Πίσω από τη ρητορική για “ήσυχο καλοκαίρι” στα ελληνοτουρκικά

Η πρόβλεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, μετά την συνάντησή του με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ότι «θα έχουμε ήσυχο καλοκαίρι» όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, διαψεύδεται καθημερινά σε ολόκληρο το μήκος των ενιαίων ελληνικών συνόρων, από τον Έβρο έως το Καστελλόριζο, και, ταυτόχρονα, στα κατεχόμενα εδάφη και στην ΑΟΖ της Κύπρου.

Αν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης έσπευσε να διορθώσει (εν μέρει) τις αρχικές κυβερνητικές διαρροές, προσθέτοντας τη συγκριτική διατύπωση «πιο ήσυχο σε σχέση με το 2020», η ουσία δεν αλλάζει. Πρόκειται για την τρίτη λανθασμένη εκτίμησή του έπειτα από ισάριθμες συναντήσεις με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τον Σεπτέμβριο του 2019, στον ΟΗΕ, πανηγύριζε «μία νέα αρχή» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς, στο ΝΑΤΟ, εξέπεμπε μήνυμα εξουδετέρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου και παγώματος του Μεταναστευτικού.

Αν οι ισορροπίες με την Άγκυρα δεν ήταν τόσο κρίσιμες, θα μπορούσε να αστειευτεί κανείς ότι η πρόβλεψη του πρωθυπουργού διεκδικεί τον τίτλο του πιο σύντομου ανεκδότου της τρέχουσας περιόδου. Και αλίμονο αν μέτρο σύγκρισης αποτελεί το καλοκαίρι του 2020. Γιατί όλοι (κυρίως οι Τούρκοι) θυμούνται ότι ακόμα και η επιτυχημένη αποτρεπτική κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων υποβαθμίστηκε, διπλωματικά και στρατιωτικά, με τη δήλωση του υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη περί κόκκινης γραμμής μόνον στα 6 ναυτικά μίλια.

Ο ψυχρός υπολογιστής Καλίν

Ωστόσο το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στη μάλλον αναμενόμενη διάψευση της πρόβλεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά στις παράλληλες διπλωματικές εξελίξεις που προοιωνίζονται μεγάλες δυσκολίες τους προσεχείς μήνες. Πρώτα απ’ όλα, δεν λειτουργεί το κανάλι επικοινωνίας των διπλωματικών συμβούλων Ελένης Σουρανή και Ιμπραχήμ Καλίν (προθάλαμος του “κόκκινου τηλεφώνου” Μητσοτάκη-Ερντογάν) που ανακοινώθηκε, τον Ιούνιο, στην ελληνική κοινή γνώμη αποκλειστικά από τον Τούρκο πρόεδρο.

Ο στενότατος συνεργάτης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει ενημερώσει την –υπό αναχώρηση για την ελληνική πρεσβεία Ρώμης– Ελένη Σουρανή ούτε καν για την ημερομηνία του επόμενου γύρου των διερευνητικών συνομιλιών, όπως είχε δεσμευτεί ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στον ομόλογό του Νίκο Δένδια στα τέλη Μαΐου. Η μη αποστολή πρόσκλησης υπονομεύει τη συμφωνία διατήρησης ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας, όπως ορθώς επεδίωκε η Αθήνα (είναι χρήσιμο να μιλάς με τον αντίπαλο) και επίμονα συμβουλεύουν οι ΗΠΑ και οι ισχυροί Ευρωπαίοι εταίροι.

Ασφαλώς, ο Ιμπραχήμ Καλίν δεν είναι αμελής, αλλά ψυχρός υπολογιστής. Θα αποστείλει την πρόσκληση, αφού η Άγκυρα θα έχει ολοκληρώσει τον τρέχοντα κύκλο προκλήσεων που θα βαρύνουν τον επόμενο γύρο των διερευνητικών συνομιλιών, ώστε η ελληνική πλευρά να βρεθεί σε δυσμενέστερη θέση. Άλλωστε, κάτι παρόμοιο έχει ξανασυμβεί. Αρκετοί στο υπουργείο Εξωτερικών συζητούν ότι, κάποια στιγμή φέτος τον Φεβρουάριο, η Ελένη Σουρανή έπεσε σε παγίδα της Άγκυρας.

Περίπου “κυνηγούσε” στο τηλέφωνο τον ομόλογό της για να του ζητήσει ορισμό ημερομηνίας για τον τότε επικείμενο 62ο γύρο, παρά τις ευθείες απειλές που είχε διατυπώσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Στην παρούσα φάση ο Ιμπραχήμ Καλίν δεν αποκλείεται να αναμένει και τον διορισμό του αντικαταστάτη της Ελένης Σουρανή, ώστε να αναπροσαρμόσει την τακτική του.

Ο ρόλος της ΕΕ

Παράλληλα –και παρά τις κυβερνητικές θριαμβολογίες για αμέριστη στήριξη της ΕΕ– ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραμένουν προσηλωμένοι στο δόγμα ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πολύτιμος για τα δυτικά συμφέροντα. Το μήνυμα των Βρυξελλών προς τον Έλληνα πρωθυπουργό είναι ότι, κατά τη χάραξη και την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ, μοναδικά κριτήρια δεν είναι οι σχέσεις της Άγκυρας με την Αθήνα και τη Λευκωσία, αλλά και ο ρόλος της στο Μεταναστευτικό, στη Λιβύη και εσχάτως στο Αφγανιστάν.

Σύμφωνα με εγκυρότατες πληροφορίες, η τουρκική πλευρά απαιτεί ταχείες αποφάσεις της Κομισιόν για τη χρηματοδοτική βοήθεια αντιμετώπισης του Μεταναστευτικού. Έχει, επίσης, “διευκρινίσει” ότι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των συνεργαζόμενων μισθοφόρων από τη Λιβύη δεν εξαρτάται μόνον από ανάλογες κινήσεις της Ρωσίας, αλλά και από την αδρανοποίηση πολιτοφυλακών, όπως του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και άλλων.

Σε όλα αυτά πρέπει, φυσικά, να προστεθούν οι τουρκικές προβοκάτσιες των τελευταίων ημερών στον Έβρο, στα εκπαιδευτικά θέματα της μουσουλμανικής μειονότητας και στο περιστατικό έρευνας-διάσωσης νοτιοανατολικά της Κρήτης. Το ενδιαφέρον στοιχείο, που συνδέεται με την άσκηση του επιχειρησιακού ελέγχου στο Αιγαίο και το FIR Αθηνών, δεν είναι μόνον η γνωστή παρουσία μίας παραπλέουσας τουρκικής φρεγάτας, αλλά και η (μη δημοσιοποιημένη) περίεργη επιτήρηση των εξελισσόμενων γεγονότων από αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας.