής (χημικού ή άλλου) κατά της Ουκρανίας.

Αν και τα περισσότερα μέλη της ΕΕ ήδη συμφωνούν επί της αρχής ότι είναι επιβεβλημένη μία τέτοια αντίδραση, το ερώτημα είναι τί θα συμβεί σε περίπτωση που τα αποδεικτικά στοιχεία χρήσης χημικών όπλων δεν θα είναι πλήρως επιβεβαιωμένα. Τα σχετικά διλήμματα θα είναι μεγάλα, ειδικά για την ελληνική κυβέρνηση, επειδή και τα τρία κύρια μέτρα της 5ης δέσμης θα προκαλέσουν σωρεία βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προβλημάτων στην εθνική οικονομία, με πιθανές αντιδράσεις των ημεδαπών κλάδων που θα θίγονται.

Κυρώσεις: Όλοι εκτός Τουρκίας

Κατά ανάλογο τρόπο, στις τάξεις του ΝΑΤΟ, αν και όλοι (με εξαίρεση ασφαλώς την Τουρκία) υποστηρίζουν τις κυρώσεις και την ανάγκη συμμαχικής ετοιμότητας έναντι της Μόσχας, οι αναγκαίες αποφάσεις θα έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος. Βεβαίως, η ελληνική κοινή γνώμη έχει ξεπεράσει πολλά από τα μεταπολιτευτικά αντι-ΝΑΤΟϊκά σύνδρομά της. Για παράδειγμα, στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου το 1990 υπήρχαν αντιδράσεις στην αποστολή φρεγάτας του Πολεμικού Ναυτικού και ας περιπολούσε στην ασφαλή απόσταση του Σουέζ.

Ωστόσο, οι αποφάσεις που θα πρέπει, σύντομα, να ληφθούν ενδεχομένως να περιλαμβάνουν τη διάθεση ένοπλου προσωπικού στις δυνάμεις ταχείας αντίδρασης του ΝΑΤΟ ή και σε άλλες. Επίσης, την υιοθέτηση νέων κανόνων διοίκησης σε επιχειρήσεις πάσης φύσεως με εκχώρηση ορισμένων εθνικών αρμοδιοτήτων. Ταυτόχρονα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την αντοχή των κυβερνήσεων των χωρών-μελών της ΕΕ και της Ατλαντικής Συμμαχίας στην πολιτική εφαρμογής των κυρώσεων. Ήδη εκφράζεται αμερικανικός προβληματισμός για την πλήρη και μακρά τήρησή τους από όλες τις χώρες. Γιατί, και αν ακόμα λήξει ο πόλεμος, δεν θα έχουν αρθεί αμέσως και οι αιτίες που οδήγησαν στις κυρώσεις.