Ποιοι Πόντιοι απελάθηκαν από την Τουρκία σαν κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια

Σαν κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια αντιμετωπίζονται πολλοί Πόντιοι που επιθυμούν να επιστρέψουν στην Τουρκία. Πέρσι απελάθηκε ο Κώστας Αλεξανδρίδης διοργανωτής του παραδοσιακού εθίμου των “Μωμόγερων”. Φέτος, μετέβησαν στην Κωνσταντινούπολη η σύζυγός του και λαογράφος Μυροφόρα Ευσταθιάδου με τον 15χρονο γιο της οι οποίοι μετά από διήμερη κράτηση στο αεροδρόμιο, απελάθηκαν επίσης. Πριν από 22 χρόνια είχε απελαθεί ο Γιώργος Ανδρεάδης,  Έλληνας συγγραφέας ο οποίος αποβιώσας το 2015, δεν επετράπη να εκτελεσθεί η τελευταία του επιθυμία, να ταφεί στην Τραπεζούντα.

Η Μυροφόρα Ευσταθιάδου, κόρη του λαογράφου και συγγραφέα Στάθη Ευσταθιάδη, είναι η σημερινή πρόεδρος του συλλόγου “Φάρος Ποντίων Θεσσαλονίκης”, που είχε ιδρύσει ο πατέρας της. Η ίδια έχει επισκεφθεί τον Πόντο δεκάδες φορές, πραγματοποιώντας καταγραφές τοπωνυμίων, κάστρων και πολλών άλλων λαογραφικών στοιχείων. Πριν από ενάμιση χρόνο, στο ίδιο αεροδρόμιο συνελήφθη και στη συνέχεια απελάθηκε ο σύζυγος της Ευσταθιάδου, Κώστας Αλεξανδρίδης, ο οποίος είναι ηθοποιός και πρόεδρος του σωματείου διάσωσης και διάδοσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς “Μωμόγεροι”.

Η κ Ευσταθιάδου γράφει σχετικά με την περιπέτειά της: «Από μικρό παιδί, δίπλα στον πατέρα μου, που πήγαινε με τη λύρα στο χέρι, έμαθα να αγαπώ και να σέβομαι εκείνο τον τόπο, να αναπνέω από την Τραπεζούντα. Αργότερα, εργάσθηκα για το μεταπτυχιακό, το διδακτορικό και το μεταδιδακτορικό με σκοπό να αναδείξω τη λαογραφία εκείνου του τόπου. Τα μάτια μου έλαμπαν όταν μιλούσα για την Τραπεζούντα. Ενθάρρυνα πολύ κόσμο να επισκεφθεί τα μέρη των προγόνων του. Κλάψαμε, γελάσαμε, αγκαλιαστήκαμε, ζήσαμε, νιώσαμε. Ουδέποτε ασχολήθηκα με πολιτική, μικροπολιτική, εθνικιστικές προσεγγίσεις. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια πηγαίναμε οικογενειακώς, με τον Κώστα Αλεξανδρίδη και με τα μικρά παιδιά μας στην αγκαλιά, για τουρισμό και πολιτιστικές εκδηλώσεις.»

»Την περασμένη Παρασκευή, που μεταβήκαμε αεροπορικώς στην Κωνσταντινούπολη με το γιο μου για να προμηθευτώ βιβλία Τούρκων συγγραφέων, με την άφιξή μου έμαθα ότι έχω πλέον απαγόρευση εισόδου στη χώρα (τελευταία φορά πήγα στην Τουρκία τον Ιανουάριο του 2020, άρα, απόφαση εν μέσω πανδημίας!) και ήμασταν δυο μέρες υπό κράτηση στο αεροδρόμιο Sabiha Gökçen.»

Λαογραφία των φυλακών

«Δακτυλικά αποτυπώματα, φωτογραφήσεις, ανακρίσεις ειρωνικές δίχως τέλος. Κατάσχεση προσωπικών ειδών και τηλεφώνου. Σε κρατητήρια χωρίς παράθυρα, χωρίς “προαυλισμό”, μέσα σε τριπλές κλειδωμένες πόρτες ασφαλείας. Ο κάθε κρατούμενος είχε δικαίωμα να παραγγείλει τσιγάρα από τους υπαλλήλους κι εμείς δεν μπορούσαμε επί πληρωμή να πάρουμε ένα γάλα, ένα κουλούρι. Αντέδρασα σθεναρά όταν ήθελαν να πάρουν από δίπλα μου το παιδί μου και να το βάλουν σε κρατητήρια ανδρών. Τα κατάφερα, παρέμεινε μαζί μου. Ευτυχώς το παλικάρι μου είναι δυνατό και αντιμετωπίσαμε ψύχραιμα την κατάσταση, καταγράφοντας και τη “λαογραφία των φυλακών”. Τις προσεχείς μέρες θα κάνω ένσταση στην τουρκική πρεσβεία, ζητώντας παράλληλα να μάθω τον λόγο.»

»Δεν επιθυμώ, όμως, η περίπτωσή μου να γίνει αιτία να χαλάσει η γέφυρα που τόσα χρόνια χτίζουμε με φίλους μας εκεί, διαχωρίζω εντελώς τις πρακτικές ορισμένων ανθρώπων, από τον λαό. Κι αν έλαχε να είμαι εγώ η “θυσία” για να χτιστεί «τη Τρίχας το γεφύριν», ας είμαι! Το δέχομαι με χαρά! Αρκεί να χτιστεί και να είναι γερό! Ακόμη κι αν ήξερα προκαταβολικά τις άθλιες συνθήκες κράτησης, πάλι θα πήγαινα, ξανά και ξανά και ξανά. Δεν αλλάζω γνώμη για το λαό στην Τουρκία, για τους φίλους μας εκεί, τους οποίους αγαπώ.

»Το ότι μια χώρα θεωρεί μια γυναίκα ερευνήτρια ως επικίνδυνη για την ασφάλειά της, μόνο ένα ελαφρά ειρωνικό μειδίαμα μου προκαλεί, ενθυμούμενη την ποντιακή παράδοση: «Γυναίκικον ο πόλεμον, γυναίκικον τ΄ασκέρι;» Στα παιδιά μου και πάλι θα μιλώ με αγάπη για τον τόπο εκεί και τους ανθρώπους του…Τα μάτια μου λάμπουν ακόμη όταν μιλώ για την Τραπεζούντα!» Η εντολή για την κράτηση και την απέλαση –όπως είπαν στην κ Ευσταθιάδου– προερχόταν από το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας.

Ανεπιθύμητοι

Ο σύζυγός της Κώστας Αλεξανδρίδης θεωρήθηκε επικίνδυνος από τις τουρκικές αρχές και του απαγόρευαν την είσοδο πέρσι τον Ιανουάριο (το 2020). Του είπαν ότι η απόφαση είχε εκδοθεί από τον Οκτώβριο του 2019 και θεωρείτο ανεπιθύμητος βάσει του νόμου 6458, άρθρο 9, που αναφέρει ότι «απαγορεύεται η είσοδος αλλοδαπών που απειλούν τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία» χωρίς άλλες εξηγήσεις. Ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς “Οι Μωμόγεροι” γεννήθηκε στην Κοζάνη και είναι απόφοιτος της δραματικής σχολής του εθνικού θεάτρου. Ήταν δάσκαλος του σωματείου της Δώρας Στράτου και δίδασκε παραδοσιακούς χορούς.

Πραγματοποίησε 65 πολιτιστικές αποστολές του μουσικού χορευτικού συγκροτήματος των “Μωμόγερων” σε 22 χώρες στο εξωτερικό. Τιμήθηκε με το παράσημο του διακεκριμένου λαϊκού καλλιτέχνη στην πρώην Σοβιετική Ένωση το 1988, από την ομοσπονδία ποντιακών σωματείων Αμερικής και Καναδά το 1994, από τον πρόεδρο της Ουκρανίας το 1996 και από το υπουργείο Πολιτισμού της Κύπρου το 2004. Επιμελήθηκε τις τελετές παράδοσης της ολυμπιακής φλόγας στο Παναθηναϊκό και στο Ολυμπιακό στάδιο και διαθέτει ένα πλούσιο βεστιάριο με περίπου 2.500 αυθεντικές παραδοσιακές ενδυμασίες.

Έχει σκηνοθετήσει εκατοντάδες παραστάσεις ποντιακού θεάτρου και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μελέτη του δρώμενου των “Μωμόγερων”, διοργανώνοντας μάλιστα την αναβίωσή του στη Λιβερά και σε άλλες περιοχές της Τραπεζούντας. Κατάφερε μαζί με άλλους παράγοντες το 2016 να εγκριθεί και να καταγραφεί το έθιμο των Μωμόγερων στον κατάλογο της Ουνέσκο.

Ο Γιώργος Ανδρεάδης

Πριν από πολλά χρόνια είχε απελαθεί και ο συγγραφέας Γιώργος Ανδρεάδης, που πέθανε το 2015 σε ηλικία 80 ετών. Είχε γεννηθεί στην Καλαμαριά και φοίτησε στο Αμερικανικό Κολέγιο της Θεσσαλονίκης “Ανατόλια” με υποτροφία και στη συνέχεια σπούδασε Πολιτική Οικονομία, στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, στη Γερμανία. Επισκέφθηκε τη Μαύρη Θάλασσα 52 φορές, από το 1960 μέχρι το 1998 και εξέδωσε περίπου 40 βιβλία, αρκετά από τα οποία κυκλοφόρησαν εκτός από την ελληνική, και στην αγγλική, γερμανική, ρωσική, τουρκική και κουρδική γλώσσα, αλλά και στην ποντιακή διάλεκτο.

Στο βιβλίο του “Η Απέλαση” είχε περιγράψει τα εξής μεταξύ άλλων: «Κατέγραψα την τραγική περίοδο από το 1916 μέχρι το 1924, σε μια σειρά από βιβλία. Την κατέγραψα όμως με πλήρη δυνατή αντικειμενικότητα και ο κάθε αναγνώστης, ακόμη και ο απαίδευτος, βλέπει καθαρά τα αντιπολεμικά μου μηνύματα και την αναγνώριση κάθε ανθρώπινης συμπεριφοράς, η οποία και αποτελεί τη μοναδική ελπίδα για έναν κόσμο καλλίτερο, απ’ ό,τι εμείς κληρονομήσαμε.»

»Στις 18 Οκτωβρίου 1989, στην εβδομάδα Βιβλίου και Πολιτισμού στην Αδριανούπολη, μαζί με έναν Τούρκο φίλο και συνάδελφο, παρουσίασα το θέμα “Αδελφοσύνη χωρίς σύνορα”. Και τί δεν έγραψαν: ότι ηγούμαι κινήματος, σαν αρχηγός, για τη δημιουργία Ποντιακού Ρωμαΐκου Κράτους στη Μαύρη Θάλασσα, ότι στοχεύω να επαναλειτουργήσω μοναστήρια εκεί, ή να ιδρύσω και νέα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί μια αρρωστημένη ανθρώπινη φαντασία.»

Το λυπηρό τέλος

«Το φαινόμενο αυτό με οδήγησε να κλείσω ραντεβού-συνάντηση στην Πόλη, με τους δημοσιογράφους, που υπέγραψαν αυτά τα ρεπορτάζ και να αποκαταστήσω την αλήθεια. Την συνάντηση αυτή θεώρησα αναγκαία, όταν αντιλήφθηκα, ότι οι δημοσιογράφοι έγραψαν τα πάντα καθ’ υπόδειξη. Το ραντεβού κλείστηκε για τις 5 Δεκεμβρίου 1998. Έτσι πέταξα από Αθήνα με την THY για την Πόλη, με την βραδινή πτήση, την Παρασκευή 4.12.1998.»

»Στον έλεγχο των διαβατηρίων, μου ελέχθη, ότι κατ’ εντολή της Άγκυρας, είμαι ανεπιθύμητος και μου απαγορεύθηκε η είσοδος στην Τουρκία. Επειδή δεν υπήρχε πτήση επιστροφής, εξηναγκάσθην να παραμείνω στα γραφεία του αστυνομικού τμήματος του αεροδρομίου δεκατρείς ώρες και να επιστρέψω στην Αθήνα το Σάββατο το πρωί 5.12.1998 και ώρα 09.15».

Ο Ανδρεάδης έστειλε επιστολή στον Ερντογάν όπου μεταξύ άλλων έγραφε: «Κύριε πρόεδρε, στον Πόντο είναι θαμμένοι 90 γενιές προγόνων μου. Εκεί θέλω να θαφτώ και εγώ…». Όταν όμως πέθανε, η τελευταία του επιθυμία δεν πραγματοποιήθηκε και τάφηκε τελικά στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Καλαμαριά. Δεν κατάφερε να ξαναπάει στον Πόντο ούτε νεκρός.