Ποιες απαιτήσεις του Ερντογάν αντιμετωπίζουν Μητσοτάκης-Δένδιας

Οι δηλώσεις του προέδρου της Τουρκία Ερντογάν περί «αλληλεγγύης», μετά την τηλεφωνική επικοινωνία με τον νέο πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη, ίσως διευκολύνουν τη δρομολόγηση διαλόγου Αθήνας-Άγκυρας σε μια κρισιμότατη φάση, κατά την οποία επείγει η αποκλιμάκωση της έντασης. Οι διμερείς επαφές, όμως, θα είναι πλήρεις παγίδων και κινδύνων. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας κληρονομούν μια βαριά ατζέντα από τους προκατόχους τους Αλ. Τσίπρα και Γ. Κατρούγκαλο, η οποία συνοψίζεται στα ακόλουθα κύρια σημεία:

Πρώτον: Ο Τούρκος πρόεδρος δεν τηρεί τις άτυπες δεσμεύσεις που ανέλαβε έναντι της ελληνικής πλευράς τους περασμένους μήνες, ούτε υπάρχει καμία αξιόπιστη πληροφορία ότι πρόκειται να αλλάξει τακτική έναντι του Κυριάκου Μητσοτάκη. Κατά την τελευταία συνάντηση Τσίπρα-Ερντογάν στην Άγκυρα (5 Φεβρουαρίου 2019), ο Τούρκος πρόεδρος είχε σαφώς δεσμευθεί υπέρ μιας πολιτικής μείωσης της έντασης στο Αιγαίο. Έκτοτε, όμως, οι παραβιάσεις και οι επιθετικές δηλώσεις του ιδίου και του υπουργού Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου εκμηδένισαν τις ελπίδες για ύφεση.

Ταυτόχρονα, η Άγκυρα έχει επαναφέρει την –εξαιρετικά επικίνδυνη– πρόταση περί “συνολικής διευθέτησης” στο Αιγαίο, ενώ διευρύνει τη συζήτηση για τη θρησκευτική μειονότητα της Θράκης με εξωφρενικές απόψεις για τα εκπαιδευτικά ζητήματα, το καθεστώς των μουφτήδων και τη διαβίωση μουσουλμάνων σε άλλες(!) περιοχές της Ελλάδας. Ο νέος πρωθυπουργός θα βρεθεί σύντομα ενώπιον των διλημμάτων πραγματοποίησης ή μη συνάντησης με τον Ερντογάν και συζήτησης ή άμεσης απόρριψης όσων προτείνει.

Δεύτερον: Η Άγκυρα, για να δικαιολογήσει τη δράση της στην κυπριακή ΑΟΖ, ισχυρίζεται στους συμμάχους στο ΝΑΤΟ και σε άλλες τρίτες χώρες ότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας παρέχει μεν δικαίωμα άσκησης δικαιοδοσίας στις θαλάσσιες ζώνες, αλλά δεν επιβάλλει αυτοματισμό ως προς την πλήρη επήρεια των νησιών στη διαμόρφωσή τους.

Το ίδιο σκεπτικό αναπαράγει για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και ειδικά για το Καστελλόριζο. Προκαλεί βάσιμη ανησυχία ότι σε μια μελλοντική συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη ο Τούρκος πρόεδρος θα θέσει παράλογες απαιτήσεις για το νομικό καθεστώς και τις έρευνες υδρογονανθράκων στην ευρεία θαλάσσια περιοχή από τη Ρόδο έως την Κύπρο.

Όρος η μείωση της έντασης

Τρίτον: Ο Ερντογάν, παράλληλα, επιζητεί μια επίφαση “κανονικότητας” στις σχέσεις με την Ελλάδα σαν βιτρίνα για τον διάλογο με την ΕΕ και τη διμερή οικονομική συνεργασία. Γι’ αυτό επιμένει στη σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη το φθινόπωρο ή έως τα τέλη του 2019. Το Συμβούλιο είχε συμφωνηθεί να συγκληθεί τον Οκτώβριο του 2017 και τον Φεβρουάριο του 2018, αλλά σε αμφότερες τις περιπτώσεις το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προτίμησε την αναβολή, λόγω των ελάχιστων πιθανοτήτων επιτυχούς διεξαγωγής των εργασιών του.

Ο Ερντογάν επανέφερε φέτος το θέμα στον Τσίπρα και ο –απελθών πια– πρωθυπουργός είχε συμφωνήσει υπό τον όρο της προηγούμενης μείωσης της διμερούς έντασης. Η τουρκική πλευρά εμφανίζεται να μην το “θυμάται” και μία από τις πρώτες αποφάσεις των Μητσοτάκη και Δένδια θα αφορά την επιβεβαίωση ή μεταβολή του ελληνικού όρου.

Τέταρτον: Η κυβέρνηση Τσίπρα επέμεινε στη διεξαγωγή στην Άγκυρα, δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές, του δεύτερου γύρου των συνομιλιών για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης στο Αιγαίο. Υπέκυψε, δηλαδή, στην τουρκική μεθόδευση για αναζήτηση νέων διμερών ρυθμίσεων, χωρίς προηγούμενη εφαρμογή των ήδη συμφωνημένων. Η ΝΔ είχε καταγγείλει αυτή την πρακτική ήδη από τον Φεβρουάριο και τώρα θα πρέπει να αποφασίσει αν θα την αποδεχθεί, ή θα υποβάλει αντιπρόταση. Σημειώνεται ότι η αμερικανική διπλωματία τάσσεται εμφατικά υπέρ της συνέχισης του διαλόγου επί των ΜΟΕ.

Πέμπτον: Μετά τις συνομιλίες Τσίπρα-Ερντογάν η ΝΔ είχε, επίσης, ασκήσει δριμεία κριτική για την πιθανότητα συνεργασίας σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας με ανταλλαγή πληροφοριών. Κύριο επιχείρημα της ΝΔ ήταν το γεγονός ότι οι αντιτρομοκρατικοί νόμοι της Τουρκίας αμφισβητούνται από την ΕΕ. Η Άγκυρα επέμεινε πρόσφατα, με την κατάθεση νέας πρότασης για τη συγκρότηση διευρυμένου σχήματος, με την εμπλοκή πλήθους υπουργείων και υπηρεσιών των δύο χωρών. Ο Κατρούγκαλος δεν απάντησε, προτιμώντας να επιβαρύνει τη νέα κυβέρνηση.

Με δεδομένη την ευρεία και επιβαρυμένη ατζέντα Ελλάδας-Τουρκίας, μάλλον κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις των επόμενων μηνών. Είναι, όμως, χαρακτηριστικό ότι όταν Ευρωπαίος αξιωματούχος, με προσωπική γνωριμία με τον Ερντογάν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, τού επεσήμανε στις αρχές Ιουνίου την κρισιμότητα των εξελίξεων στο Αιγαίο και στην κυπριακή ΑΟΖ, ο Τούρκος πρόεδρος φέρεται ότι δεν απάντησε καν.