Οικόπεδα έκαναν οι Αλβανοί νεκροταφείο Ελλήνων στρατιωτών – Αποκαλυπτικά ντοκουμέντα

Θα αποπειραθούμε να φέρουμε στο φως ένα δράμα δεκαετιών – ένεκα και των πολιτικών-κρατικών συγκυριών – που καθιστά ακόμα πιο δραματική την υπόθεση της εξεύρεσης των Πεσόντων στρατιωτικών. Πεσόντων, που θυσιάστηκαν στον υπέρ πάντων αγώνα για την Πατρίδα, αλλά και για την ελευθερία του ανθρώπου, σε όλη την ευρωπαϊκή Ήπειρο. Σε μερικές περιπτώσεις δε, η υπόθεση αυτή καθίσταται ακόμα και τραγική…

Πρωτοβουλίες του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Αναστασίου – με το ανάλογο πολιτικό και ανθρώπινο κόστος βέβαια, αφού ήρθε η συγκυρία του ιστορικού ανοίγματος της Αλβανίας – βοήθησαν να κερδηθεί ο χαμένος χρόνος δεκαετιών, σε αυτό το ζήτημα. Οι πρωτοβουλίες αυτές, που έφεραν στο φως τις μνήμες ανθρώπων που γνώριζαν, δημιούργησαν ανάλογο ενδιαφέρον στους κόλπους του γηγενούς Ελληνισμού και ευρύτερα του Ορθόδοξου κόσμου. Έθεσε τα κράτη και τις κυβερνήσεις προ των ευθυνών μιας εθνικής εκκρεμότητας και ανθρωπιστικής υποχρέωσης. Κυρίως δε, συνέβαλαν στην δημιουργία κατάλληλων χώρων για Στρατιωτικά Νεκροταφεία.

Η δύσκολη εφαρμογή 

To 2009, επί κυβερνήσεως Κώστα Καραμανλή ολοκληρώθηκε και κυρώθηκε η διμερής-διακρατική συμφωνία για την αναζήτηση, περισυλλογή και ενταφιασμό των Πεσόντων Ελλήνων στρατιωτικών. Δεν ήταν μία εύκολη υπόθεση, λόγω ενός περίεργου πολέμου προπαγάνδας από συγκεκριμένα κέντρα και μέσα στην Αλβανία.

Ενδεικτικό της δυσκαμψίας είναι το γεγονός ότι η υλοποίηση της Συμφωνίας πήρε στην πράξη σχεδόν άλλα 12 χρόνια, ένα κρίσιμο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι η γενιά των ανθρώπων που είχαν μνήμες και γνώσεις έφευγε σταδιακά από την ζωή. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, είναι σε εξέλιξη η διαδικασία, με την συνεργασία Ελλήνων και Αλβανών εμπειρογνωμόνων, με θετικά αποτελέσματα. Στο σύνολο των 8000 Πεσόντων στην αλβανική επικράτεια, πάνω από 1500 έχουν ταφεί στα ως άνω Στρατιωτικά Νεκροταφεία, με όλες τις επιβεβλημένες θρησκευτικές και στρατιωτικές τιμές-ακολουθίες.

Σε ό,τι αφορά τους ρυθμούς και την γεωγραφική επέκταση των εργασιών, αυτά αποτελούν ζητήματα που ίσως θέλουν άλλη διπλωματική προσέγγιση – και ίσως αυστηρότερη αντιμετώπιση από τους αρμόδιους. Ειδικά σε ό,τι αφορά την εκκρεμούσα-υποσχόμενη επέκταση των εγκαταστάσεων του Κοιμητηρίου στα Στενά της Κλεισούρας, με τις σχετικές εγκρίσεις των εργασιών…

Πρεμετή: Ντοκουμέντα για το προσωρινό νεκροταφείο

Αξίζει να σταθούμε στην περίπτωση ενός τόπου ταφής – του προσωρινού κοιμητηρίου, που οι αποχωρήσοντες Ιταλοί (όχι λόγω ήττας από τον Ελληνικό Στρατό ή συνθηκολόγησης, αλλά λόγω της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα) οργάνωσαν στις παρυφές της Πρεμετής, δίπλα στον Αώο. Εκεί μετέφεραν σορούς Ελλήνων στρατιωτών και αξιωματικών που είχαν ταφεί στα σημεία των μαχών στην γύρω περιοχή. Πρόκειται για την Τρεμπεσίνα, το Μπαλαμπάνι, το Μπούμπεσι και πόσα άλλα, τοποθεσίες που βρίσκει κανείς στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη…

Στο Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Αλβανίας βρήκαμε αρχειακό υλικό, μέρος του οποίου αναρτούμε, το οποίο αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το ζήτημα. Εκείνη την περίοδο εξελίσσεται η εργασία της ομάδας των εμπειρογνωμόνων του ελληνικού υπουργείου Αμύνης για την περισυλλογή των οστών και όσων ευρημάτων έχουν περισωθεί απ’ τον χρόνο, των 900 και πλέον ανδρών που είχαν ταφεί…

 

 

Θα πρέπει να εστιάσουμε στην εργασία που έγινε αμέσως μετά από την διατύπωση σχετικού αιτήματος από τον τότε υπουργού Εξωτερικών, τον αείμνηστο Κάρολο Παπούλια. Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας είχε αποστείλει στις 12 Φεβρουαρίου του 1985 σχετική-επίσημη επιστολή στις Νομαρχίες (Εκτελεστικές Επιτροπές των Επαρχιών). Η γεωγραφία των παραληπτών έχει ειδική σημασία: Αργυρόκαστρο, Αυλώνα, Άγιοι Σαράντα, Πρεμετή, Κορυτσά, Πόγραδετς, Δέλβινο, Ερσέκα, Σκραπάρι… Οι υπηρεσίες των Νομαρχιών ανταποκρίθηκαν άμεσα.

Βεβηλώθηκε το νεκροταφείο

Από τα ντοκουμέντα αυτά διαπιστώνουμε ότι υπήρχε γνώση από το αλβανικό κράτος για την ύπαρξη του προσωρινού Στρατιωτικού Νεκροταφείου των Ελλήνων πεσόντων, δίπλα στο στάδιο της κωμόπολης. Ο δε χάρτης δίνει μια λεπτομερή αποτύπωση της επιφάνειας, των συντεταγμένων και των διαστάσεων.

Το φωτογραφικό υλικό από τις εργασίες τεκμηριώνει την περιγραφή στο κείμενο. Αναφέρει μάλιστα τον αριθμό των 808 ταφών, τις διαστάσεις των φέρετρων, ευρήματα κ.α. Ωστόσο, σε σημειώσεις με μολύβι, ο αριθμός τους προσεγγίζει αυτών των ιταλικών πηγών, για πλέον των 1200 ανδρών που είχαν ταφεί εκεί…

Το τραγικό όμως είναι, όπως δείχνει και η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή – που ενδεικτικά παρουσιάζουμε και απ’ τις υπηρεσίες του googlemaps – ότι αυτή είχε χαρακτηριστεί ως ελεύθερος χώρος, περίπου στην δεκαετία του 2000. Μάλιστα, οι υπηρεσίες του Δήμου και της Νομαρχίας παραχώρησαν μέρος της περιοχής ως οικόπεδα και ορισμένα εξ’ αυτών δομήθηκαν.

Πρόκειται προφανώς για σύληση και μάλιστα ενός τόπου ιδιαίτερης σημασίας. Δεν υπάρχει το παραμικρό άλλοθι περί άγνοιας, με δεδομένη και την προ ετών χαρτογράφηση από τις ίδιες τις δημοτικές υπηρεσίες.

Δεν είναι η ώρα αναζήτησης ευθυνών, ή αναζήτησης επεξηγήσεων… Εκείνο που ζητείται, ως ελάχιστη ένδειξη σεβασμού, είναι η διευκόλυνση για την περισυλλογή, μέσω της προσήκουσας διαδικασίας, ό,τι έχει απομείνει απ’ τα λείψανα των Ελλήνων Ηρώων, για την οριστική-τιμητική τους ταφή…