Παρασκηνιακές ενέργειες Βρυξελλών στα ελληνοτουρκικά – Η στάση Αθήνας-Λευκωσίας

Έντονες παρασκηνιακές κινήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, κυρίως από τους Γερμανούς, που προεδρεύουν της ΕΕ αυτό το εξάμηνο, καθώς και από την Κομισιόν, με στόχο να διαμορφωθούν συνθήκες για εκτόνωση της έντασης στην ανατολική Μεσόγειο. Στη μεγάλη εικόνα βρίσκονται τα ελληνοτουρκικά, ενώ σοβαρός είναι ο κίνδυνος η Κύπρος να αφεθεί στο έρμαιο των τουρκικών επιδιώξεων. Υπάρχει, ωστόσο, σενάριο να ενταχθεί σε μια λογική παράλληλων συζητήσεων.

Πληροφορίες αναφέρουν πως σε σχέση με την Κύπρο φαίνεται να καταβάλλονται παρασκηνιακές προσπάθειες για να ξεπεραστούν οι τουρκικές αγκυλώσεις περί «εκλιπούσας» Κυπριακής Δημοκρατίας και να βρεθεί μια φόρμουλα άτυπων, εν πολλοίς μυστικών, επαφών για συζήτηση του θέματος των θαλάσσιων συνόρων. Πόσο εφικτό είναι τούτο; Δύσκολο, αν και απευθείας άτυπες, μυστικές επαφές υπήρξαν στο παρελθόν για το Κυπριακό ( δυο κατ’ ιδίαν συναντήσεις Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου).

Τα σενάρια λοιπόν, τα οποία φαίνεται να προωθούνται περιστρέφονται γύρω από την αποδοχή μιας διαδικαστικής φόρμουλας διαλόγου με προτεραιότητα τα ελληνοτουρκικά.
Η ανακοίνωση για έναρξη διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας αναμένεται να γίνει στις 28 Αυγούστου και σε πρώτη φάση οι συζητήσεις θα επικεντρωθούν στη διαμόρφωση της ατζέντας.

Αυτό παραπέμπει σε μια χρονοβόρα διαδικασία. Είναι σαφές πως σε σχέση με την ατζέντα υπάρχουν εκ προοιμίου αντίθετες απόψεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Πληροφορίες αναφέρουν πως η Αθήνα δέχεται πιέσεις από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες όπως αποδεχθεί ένα εφ όλης της ύλης διάλογο ή τουλάχιστον αποδοχή μιας διευρυμένης ημερήσιας διάταξης.

Την ίδια ώρα, η γερμανική προεδρία καλοβλέπει την πρόταση Ερντογάν για σύγκληση περιφερειακής διάσκεψης για συζήτηση των θεμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία δεν αποδέχεται η κατοχική Τουρκία ( εξ ου και το σενάριο των άτυπων/ μυστικών Άγκυρας και Λευκωσίας). Σημειώνεται συναφώς ότι στην Αθήνα δεν θα έλεγαν όχι σε μια τέτοια Διάσκεψη, αλλά δεν θα μπορούσε προφανώς να συμμετάσχει η Ελλάδα εάν αποκλειστεί η Κύπρος.

Αυτή είναι, ως φαίνεται, η επίσημη θέση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αν και στις «παρυφές» του, υπάρχουν απόψεις που στηρίζουν τη σύγκληση περιφερειακής διάσκεψης. Την ίδια ώρα, τίθενται δυο άλλα ζητήματα. Το ένα αφορά το ενδεχόμενο να θέσει η Τουρκία μια εξ υπαρχής συζήτηση των θαλάσσιων συνόρων, ανεξαρτήτως εάν έχουν καθοριστεί. Αυτό δεν μπορεί να το αποδεχθεί σε καμία περίπτωση η Λευκωσία, καθώς θα επηρεαστούν οι μέχρι τώρα συμφωνίες της.

Το δεύτερο, είναι η προσπάθεια να εμπλακούν, ως δέλεαρ προς την Άγκυρα, οι Τουρκοκύπριοι. Για τους τελευταίους υπάρχει πρόταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ σε μια περιφερειακή διάσκεψη προφανώς και συμμετέχουν κράτη και όχι κοινότητες. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Λευκωσία δεν έχει βολιδοσκοπηθεί από τρίτους για το σενάριο της περιφερειακής διάσκεψης, ωστόσο, γίνεται αποδέκτης διάφορων πληροφοριών.

Παράλληλοι δρόμοι και ελληνοτουρκικά

Η Αθήνα προσβλέπει στην εκτόνωση της έντασης, με την αποχώρηση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους, «Όρουτς Ρέις», το οποίο ειρήσθω εν παρόδω διενήργησε έρευνες στην περιοχή, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Με αυτά τα δεδομένα, των σεισμικών στοιχείων, θα προσέλθει η Άγκυρα στον διάλογο με την Αθήνα, υποστηρίζοντας παράλληλα πως η συγκεκριμένη περιοχή είναι δήθεν τουρκική. Είναι γνωστό πως η Αθήνα δεν ήταν ποτέ οπαδός των κυρώσεων, η Λευκωσία δεν είχε και δεν έχει άλλη επιλογή παρά να επιμένει σε αυτό το μέτρο, αν και δύσκολο.

Είναι σαφές πως όταν αρχίσει ο ελληνοτουρκικός διάλογος, θέμα κυρώσεων κατά της Τουρκίας δεν θα τίθεται από την Αθήνα. Ωστόσο, για τη Λευκωσία το ζήτημα θα είναι ανοικτό από τη στιγμή κατά την οποία οι παράνομες ενέργειες τής κατοχικής δύναμης θα συνεχίζονται στην κυπριακή ΑΟΖ. Συνεπώς, Αθήνα και Λευκωσία θα πορευτούν από της ενάρξεως του διαλόγου με διαφορετικές τακτικές.

Το εγχείρημα με τις κυρώσεις δεν είναι, όπως αποδείχθηκε, εύκολο. Κατά τη συζήτηση, στην έκτακτη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ για τη Λευκορωσία, την περασμένη Τετάρτη, Αναστασιάδης και Μητσοτάκης βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα αρνητικό κλίμα. Κυρίως από το γερμανικό μπλοκ. Η καγκελάριος Μέρκελ, παρουσιάσθηκε εκνευρισμένη όταν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επέμενε –έχοντας την υποστήριξη Μητσοτάκη– να θέτει το θέμα των κυρώσεων κατά της Τουρκίας και να κάνει λόγο για πολιτική δυο μέτρων και δυο σταθμών. Η Άγκελα Μέρκελ, σαφώς εκνευρισμένη έσπευσε να υποδείξει με νόημα πως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ. «Ναι, αλλά η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ήταν η απάντηση του Λουξεμβούργιου.

Η Άγκυρα δεν πρόκειται να κάνει βήματα πίσω από τους σχεδιασμούς της. Έχει δοκιμάσει τα ελληνικά αντανακλαστικά. Οι έρευνες του «Όρουτς Ρέις» έγιναν παρά τις αντιδράσεις της Αθήνας. Οι έρευνες θα συνεχιστούν, ενδεχομένως, νοτίως της Κρήτης, σε περιοχή της Λιβύης, δείχνοντας πως η υλοποίηση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου βρίσκεται σε εξέλιξη.

Την ίδια ώρα, θα πρέπει να αναμένεται η αντίδραση της Άγκυρας όταν η ελληνική Βουλή θα επικυρώσει τη συμφωνία με την Αίγυπτο για μερική οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων.  Στην Άγκυρα θεωρούν, πάντως, ότι οι διεθνείς αντιδράσεις δεν είναι ικανές να αποτρέψουν τους σχεδιασμούς της, γι’ αυτό και δεν θα έχει λόγο να σταματήσει τις ενέργειές της.

Επόμενα βήματα και πάγωμα κονδυλίων

Το επόμενο βήμα σε διπλωματικό επίπεδο είναι η άτυπη σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich) στις 27 και 28 Αυγούστου στο Βερολίνο. Στη σύνοδο αναμένεται πως ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, Ζοζέπ Μπορέλ, θα υποβάλει έγγραφο επιλογών για μέτρα κατά της Τουρκίας. Δεν αποκλείεται ο απρόθυμος, κ. Μπορέλ, να μην είναι έτοιμος μέχρι την ημερομηνία αυτή.

Στις 10 Σεπτεμβρίου, όπως είναι γνωστό, θα πραγματοποιηθεί και η Σύνοδος των ηγετών των επτά Μεσογειακών κρατών της EE Med7. Αξιολογώντας τη στάση μερικών κρατών στην κρίση με την Τουρκία, δεν πρέπει να αναμένονται εκπλήξεις, πλην μιας θεωρητικής τοποθέτησης. Την 24η και 25η Σεπτεμβρίου θα συνέλθει σύνοδος των ηγετών της Ε.Ε. για μια εφ’ όλης συζήτηση των ευρωτουρκικών σχέσεων. Μέχρι τότε, εκτιμούν στις Βρυξέλλες, θα επέλθει εκτόνωση της κρίσης. Αυτή είναι η ελπίδα τους…

Παρεμβάσεις βρίσκονται σε εξέλιξη από πλευράς της Λευκωσίας για το θέμα της Αμμοχώστου. Σύμφωνα με πληροφορίες, πέραν των επιστολών, που έχουν στείλει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, στο ΥΠΕΞ θα κληθούν οι πρέσβεις των πέντε μονίμων μελών του ΟΗΕ καθώς και οι Ευρωπαίοι, για να τεθούν ενώπιον τους τόσο οι πληροφορίες που υπάρχουν, θα ζητηθεί η παρέμβασή τους, ενώ θα ενημερωθούν για τους τρόπους αντίδρασης της κυπριακής πλευράς.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στην επιστολή Χριστοδουλίδη στον Γερμανό ομόλογό του, Χάικο Μάας, αναφέρεται στην πρόταση για τη σύσταση Τεχνικής Επιτροπής ενώ στέλνει και μια προειδοποίηση για την περίπτωση που η κατοχική δύναμη προχωρήσει στον εποικισμό των Βαρωσίων. Συγκεκριμένα, σημειώνεται πως εάν η Τουρκία προχωρήσει με τις απειλές της, η Κύπρος θα ζητήσει από την ΕΕ να ανταποκριθεί λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα, τόσο σε σχέση με τη συνολική σχέση της Τουρκίας με την Ένωση, όσο και σε σχέση με τα κονδύλια που διοχετεύονται από την Ένωση στην Τουρκία. Αυτά τα κονδύλια όπως προκύπτει από την επιστολή θα πρέπει να παγώσουν και η Κύπρος θα τα μπλοκάρει. Την ίδια ώρα, ο ΥΠΕΞ αναφέρεται στο Κυπριακό και σημειώνει την ανάγκη συνέχισης των συνομιλιών από το σημείο, που είχαν διακοπεί στο Κραν Μοντανά.