Οι προσδοκίες της Αθήνας από Μπάιντεν και οι πιέσεις Ερντογάν

Μία ρητή δήλωση από την Ουάσιγκτον προς την Άγκυρα, να σταματήσει τις προκλήσεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, θέλει η Αθήνα κατά την επίσημη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Λευκό Οίκο. Οι τελευταίες δηλώσεις, άλλωστε, του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για επιφυλάξεις στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, δίνουν στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν λαβή για να δώσει το στίγμα της πολιτικής του έναντι της τουρκικής ηγεσίας.

Οι πρώτες αμερικανικές αντιδράσεις στις δηλώσεις Ερντογάν διατυπώθηκαν από τους εκπροσώπους του Λευκού Οίκου και του Πενταγώνου, την Τζεν Ψάκι στην τελευταία της ενημέρωση και τον Τζον Κίρμπι και όπως αναμένονταν ήταν πυροσβεστικού χαρακτήρα. Το τελευταίο που θα ήθελε η διοίκηση Μπάιντεν αυτή την περίοδο, με τον πόλεμο στην Ουκρανία σε εξέλιξη και τη σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας σε συνεχή κλιμάκωση, είναι μία αναταραχή στις τάξεις του ΝΑΤΟ.

Ο συγκεκαλυμμένος εκβιασμός όμως από την πλευρά της Άγκυρας, δεν αφορά μόνον το ΝΑΤΟ, αλλά και τις ΗΠΑ με τον Τ. Ερντογάν να θέτει στη δήλωση για τη Φινλανδία και τη Σουηδία μία σειρά από θέματα, όπως τις σχέσεις με την Ελλάδα και την αμερικανική πολιτική στη Συρία και ειδικότερα την υποστήριξη προς τις κουρδικές δυνάμεις του YPG. Tην πλήρη ατζέντα της Άγκυρας θα μπορούσε να θέσει μεθαύριο κατά την επίσκεψη που θα κάνει στις ΗΠΑ ο Μ. Τσαβούσογλου και τη συνάντηση που θα έχει με τον ομόλογό του Α. Μπλίνκεν.

Ο πρόεδρος Τ. Ερντογάν όμως έσπευσε να ορίσει αυτός την ατζέντα και να δώσει τον τόνο στις προτεραιότητες που θέτει από την πλευρά του για την αναθέρμανση των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων. Ουσιαστικά, ζήτησε ανταλλάγματα προκειμένου να άρει τις επιφυλάξεις για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά και αποστάσεις των ΗΠΑ από το ζήτημα των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.

Η πρακτική του προέδρου της Τουρκίας δεν είναι φυσικά άγνωστη στην Ουάσιγκτον ούτε και προσωπικά στον πρόεδρο Μπάιντεν ο οποίος έχει κατ’ επανάληψη μιλήσει χωρίς περιστροφές αρνητικά για τον Τ. Ερντογάν. Το γεγονός δε ότι δεν τον έχει προσκαλέσει ακόμα στον Λευκό Οίκο, συνιστά σαφές μήνυμα ότι οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις δεν έχουν περάσει σε φάση εξομάλυνσης, παρά την χειρονομία καλής θέλησης από την αμερικανική κυβέρνηση για αναβάθμιση των F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας και την προοπτική πώλησης 40 νέων F-16.

Οι κινήσεις αυτές για τα F-16 από την πλευρά της Ουάσιγκτον δεν θεωρούνται ικανοποιητικές από την Άγκυρα, καθώς τελούν υπό την βάσανο του Κογκρέσου και η έγκριση κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι. Η τουρκική διπλωματία έχει κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της και τα μέσα πίεσης που διαθέτει στις ΗΠΑ. Ωστόσο σε επίπεδο ρητορικής δεν έχει αλλάξει το αντιδυτικό περιεχόμενο των κυβερνητικών δηλώσεων ούτε όμως και το επιθετικό ύφος του Τ. Ερντογάν.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών του Κογκρέσου, Μπομπ Μενέντεζ δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του ακόμα, όμως ο συνάδελφός του Φ. Πάλον, πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας και Εμπορίου έχει πάρει θέση κατά της πιθανής συμφωνίας ΗΠΑ-Τουρκίας για τα F-16. Και από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων όμως εκτιμάται ότι υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις. Ο τρόπος με τον οποίο θα κινηθεί το Κογκρέσο έχει αυτή τη φορά και μία εσωτερική κρίσιμη παράμετρο, τις ενδιάμεσες εκλογές που είναι προγραμματισμένες για τις αρχές Νοεμβρίου και από κάθε άποψη θεωρούνται βαρόμετρο για τις ισορροπίες στην αμερικανική πολιτική σκηνή αλλά και την ισχύ του προέδρου Μπάιντεν.

Τυχόν έγκριση του εξοπλιστικού πακέτου των F-16 όμως θα μπορούσε να επιφέρει ανάλογη κίνηση και από την πλευρά της Γερμανίας για τα έξι γερμανικά υποβρύχια τύπου 214 που έχει παραγγείλει η Άγκυρα. Οι διαδικασίες είναι “παγωμένες” πολιτικά, λόγω της διαφωνίας των Πρασίνων που συμμετέχουν στην κυβέρνηση Σολτς, αλλά και επιφυλάξεων από την πλευρά βουλευτών του SPD. Οι λεπτές ισορροπίες δεν αποκλείεται να αλλάξουν τάχιστα στο Βερολίνο εάν προχωρήσει η συμφωνία αναβάθμισης των F-16 από την Ουάσιγκτον. Άλλωστε η ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών και των Χριστιανοδημοκρατών, φροντίζει σε κάθε ευκαιρία να τονίζει ότι οι συμφωνίες για τα υποβρύχια έγιναν το 2008 σε ήρεμη περίοδο για τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, προσθέτοντας πως σε κάθε περίπτωση οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδωσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ την ευχέρεια να παίξει ρητορικά με τις «δυτικές αξίες» και «τον εξ ανατολών κίνδυνο», να ανεβάσει το κύρος του στο εξωτερικό, όμως στο εσωτερικό οι οικονομικές συνέπειες είναι ήδη μετρήσιμες στις αρνητικές διαθέσεις της αμερικανικής κοινής γνώμης. Στη συγκυρία αυτή, οι προσδοκίες της ελληνικής κυβέρνησης από τον πρόεδρο Μπάιντεν είναι μεγάλες, όμως δεν είναι ακόμη σαφές από την πλευρά της Ουάσιγκτον πως ακριβώς θα κινηθεί το επόμενο διάστημα έναντι της τουρκική ηγεσίας. Τα μηνύματα του State Department προς την Άγκυρα μπορούν να θεωρηθούν ενθαρρυντικά για την κυβέρνηση Ερντογάν. Από την άλλη όμως ο Λευκός Οίκος συνεχίζει να πιέζει με κάθε ευκαιρία την τουρκική ηγεσία για εναρμόνιση με τις αρχές του κράτους δικαίου και το δυτικό πλαίσιο συνεργασίας.

Όσο θετικά και αν είναι τα λόγια του προέδρου των ΗΠΑ για την Αθήνα, εάν δεν συνοδεύονται από μηνύματα προς την Άγκυρα, το πρόβλημα της τουρκικής προκλητικότητας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θα παραμείνει ανοιχτό στο επόμενο διάστημα. Ιδιαίτερα δε μέσα στις προεκλογικές συνθήκες που διαμορφώνονται  στην Τουρκία, ενόψει των προεδρικών εκλογών σε έναν χρόνο.