Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του στρατού στην δασοπυρόσβεση

Οι πυρκαγιές που μαίνονται ανά την επικράτεια, εγείρουν για μία ακόμα φορά το ερώτημα: Ποιος είναι ο ρόλος του στρατού στην καταπολέμησή τους. Η έκθεση Γκολντάμμερ που είχε εκπονηθεί μετά την πυρκαγιά το Μάτι το 2019, έδειξε μια σειρά από “πληγές” στην υπάρχουσα δομή πρόληψης και αντιμετώπισης πυρκαγιών. Μεταξύ άλλων, έδειξαν ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου τα δαπανώμενα κονδύλια για την κατάσβεση είναι δυσανάλογα ψηλά σε σχέση με την πρόληψη.

Στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών συμμετέχουν 45 συναρμόδιοι φορείς που πρέπει να συντονιστούν σε ένα κοινό πλαίσιο! Για την κατάσβεση πρέπει να συνεργαστούν 17 φορείς, που ανήκουν σε έξι υπουργεία, προκειμένου να ασκήσουν 11 διαφορετικές αρμοδιότητες! Επιπλέον, η έκθεση έδειξε ότι η πυρόσβεση στην Ελλάδα βασίζεται υπερβολικά στα εναέρια μέσα και λιγότερο στις επίγειες δυνάμεις. Δεν είναι σκοπός εδώ να αναλύσουμε την διάρθρωση του Πυροσβεστικού Σώματος, ούτε να ασχοληθούμε με τα θέματα αρμοδιοτήτων στη δαιδαλώδη δημόσια διοίκηση.

Καθώς οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι ο πολυπληθέστερος και πλέον άρτια εξοπλισμένος κρατικός μηχανισμός είναι λογικό να προσβλέπουμε σε αυτές για τη μέγιστη δυνατή αρωγή σε περιόδους θεομηνιών και φυσικά πυρκαγιών. Ο αρχαίος Κινέζος στρατηγός Σουν Τζου, αφιερώνει ένα κεφάλαιο του έργου του “Η Τέχνη του Πολέμου” στην χρήση της φωτιάς ως όπλου. Αυτό και μόνο θα έπρεπε να είναι αρκετό ώστε οι Ένοπλες Δυνάμεις να ασχολούνται πολύ σοβαρά με το θέμα της πρόληψης της πυρκαγιάς, αλλά και της πυρόσβεσης.

Από την άλλη, διαθέτουν όλα τα μέσα, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση μίας πυρκαγιάς. Επειδή μάλιστα αυτές φαίνεται ότι θα ενταθούν τα επόμενα χρόνια, πρέπει οι στρατιώτες να λαμβάνουν μια σοβαρή εκπαίδευση στην πυρόσβεση, που θα τους είναι και χρήσιμη στην μετέπειτα πολιτική ζωή τους. Κάθε μέρα, κάθε στρατιωτική μονάδα εντάσσει κάποια από την δύναμη της σε καθήκοντα πυρασφάλειας. Οι ένστολοι αυτοί αποτελούν την δύναμη η οποία θα κληθεί να κατασβέσει την όποια φωτιά εντός ή πέριξ του στρατοπέδου και να συνδράμει τις αρχές σε περίπτωση που αυτές χρειαστούν συνδρομή για κατάσβεση φωτιάς στην ευρύτερη περιοχή.

Ο στρατός είναι στα σύνορα

Στο παρελθόν, ομάδες πυρασφάλειας μεταφέρονταν ακόμη και από απομακρυσμένα στρατόπεδα για την καταπολέμηση πυρκαγιών σε άλλα σημεία της επικράτειας, με την συμβολή των εναέριων μέσων της Πολεμικής Αεροπορίας και της Αεροπορίας Στρατού. Επί παραδείγματι, τμήματα πυρόσβεσης της 2ης Μοίρας Αλεξιπτωτιστών πολλές φορές εστάλησαν σε νησιά με Chinook από την Πάχη, ή με C-130 από την Ελευσίνα σε άλλες περιοχές. Γιατί αυτό να μην είναι κανόνας;

Η μετατόπιση των κυριότερων μονάδων του Στρατού στα σύνορα (Έβρος και νησιά) έχει απογυμνώσει την ηπειρωτική Ελλάδα από στρατιωτικές μονάδες και άρα στερεί τις περιοχές αυτές από άμεση επέμβαση του Στρατού σε περίπτωση πυρκαγιών ή άλλων καταστροφών. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να επιλυθεί με σχέδια άμεσης μεταφοράς στρατιωτικών πυροσβεστικών δυνάμεων στις περιοχές που πλήττονται. Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι γεμάτη από αεροδρόμια.

Δεν υπάρχει, λοιπόν, κανένας λόγος το στρατιωτικό προσωπικό να μην ασκείται και μάλιστα εντατικά στην πυρόσβεση. Τέτοιες ασκήσεις πρέπει να γίνονται τακτικά τον χειμώνα από κοινού με την Πυροσβεστική, με την οποία θα κληθούν να συνεργαστούν την ώρα της πυρκαγιάς. Το μόνιμο προσωπικό μάλιστα ενδείκνυται να λαμβάνει πληρέστερη εκπαίδευση από προσωπικό της Πυροσβεστικής και των ΕΜΑΚ, ώστε να μπορεί όχι μόνο να εκπαιδεύσει τους στρατεύσιμους, αλλά και να μάθει πώς να διαχειρίζεται μικρά πεζοπόρα τμήματα στην κατάσβεση πυρκαγιών. Τα τμήματα πυρόσβεσης οφείλουν να είναι εφοδιασμένα με όλα τα μέσα που χρειάζονται στις κατασβέσεις.

Πυρκαγιά και απώλειες

Πάνω απ’ όλα οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να αποβάλουν το φοβικό σύνδρομο ότι μπορεί κάποιος στρατιωτικός να “πάθει κάτι”. Ακούμε ότι οι πυρκαγιές ήταν είναι πόλεμος. Δεν μπορείς, όμως, να διεξαγάγεις έναν πόλεμο, όταν φοβάσαι τις απώλειες. Αν θες να σώσεις τους πολίτες, τις περιουσίες τους και το περιβάλλον πρέπει να πολεμήσεις και να αντιμετωπίσεις την πιθανότητα απωλειών, κάνοντας ό,τι δυνατόν για να τις αποφύγεις ή να τις ελαχιστοποιήσεις. Και ο τρόπος ελαχιστοποίησης των απωλειών είναι η συνεχής άσκηση.

Στα σύνορα έχουν μετακινηθεί και οι μονάδες μηχανικού, οι οποίες είναι και οι πλέον αρμόδιες και πεπειραμένες για να παράσχουν αρωγή σε κρίσιμες καταστάσεις. Για παράδειγμα, η Σχολή Μηχανικού και το 747 Ειδικό Τάγμα Μηχανικού, αν και είναι μονάδες που υπάγονται απευθείας στο ΓΕΣ, στις περισσότερες περιπτώσεις που η ηγεσία τις αξιοποίησε, έγινε κατόπιν εορτής.

Αποστολή του 747 Ειδικού Τάγματος είναι η παροχή Γενικής Υποστήριξης Μηχανικού. Έχει τη δυνατότητα υλοποίησης σχεδίων εκτάκτων αναγκών, αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, διάσωσης, κατασκευής έργων και αποκατάστασης ζημιών σε υποδομές-εγκαταστάσεις, συντήρησης-διατήρησης ανοικτών δρόμων, εκτέλεσης εργασιών πρόληψης καταστροφών (αντιπυρικές ζώνες, αντιπλημμυρικά έργα, κλπ).

Το Ειδικό Τμήμα Αντιμετώπισης Καταστροφών αποτελεί οργανικό τμήμα του Ειδικού Τάγματος με αποστολή την αντιμετώπιση φυσικών-τεχνολογικών καταστροφών, την έρευνα, τη διάσωση και τον απεγκλωβισμό προσωπικού που κινδυνεύει. Το τμήμα μπορεί να ενεργεί αυτόνομα ή επικουρικά να συνδράμει το έργο των άλλων στρατιωτικών και πολιτικών υπηρεσιών. Επανδρώνεται με νέες ειδικότητες επαγγελματιών οπλιτών, όπως σκαπανείς-διασώστες, συνοδούς σκύλων διάσωσης, σκαπανείς-πυροσβέστες και νοσοκόμους-διασώστες.

Απομένει, όμως, να δούμε όχι μόνο την συμβολή αυτών των δυνάμεων σε αντιπαράθεση με τις φλόγες, αλλά και των άλλων μέσων. Πιθανόν να πρέπει να μελετηθεί και η δημιουργία κλιμακίων Μηχανικού με οχήματα ειδικευμένα σε κεντρικά σημεία της ηπειρωτικής χώρας, ώστε να μπορούν διασπαρούν προς κάθε κατεύθυνση που χρειάζεται βοήθεια.

Τα εναέρια μέσα δεν είναι πανάκεια

Πέραν όμως των μονάδων Μηχανικού, είναι και τα μέσα που διαθέτουν τα οποία είναι χρήσιμα στην διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα τρία πυροσβεστικά άρματα “Δαυίδ”, τα οποία κατασκευάστηκαν στο 308 Προκεχωρημένο Εργοστάσιο Βάσης πάνω στο άρμα Leopard 1A5. Όσο για τα εναέρια μέσα που ανήκουν στην Πολεμική Αεροπορία, αυτά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν είναι μια πανάκεια στα προβλήματα της πυρόσβεσης.

Ο εθισμός στα ιπτάμενα μέσα προκαλεί και δυσπραγία στα επίγεια, τα οποία περιμένουν τις ρίψεις για να σβηστούν εστίες σε δύσβατες περιοχές. Σίγουρα τα εναέρια μέσα έχουν τον ρόλο τους, ο οποίος είναι πολύ σημαντικός και σε ό,τι αφορά στην κατάσβεση, αλλά και στην εποπτεία του πύρινού μετώπου που επιτρέπει τον συντονισμό και των εναέριων και των επίγειων δυνάμεων.

Η Ελλάδα είχε από νωρίς σχηματίσει ιδιόκτητο αεροπορικό στόλο πυρόσβεσης. Η αφθονία αυτών των μέσων άφησε τις δυνάμεις πολιτικής προστασίας να επαφίενται υπερβολικά στα εναέρια μέσα, αποδυναμώνοντας σε κάποιο βαθμό τις επίγειες δυνάμεις. Ο πυροσβεστικός στόλος της Πολεμικής Αεροπορίας, όμως, είναι πλέον πεπαλαιωμένος και φθαρμένος από την πολύ χρήση.

Συνδυαστικές λύσεις

Οι εκάστοτε κυβερνήσεις ρίχνουν στον πόλεμο κατά των πυρκαγιών και ελικόπτερα του Στρατού, πράγμα που τα ταλαιπωρεί με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διαθεσιμότητά τους. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι λόγος να μην χρησιμοποιούνται στην πυρόσβεση. Είναι λόγος να αντικαθίστανται πιο γρήγορα. Δεδομένου ότι η κατάσταση των εναέριων πυροσβεστικών μέσων δεν είναι η καλύτερη, είναι επιβεβλημένη η αγορά νέων διαφόρων ειδών.

Όμως, «οι περισσότερες προσπάθειες καταστολής πυρκαγιών δεν αφορούν στην “κατάσβεση της φωτιάς”, αλλά αντίθετα στην απομάκρυνση καύσιμης ύλης μπροστά από τη φωτιά», σύμφωνα με τον Michael Gollner, αναπληρωτή καθηγητή μηχανικής πυροπροστασίας στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ. Αυτό το κομμάτι δεν μπορούν να το αναλάβουν τα αεροσκάφη. Απαιτεί την συνδρομή των επίγειων δυνάμεων, οι οποίες πρέπει να είναι σχετικά μεγάλες ώστε να απλωθούν σε εκτεταμένα μέτωπα, όπως αυτά που είδαμε πρόσφατα.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων στον τομέα της πυρόσβεσης καθίσταται πλέον επιτακτικός, καθώς έχουν τον απαραίτητο αριθμό προσωπικού που μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά σε εκτεταμένα πύρινα μέτωπα, όπως βλέπουμε τα τελευταία χρόνια και τα οποία κατά τις προβλέψεις θα γίνουν όλο και πιο συχνά.