Όσα δεν μας είπαν από τη συνάντηση Αποστολάκη-Αμερικανού υπουργού Άμυνας

Το κλίμα που συνάντησε στην Ουάσιγκτον και το Πεντάγωνο ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, ναύαρχος εν αποστρατεία Ευάγγελος Αποστολάκης, ήταν πολύ θερμό. Σύμφωνα με πρόσωπα που έχουν άμεση εικόνα των τεκταινομένων, το κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας και ΗΠΑ είναι το θερμότερο ιστορικά, το καλύτερο που βρίσκει στον δρόμο της η Ελλάδα εδώ και πολλές δεκαετίες. Υπεύθυνη για μια ακόμη φορά στην παγκόσμια Ιστορία, είναι η γεωστρατηγική συγκυρία, περιφερειακή και παγκόσμια.

Από όσα ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου Τζόναθαν Χόφμαν για τη συνάντηση και τις συνομιλίες, δίνουν μια καλή ιδέα του τι πραγματικά συζητήθηκε, πέραν των επισήμων δηλώσεων των δυο υπουργών, καθώς είθισται να παραμένουν προσκολλημένοι στην “πολιτική ορθότητα” και σε κοινότοπες δηλώσεις, οι οποίες αποκαλύπτουν μέρος μόνο της πραγματικότητας, ενώ εάν τις συγκρίνει κανείς ιστορικά, αρκετές φορές δεν διαφέρουν ιδιαίτερα, ακόμα κι αν οι σχέσεις διέρχονται θετική ή αρνητική περίοδο, αναλόγως των εξελίξεων κάθε εποχής.

Τι μας είπε ο εκπρόσωπος; Ότι οι δυο υπουργοί επιβεβαίωσαν τη διμερή αμυντική σχέση. Συζήτησαν μια ευρύτατη “αμυντική” θεματολογία που συμπεριλάμβανε: Την ασφάλεια στα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα και τις περιφερειακές επιπτώσεις του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων… με τη Ρωσία και την Κίνα (a broad range of defense issues, including regional security in the Balkans and Black Sea, and the regional effects of great power competition with Russia and China).

Οι δυο υπουργοί συμφώνησαν να συνεχίσουν να εργάζονται από κοινού στον διαμοιρασμό των ευθυνών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και τις προτεραιότητες αμυντικού εκσυγχρονισμού (They agreed to continue working together on NATO burden-sharing and defense modernization priorities).

Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, τέλος, “χειροκρότησε” τις προσπάθειες τις προσπάθειες της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδόνίας να εφαρμόσουν τη Συμφωνία των Πρεσπών, το οποίο έχει ως απώτερο στόχο τη διεύρυνση της Ατλαντικής Συμμαχίας (Secretary Shanahan applauded efforts by Greece and the Republic of North Macedonia to implement the Prespa agreement which will ultimately result in the expansion of the NATO alliance).

Με μια πιο προσεκτική ανάγνωση της επίσημης δήλωσης του Πενταγώνου για τη συνάντηση, είναι δυνατή η εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων, τα οποία θα επιχειρηθεί να κατατμηθούν σε τρεις ενότητες, όπως άλλωστε αποτυπώθηκε στις τρεις προηγηθείσες παραγράφους…

Η πρώτη “δέσμη” παρατηρήσεων έχει ως επιστέγασμα, το συμπέρασμα ότι η οπτική των Ηνωμένων Πολιτειών για την ευρύτερη περιοχή, αφενός εντάσσεται στον παγκόσμιο σχεδιασμό τους για την προάσπιση των συμφερόντων τους σε πλανητικό επίπεδο και την αντιμετώπιση των προκλήσεων στην αμερικανική ηγεμονία, από την πλευρά της Ρωσίας και της Κίνας.

Οπότε, καλό θα ήταν να γίνει κατανοητό… δίχως “αστερίσκους” από όλους στην Ελλάδα, ότι η σχέση των ΗΠΑ με την Ελλάδα, βασίζεται στη σημασία της στο πλαίσιο προσπάθειας ελέγχου των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή (συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών) και την αντιμετώπιση των ενεργειών της Ρωσίας και της Κίνας να πλασαριστούν σε αυτή, στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα, σε βάρος αυτών των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ευθυγράμμιση σκέψεων Ελλάδας-ΝΑΤΟ

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια γεωγραφική θέση που έχει ρόλο να παίξει στην πάγια αμερικανική επιδίωξη για έλεγχο της καθόδου της Ρωσίας στα “θερμά νερά” της Μεσογείου. Η ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας σχετίζεται με το ενδιαφέρον – και ταυτόχρονα πρόβλημα – των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, για την άμυνα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, χωρών-μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Τα Στενά ελέγχονται από μια Τουρκία η οποία κλιμακώνει την αντιδυτική της στάση, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η σημασία ελέγχου της θαλάσσιας – κυρίως – περιοχής που ακολουθεί μετά την έξοδο από τα Στενά, με κατεύθυνση προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Σημασία έχει και ο παρακείμενος χερσαίος χώρος, με το ιδιαίτερο τελευταία αμερικανικό ενδιαφέρον για την Αλεξανδρούπολη να μην είναι αποκλειστικά ενεργειακό.

Το μέγεθος του αμυντικού προβλήματος μιας χώρας, είναι ευθέως ανάλογο της εγγύτητάς της με τη Ρωσία, αλλά και των οικονομικών πόρων που διαθέτει για να ενισχύσει την άμυνά της, ενισχύοντας την αποτροπή της απέναντι σε αντιπάλους “οπλισμένους μέχρι τα δόντια”, όπως οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.

Κατά συνέπεια, οι Αμερικανοί ενδιαφέρονται να υπάρχει “ευθυγράμμιση” των σκέψεων και απόψεων της Ελλάδας με αυτές της Συμμαχίας για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και την αμυντική συνδρομή που μπορούν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις να παράσχουν στην επίλυση του προβλήματος.

Πρόκειται για ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική διπλωματία και ο αμυντικός σχεδιασμός, αφού μπορεί η Ρωσική Ομοσπονδία να αποτελεί τον νούμερο ένα αντίπαλο του ΝΑΤΟ, όμως ιστορικά, αποτελεί εξίσου τον νούμερο ένα αντίπαλο και φόβητρο… του νούμερο ένα προβλήματος ασφαλείας της Ελλάδας. Της Τουρκίας… και όλα αυτά παρά τη διαφημιζόμενη στην τρέχουσα ιστορική συγκυρία ως “στρατηγική” – όψιμη – σχέση Μόσχας και Άγκυρας.

Οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρωσία βοηθούσαν πάντα -έστω σε έναν βαθμό- στον έλεγχο της τουρκικής συμπεριφοράς. Τα προβλήματα στις σχέσεις των Τούρκων με τους Ρώσους είναι μόνιμα και το μόνο που κάνει η “στρατηγική” σχέση τους είναι να προσφέρει ένα πλαίσιο διαχείρισής τους. Ποτέ δεν θα πετύχει την επίλυση, καθώς οι προσεγγίσεις σε αυτά τα προβλήματα είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, “μηδενικού αθροίσματος” και ιστορικά, οι κινήσεις τους ενός προκαλούσαν “δίλημμα ασφαλείας” στον άλλο.

Κατά συνέπεια, η Ελλάδα διαθέτει ισχυρά επιχειρήματα απέναντι στη αμερικανική όχι για να αρνηθεί συνολικά τον ΝΑΤΟϊκό σχεδιασμό, αλλά για να τονίσει τους περιορισμούς που της θέτει το ελληνικό εθνικό συμφέρον, όχι γενικά και αόριστα, αλλά αυτό που συνδέεται με την ασφάλεια της χώρας.

Ο τακτικιστικός χαρακτήρας των ρωσοτουρκικών σχέσεων

Δεν θα πρέπει εξάλλου ποτέ να λησμονηθεί, ότι μια σταθερά της ελληνικής στρατηγικής είναι – ή οφείλει να είναι – ότι όποτε οι σχέσεις Μοσχας και Ουάσιγκτον είναι σε καλό (βλ. αποδεκτό) επίπεδο, το αποτέλεσμα είναι η μείωση της στρατηγικής σημασίας της Τουρκίας.

Η Τουρκία, επί Ψυχρού Πολέμου, παγίως χρησιμοποιούσε το επιχείρημα της γεωγραφικής εγγύτητας με τη Σοβιετική Ένωση, για να αποσπά χρυσοφόρα ανταλλάγματα για τις “υπηρεσίες” της στην Ατλαντική Συμμαχία, οι οποίες συχνά δεν ξέφευγαν και πολύ από την εξασφάλιση. πρόσβασης σε ένα “οικόπεδο” που διέθετε 1.700 χιλιόμετρα κοινών συνόρων με την Πρώην ΕΣΣΔ.

Ο τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου με την ανάδυση πλήθους κρατών στο “μαλακό υπογάστριο” της Ρωσικής Ομοσπονδίας, άλλαξε σίγουρα τους υπολογισμούς, χωρίς όμως να επιφέρει αποφασιστικό πλήγμα στη γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας. Ακόμα και αυτές οι αλλαγές όμως, έθεσαν σε κίνηση διαδικασίες στο εσωτερικό της Τουρκίας, οι οποίες έφτασαν σήμερα να αμφισβητούν τις σταθερές πολλών δεκαετιών στην αντιμετώπιση του προβλήματος ασφαλείας της περιοχής.

Από την άνοδο των δήθεν φιλοδυτικών ισλαμιστών στην Τουρκία οι οποίοι διαφήμισαν τη χώρα τους επιτυχώς – αρχικά – ως μια χώρα-μοντέλο για τον μουσουλμανικό κόσμο, ένα αφήγημα που έπεισε την έτσι κι αλλιώς θετικά προδιατεθειμένη γραφειοκρατία της Ουάσιγκτον, μέχρι την ανάδυση της νεοθωμανικής στόχευσης, η οποία έδωσε τη θέση της στην επικράτηση ενός περίεργου μείγματος “ευρασιανικών” στοιχείων (σ.σ. προσανατολισμός της Τουρκίας προς Ανατολάς, εξ ου και η σταδιακή απομάκρυνση από τη Δύση) που συναποτελούνται και από την ισλαμιστική και την εθνικιστική και την κεμαλική “συνιστώσα” της τουρκικής κοινωνίας και της ελίτ.

Παρά την εμφανή αυτή τάση, η ρωσική εξωτερική πολιτική θα είναι πάντα καχύποπτη απέναντι στον ηγεμονικό ρόλο που προσπαθούν να παίξουν οι Τούρκοι σε περιοχές τουρκογενών πληθυσμών, ενώ η ισλαμιστική διάσταση πάντα θα αποτελεί πηγή ανησυχίας λόγω των μουσουλμανικών Δημοκρατιών του Καυκάσου, οι οποίες παραμένουν ως τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η “βαλκανική παράμετρος” θα σχολιαστεί στο τρίτο μέρος, με την αφορμή των συγχαρητηρίων Σάναχαν για τη Συμφωνία των Πρεσπών…

Η Ελλάδα, χώρα πρώτης γραμμής για Δύση

Όλα τα ανωτέρω δεδομένα καθιστούν πειστικό το επιχείρημα, ότι η Ελλάδα που ήταν παραδοσιακά “χώρα δεύτερης γραμμής” στον στρατηγικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ, μια χώρα που πρόσφερε στρατηγικό βάθος στην πρώτη γραμμή του “αμυντικού μετώπου” απέναντι στον ρωσικό παράγοντα που εκπροσωπείται από την Τουρκία, ακόμα κι αν η Τουρκία επιστρέψει στο “δυτικό μαντρί”, δεν θα χάσει την αναβαθμισμένη στρατηγική σημασίας της.

Η Τουρκία φρόντισε γι’ αυτό με τη διαχρονική επίδειξη αμετροέπειας, με αποτέλεσμα να καταστεί σταδιακά ανεξέλεγκτη μέσα στο πλαίσιο της δυτικής συμμαχίας, μη διστάζοντας ακόμα και να εκβιάσει τους συμμάχους της για να πετύχει τους στόχους της. Η ιστορική προδιάθεση των δυτικών συμμάχων να την ικανοποιήσουν, συχνά σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων, δείχνει να έχει δώσει τη θέση της σε μια καλύτερη και πιο ορθολογική ανάγνωση της κατάστασης, με αποτέλεσμα τη διαφαινόμενη διάθεση αποτροπής του να καταστεί ξανά η Δύση “όμηρος” των τουρκικών διαθέσεων και ορέξεων….

Διαβάστε τη συνέχεια στο Defence-point.gr

---

 

*Ο Ζαχαρίας Μίχας είναι Διευθυντής Μελετών του Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας (ΙΑΑΑ / ISDA)