Οι Ρώσοι δεν είναι και τόσο φίλοι μας…

Δεν είναι μόνον η Τουρκία που δυσφόρησε από την επίσκεψη (28-30 Σεπτεμβρίου) του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, στην Ελλάδα. Παλινδρομώντας στις αντιφάσεις της πολιτικής της, η Άγκυρα την ώρα που φαντασιώνεται ρόλο ισότιμου συνομιλητή των μεγάλων, ισχυρών δυνάμεων, την ίδια στιγμή διαμαρτύρεται επειδή η αμερικανική διοίκηση “έσπασε” την παράδοση δεκαετιών σε ένα ισορροπημένο παιχνίδι επικοινωνιακής διαχείρισης των τριγωνικών σχέσεων Ουάσιγκτον-Άγκυρα-Αθήνα.

Μάλιστα, ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Ομέρ Τσελίκ, έφθασε στο σημείο να δηλώσει πως «δεν βοηθούν την περιφερειακή ειρήνη η επίσκεψη στην Κυπριακή Δημοκρατία και μετά η επίσκεψη και στην Ελλάδα και οι δηλώσεις υποστήριξης. Αυτό επισκιάζει την πολιτική ίσων αποστάσεων των ΗΠΑ και δημιουργεί μια μη ικανοποιητική κατάσταση ως συμμάχου μας στο ΝΑΤΟ. Πιστεύουμε πως οι ΗΠΑ πρέπει να επιστρέψουν στην ισορροπημένη τους πολιτική»!

Κι αν η στάση της Τουρκίας είναι λίγο πολύ αναμενόμενη, έκπληξη προκαλεί η δυσανεξία της Ρωσίας, όπως εκφράσθηκε μέσω της Πρεσβείας της στην Αθήνα. «Δεν είναι η πρώτη φορά που Αμερικανοί αξιωματούχοι προσπαθούν στις δημόσιες τοποθετήσεις τους να τραβήξουν τη χώρα στο αντιρωσικό μέτωπο. Η αντιρωσική υστερία δύσκολα μπορεί να βρει ανταπόκριση στο φίλο ελληνικό λαό», σχολίασε με ανάρτησή της στο Τwitter η ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα, προσδίδοντας στην επίσκεψη Πομπέο ένα περιεχόμενο που δεν προκύπτει απ΄όσα έγιναν γνωστά από τις συνομιλίες του με τον Έλληνα πρωθυπουργό και τους υπουργούς Εξωτερικών και Εθνικής Αμύνης.

Η ενόχληση που εξέφρασε η Μόσχα πάντως, είναι μια καλή ευκαιρία για να σταθμισθεί η στάση ΗΠΑ και Ρωσίας –και πριν της ΕΣΣΔ– τις τελευταίες δεκαετίες, με αφορμή τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Στο “ελληνικό φαντασιακό” και για λόγους που ανάγονται στη μεταφυσική… θεολογία των σχέσεων με το “ξανθό γένος”, η Ρωσία –τσαρική, κομμουνιστική και μετασοβιετική– έχει καταγραφεί ως μια φίλη χώρα, σταθερή σύμμαχος της Ελλάδας, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που ακόμη και σήμερα θεωρούνται από σημαντική μερίδα Ελλήνων πολιτών πρόξενος μεγάλων δεινών για την πατρίδα μας.

Δεν χρειάζεται να περιπλανηθεί κανείς στις σελίδες της Ιστορίας, για να διαπιστώσει πόσο ρηχή είναι η παραπάνω προσέγγιση που “αγιοποιεί” την μία μεγάλη δύναμη και “δαιμονοποιεί” την άλλη. Ούτε χρειάζεται να θυμηθεί τα Ορλωφικά, την εναντίωση στην Ελληνική Επανάσταση και στην ανακήρυξη του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κρατιδίου. Ούτε να ασχοληθεί με τα καμώματα του πρίγκιπα Νικολάϊ Παύλοβιτς Ιγνάτιεφ, ως Ρώσου πρέσβη στην Υψηλή Πύλη ή τις συμφωνίες Λένιν-Κεμάλ και πολύ περισσότερο με την επαμφοτερίζουσα στάση του Κρεμλίνου στα χρόνια του Ελληνικού Εμφυλίου…

Πολλώ δε μάλλον να ασχοληθεί με την αλληλογραφία του Κοραή με τους “πατέρες” της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας και τους επιφανείς Αμερικανούς, όπως οι πρόεδροι Μονρόε και Κουΐνσι Άνταμς, που τάχθηκαν αναφανδόν υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης…

Τι έχουν κάνει οι Ρώσοι

Αρκεί η παραδοχή ότι οι μεγάλες δυνάμεις στις διεθνείς σχέσεις και την εξωτερική πολιτική τους πολιτεύονται με τον κυνισμό που επιβάλλει η θέση τους στο διεθνές σύστημα και παίγνιο. Έναν κυνισμό που άλλοτε εμφανίζεται γυμνός κι απροσχημάτιστος –περίπτωση Ρωσίας– κι άλλες φορές επενδύεται με τα ρητορικά, ιδεαλιστικά σχήματα της κληρονομιάς του Γούντροου Ουΐλσον, η περίπτωση των ΗΠΑ.

Αλλά, ακόμη κι έτσι, δεν είναι άσκοπη μια υπενθύμιση της στάσης των δύο δυνάμεων ενώπιον των κρίσεων στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.

Πρώτον, το καλοκαίρι του 1976 (Αύγουστος-Σεπτέμβριος), με το «Χόρα-Σισμίκ Ι» να πραγματοποιεί σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, ο πρέσβης της ΕΣΣΔ Ιβάν Ουνταλτσόφ, με παράσταση-διάβημα στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών συνέστησε ψυχραιμία-αυτοσυγκράτηση (εξισώνοντας θύτη και θύμα), διαπραγματεύσεις και δεν παρέλειψε να τονίσει το σοβιετικό ενδιαφέρον «για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο».

Αυτό το “ενδιαφέρον” σήμαινε εναντίωση και αντίθεση της Μόσχας σε πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. Δηλαδή, σε άρνηση του απολύτου δικαιώματος της Ελλάδας, κατοχυρωμένου από την Σύμβαση της Γενεύης του 1958, να επεκτείνει το εύρος των χωρικών υδάτων της. Δικαίωμα του οποίου η ίδια η ΕΣΣΔ είχε κάνει πλήρη χρήση στις θάλασσες της…

Την ίδια περίοδο, η Ουάσιγκτον δια του “μισητού” Χένρι Κίσινγκερ, διαμήνυε στον τότε Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Δημήτρη Μπίτσιο, ότι «η διεξαγωγή σεισμικών ερευνών επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας θα αποτελούσε πρόκληση». (Αρχείο Κων/νου Καραμανλή, 9ος τόμος, σελ. 257). Να υπενθυμίσουμε εδώ και τη γαλλική στάση. Σε ιδιωτική επίσκεψη του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Παρίσι (30/6-3/7/1976) τόσο ο Πρόεδρος Ζισκάρ ντ΄Εστέν, όσο και ο πρωθυπουργός Ζακ Σιράκ, τον διαβεβαίωσαν πως «η Γαλλία δεν θα μένει αδιάφορη σε περίπτωση εκδήλωσης κινδύνου σε βάρος της Ελλάδος». (ό.π, σελ. 252). Η δε Γερμανία εμφανιζόταν πρόθυμη να εμπλακεί στις διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού, προτείνοντας την δημιουργία ενός κράτους με τρείς (3) κυβερνήσεις!

Βέβαια, είχε προηγηθεί ο σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Αντρέϊ Γκρομίκο, ο οποίος σε συνέντευξη του στην «Ισβέστια», τον Ιανουάριο του 1965, είχε προτείνει την δημιουργία Ομοσπονδίας στην Κύπρο, σχεδόν 10 χρόνια πριν από την εισβολή του Αττίλα, προς μεγάλη ικανοποίηση της Άγκυρας.

Αφ’ υψηλού συμβουλές από Ρωσία

Δεύτερον, στην κρίση του Μαρτίου 1987, η Μόσχα περιορίσθηκε στις αφ΄υψηλού συμβουλές της για “αυτοσυγκράτηση”, καθώς το θέμα αφορούσε δύο χώρες-συμμάχους στο ΝΑΤΟ και η Ουάσιγκτον “έπεισε” τον μόλις χειρουργηθέντα στις ΗΠΑ Τουργκούτ Οζάλ -είχε σταθμεύσει στο Λονδίνο εν πτήσει προς την Άγκυρα- να μην βγάλει το “Σισμίκ” στο Αιγαίο.

Τρίτον, στην κρίση των Ιμίων τον Φεβρουάριο του 1996, η μετασοβιετική Ρωσία επανέλαβε τον εαυτό της, ενώ ο Κλίντον ανέθετε στον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ να αποσοβήσει την σύγκρουση μεταξύ δύο ΝΑΤΟϊκών συμμάχων.

Τέταρτον, στην τρέχουσα κρίση η εκπρόσωπος του Ρωσικού υπουργός Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, αποφεύγοντας οποιαδήποτε ονομαστική αναφορά στην Τουρκία, αλλά και στο διεθνές δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, δήλωσε: «Δεν επιδιώκουμε να επωφεληθούμε από μια διασυνοριακή διαφωνία. Η προσέγγιση αυτή ισχύει πλήρως για την ανατολική Μεσόγειο, μια ευαίσθητη και εκρηκτική περιοχή. Η Ρωσία τάσσεται υπέρ της επίλυσης όλων των διαφορών μόνο μέσω του πολιτικού διαλόγου». Μας έκανε, βέβαια, η Ζαχάροβα την χάρη να αναρτήσει στο tweet μία φωτογραφία από τη Σαντορίνη…

Και η ίδια, στις 3 Σεπτεμβρίου όταν ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης ανακοίνωσε την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ στο Ιόνιο, έσπευσε να σημειώσει: «Το άρθρο 3 της σύμβασης προβλέπει ότι κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος των χωρικών του υδάτων έως όριο που να μην υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, χώρες, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, δεν ξεπερνούν αυτό το όριο… Σε αυτό το θέμα τα κράτη θα πρέπει να βασίζονται στην κοινή λογική και λαμβάνουν υπόψη τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής». Και θυμίζοντας τον Ιβάν Ουνταλτσόφ, σημείωσε: «Η γνώμη μας για το θέμα αυτό είναι γνωστή στην ηγεσία της Ελληνικής Δημοκρατίας».

Η… γνωστή θέση της Μόσχας είναι αυτή που απέτρεψε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και όλους τους μετέπειτα Έλληνες πρωθυπουργούς να αποφασίσουν την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ν.μ.

Να μην ανησυχεί η ρωσική πρεσβεία

Αυτές τις ημέρες που το Ουρούτς Ρέϊς έκανε έρευνες στο Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειο, η Ουάσιγκτον δια του υφυπουργού Εξωτερικών Φίλιπ Ρίκερ, διαμήνυε πως οι ΗΠΑ «ανησυχούν ιδιαίτερα για τα δηλωμένα σχέδια της Τουρκίας που αφορούν έρευνες για φυσικούς πόρους σε περιοχές όπου η Ελλάδα και η Κύπρος διεκδικούν την δικαιοδοσία στην Ανατολική Μεσόγειο. Ανησυχούμε για ενέργειες που είναι προκλητικές και αυξάνουν τις εντάσεις στην περιοχή.  Η ανάπτυξη των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο είναι κάτι που πρέπει να προωθήσει τη συνεργασία. Αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει τα θεμέλια για διαρκή ευημερία στους τομείς της ενέργειας, της ασφάλειας και της οικονομίας σε ολόκληρη την περιοχή. Γνωρίζετε, όπως και εγώ, ότι αυτός είναι ένας πολύπλοκος στρατηγικός χώρος. Θέλουμε οι φίλοι και οι σύμμαχοί μας στην περιοχή –αρκεί να θυμηθούμε ότι η Τουρκία, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ είναι όλοι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ– να προσεγγίζουν αυτά τα ζητήματα με πνεύμα συνεργασίας. Θα επαναλάβω το μήνυμα που έχουμε στείλει από την Ουάσινγκτον, καθώς και από αλλού στην Ευρώπη, προτρέποντας τις τουρκικές αρχές να σταματήσουν επιχειρήσεις που αυξάνουν τις εντάσεις. Θα συνεχίσουμε να στέλνουμε αυτό το μήνυμα».

Ενώ και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με συνεχείς ανακοινώσεις και δηλώσεις του εκπροσώπου του, τόνιζε πως τα νησιά έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, όπως και οι ηπειρωτικές ακτές, απορρίπτοντας έτσι τις καινοφανείς τουρκικές θέσεις και το αλά Τούρκα διεθνές δίκαιο.

Έτσι έχουν τα πράγματα, αλλά ας μην ανησυχεί η ρωσική πρεσβεία. Ο αταβιστικός αντι-αμερικανισμός των Ελλήνων καλά κρατεί, όπως έδειξε η δημοσκόπηση της εταιρείας Pulse, στις 24 Σεπτεμβρίου, για την τηλεόραση του ΣΚΑΪ, καθώς το 59% των πολιτών κρίνει “αρνητικά” την στάση των ΗΠΑ, έναντι μόλις 27% “θετικά” στην τρέχουσα ελληνοτουρκική κρίση.

Δεν υπάρχει… κίνδυνος να ρυμουλκηθούν οι έξυπνοι Έλληνες σε σύμπτυξη “αντι-ρωσικού μετώπου”. Άλλωστε, παρ’ ημίν, η δημοφιλία του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν είναι σχεδόν διπλάσια απ’ ό,τι στην ίδια του την χώρα.