Όταν ο λαός έσωσε την Κυπριακή Δημοκρατία
25/04/2023
Συμπληρώθηκαν 19 χρόνια από το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004 για το Σχέδιο Ανάν. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών απέρριψε το Σχέδιο (76%) και ήταν, τότε, η πρώτη φορά κατά την οποία οι πολίτες είχαν κληθεί να τοποθετηθούν για το περιεχόμενο των συζητήσεων στο Κυπριακό, για το υπό διαπραγμάτευση πλαίσιο συμφωνίας. Ο λαός με την ψήφο του διατήρησε την Κυπριακή Δημοκρατία. Όπως είχε αναφέρει και ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Άλβαρο ντε Σότο, το Σχέδιο Ανάν δεν ήλθε από το πουθενά, «από τον ουρανό», αλλά αποτέλεσε τη διαχρονικά «συσσωρευμένη εμπειρία» στο Κυπριακό.
Δηλαδή, συσσωρεύτηκαν οι υποχωρήσεις που έγιναν από την ελληνοκυπριακή πλευρά από το 1974 και εντεύθεν. Το Σχέδιο περιείχε προβληματικές πρόνοιες, ανεδείκνυε όπως γίνεται σε όλες τις συζητήσεις, ως βασικό συστατικό την εθνική καταγωγή, που καθόριζε τον γεωγραφικό διαχωρισμό. Ήταν ένα σχέδιο που αναπαρήγαγε και συντηρούσε τον εθνικισμό καθώς τέτοια θα ήταν η δομή και ο τρόπος λειτουργίας.
Το δεύτερο στοιχείο, που λειτουργούσε αποτρεπτικά ήταν πως η εφαρμογή του εξαρτάτο από την Τουρκία. Όσοι δεν γνώριζαν τότε τον Ερντογάν, διαμόρφωσαν εικόνα στη συνέχεια, βιώνοντας την συμπεριφορά του. Η εφαρμογή της συμφωνίας θα εξαρτάτο από τη διάθεση της κατοχικής Τουρκίας και από την ικανοποίηση και νέων αξιώσεων της.
Ήταν σαφές και από το περιεχόμενο πως οι αλλεπάλληλες διαδικασίες των διαπραγματεύσεων και τις πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν, με κορυφαία στιγμή το Δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, ήταν η διασφάλιση των τουρκικών συμφερόντων στο νησί μέσα από ένα τουρκοκυπριακό συνιστόν κρατίδιο.
Ποιους εξυπηρετούσε το σχέδιο
Πέραν από την λειτουργικότητα, με το Σχέδιο Ανάν εξουδετερωνόταν για την ίδια την Κύπρο η στρατηγική σημασία της Κυπριακής Δημοκρατίας στην περιοχή, γεγονός που επιδίωκε η Άγκυρα, η οποία θα αντλούσε για λογαριασμό της τα στρατηγικά πλεονεκτήματα του νησιού. Ο ρόλος της Κύπρου σε μια υψηλά στρατηγική περιφέρεια, θα ήταν καθοριστικός, εάν απαλλασσόταν πλήρως από την Τουρκία. Αυτό θα ήταν και προς το συμφέρον κι άλλων χωρών, της περιοχής και ευρύτερα.
Η προτεινόμενη λύση το 2004, με το σχέδιο Ανάν, λοιπόν, εξυπηρετούσε βασικά τα στρατηγικά συμφέροντα και τους σχεδιασμούς της Άγκυρας και του Λονδίνου, όπως και της Ουάσινγκτον. Διά της μόνιμης παρουσίας τους στην Κύπρο, τους πρόσφερε σημαντικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Τόσο πολιτικά, με τις ρυθμίσεις που προέβλεπε το σχέδιο Ανάν όσο και στρατιωτικά (παρουσία, έλεγχος, Βάσεις, χωρικά ύδατα, FIR).
Το Σχέδιο Ανάν παρουσιάσθηκε μερικές μέρες πριν την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προφανώς και ο στόχος ήταν η ένταξη στην Ε.Ε. της «νέας κατάστασης πραγμάτων» και όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διαμορφώθηκε και παρουσιάσθηκε ένα πλαίσιο, για τη νομιμοποίηση των αποτελεσμάτων της εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής. Με εγγυήσεις και μακρές μεταβατικές διατάξεις, που άφηναν μετέωρη τη χώρα.
Τι έδειξε το δημοψήφισμα
Το δημοψήφισμα του 2004 έδειξε τη δύναμη των πολιτών και τα αντανακλαστικά τους, που αποδείχθηκαν πιο γρήγορα από το πολιτικό σύστημα. Όσοι ακόμη μοιρολογούν για την ευκαιρία που χάθηκε- όπως αργότερα και για το Κραν Μοντανά– επιμένουν εθελοτυφλώντας να μην “διαβάζουν” την τουρκική πολιτική, τις επιδιώξεις της κατοχικής δύναμης. Είναι οι ίδιοι, που για το Κραν Μοντάνα κάνουν λόγο για δήθεν χαμένη ευκαιρία- χωρίς οι Τούρκοι να αποδέχθηκαν- να καταργηθούν οι εγγυήσεις και να φύγει ο στρατός. Είναι οι ίδιοι, οι οποίοι το 2004 αποδέχθηκαν τις εγγυήσεις και την παρουσία στρατευμάτων κάνοντας σημαία το Σχέδιο!
Την ίδια ώρα, αποφεύγουν να απαντήσουν στα προφανές: Θέλουμε λύση ή διαιώνιση του Κυπριακού (μέσα από τη δημιουργία προϋποθέσεων για νέες περιπέτειες); Θέλουμε λύση, με την Τουρκία να ελέγχει και θα καθορίζει πολιτικές της χώρας μας; Να είναι κράτος- προτεκτοράτο; Η ένταξη στην Ε.Ε. επιδιώχθηκε για να διασφαλίζει τα αυτονόητα, τα οποία όμως στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στέλνονται ενίοτε στα αζήτητα. Η μη λύση δεν είναι λύση. Ούτε, όμως και η όποια λύση…
