Ποιος θα πει στον Φιντάν ότι πατάει σε δύο βάρκες;

Εν μέσω “ήρεμων υδάτων” στα ελληνοτουρκικά, ο νέος Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν πρότεινε Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να μοιραστούν τον ενεργειακό πλούτο της Μεγαλονήσου, χωρίς να περιμένουν τη λύση του Κυπριακού. Η δήλωση προκάλεσε έκπληξη σε κάποιους, αλλά πρόκειται για πάγια τουρκική θέση. Η Άγκυρα, εξάλλου, έχει αφήσει εκτός το Κυπριακό από το κλίμα ύφεσης που έχει συνομολογήσει στο στενό ελληνοτουρκικό μέτωπο. 

Η δήλωση Φιντάν, ωστόσο, υπογραμμίζει την απαράδεκτη ολιγωρία Αθήνας και Λευκωσίας, οι οποίες αποφεύγουν να εκμεταλλευθούν διπλωματικά την εξόφθαλμη αντίφαση της Τουρκίας. Πριν αναφερθώ σ’ αυτή, υπενθυμίζω τις τουρκικές πειρατικές έρευνες και γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ τα προηγούμενα χρόνια, οι οποίες στηρίζονταν στο “δίκαιο της ισχύος” κι όχι στην ισχύ του δικαίου.

Υπενθυμίζω ακόμα ότι η Τουρκία προσπάθησε με πολλούς τρόπους να εμποδίσει την υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αρχικά, επιχείρησε να εκφοβίσει και να αποτρέψει μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες από το να αγοράσουν δικαιώματα για έρευνες, στη συνέχεια τις απείλησε και στις αρχές του 2018 εμπόδισε με πολεμικά πλοία προγραμματισμένη γεώτρηση της ιταλικής ENI στο οικόπεδο 3, αλλά δεν τόλμησε να πράξει το ίδιο με τις γεωτρήσεις της γαλλικής Total και της αμερικανικής ExxonMobil, λόγω προειδοποιήσεων από Ουάσιγκτον και Παρίσι.

Επειδή, όμως, χρειάζονται και κάποια προσχήματα, η Άγκυρα έχει χτίσει ένα πολιτικό-νομικό οικοδόμημα, το οποίο δεν αντέχει ούτε στο φύσημα του αέρα. Όπως είναι γνωστό, παρά τη ρητή πρόβλεψη του διεθνούς δικαίου, η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Ο ισχυρισμός της δεν αφορά κάποιες βραχονησίδες, ή νησίδες με αμφίβολη οικονομική ζωή, αλλά και νησιά, όπως η Κρήτη. Σ’ αυτό τον ισχυρισμό, άλλωστε, στηρίζεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Η Τουρκία δηλώνει “συνιδιοκτήτρια”!

Ο τουρκικός ισχυρισμός ότι όλα τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ δεν είναι απλώς αντίθετος με το διεθνές δίκαιο, οδηγεί και σε παρανοϊκά αποτελέσματα. Εάν ως νησί η Κύπρος δεν έχει ΑΟΖ, δεν πρέπει να έχει και καθένα από τα δεκάδες νησιώτικα κράτη, από τη Βρετανία και την Ιαπωνία μέχρι την Ινδονησία και την Αυστραλία! Επειδή, λοιπόν, και η Άγκυρα συνειδητοποίησε ότι ο ισχυρισμός της δεν στέκει με τίποτα και ότι θα έβρισκε απέναντί της όλα τα νησιώτικα κράτη, άρχισε στην περίπτωση της Κύπρου να παίζει περισσότερο το χαρτί των Τουρκοκυπρίων.

Έφθασε στο σημείο σε επίσημη ανακοίνωσή της να μιλήσει για τα «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του τουρκοκυπριακού λαού στις πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού, του οποίου είμαστε συνιδιοκτήτες»! Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Άγκυρα μιλούσε εξ ονόματος των Τουρκοκυπρίων, αλλά δεν θυμάμαι άλλη φορά μέχρι τότε που να είχε δηλώσει η ίδια «συνιδιοκτήτρια»! Στην πραγματικότητα, εκείνη η ανακοίνωση αποτύπωσε αυτό που σκέφτεται η τουρκική ηγεσία. Θεωρεί τα Κατεχόμενα προέκταση της Τουρκίας και κατ’ επέκτασιν την Τουρκία συνιδιοκτήτρια!

Η Τουρκία, όμως, δεν έχει κανένα δικαίωμα στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου. Μια ματιά στον χάρτη το δείχνει. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να της δώσουν νομικό έρεισμα. Γι’ αυτό και όσον αφορά τα άλλα θαλάσσια οικόπεδα (εκτός του 6) εμφανίζεται να δρα για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων. Για την ακρίβεια, προβάλλει δύο ισχυρισμούς:

Δύο εναλλακτικοί ισχυρισμοί

Ο πρώτος είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να συνάπτει καμία διεθνή συμφωνία (όπως η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ) πριν λυθεί το Κυπριακό. Η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυπριακή κυβέρνηση, όμως, έχει όλα τα σχετικά δικαιώματα. Η κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα δεν επιτρέπει στη Λευκωσία να ασκεί την εξουσία της εκεί, αλλά δεν της περιορίζει τα άλλα δικαιώματά της. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι αυθαίρετος σε βαθμό γελοιότητας. Η επίλυση του Κυπριακού είναι μια τελείως ανεξάρτητη διαδικασία από την τρέχουσα άσκηση της κυριαρχίας.

Ο δεύτερος ισχυρισμός είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο (και στην ΑΟΖ νοτίως της Μεγαλονήσου). Η διατύπωση «οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο» βρίσκεται σε απόλυτη αντίφαση με την επίσημη θέση και της Άγκυρας και του ψευδοκράτους. Σε αντίθεση με τη διεθνή κοινότητα που αναγνωρίζει ένα κράτος στην Κύπρο, η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονται ότι από το 1983, που ανακήρυξαν την “Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου”, στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη.

Αφού λοιπόν –σύμφωνα με την επίσημη τουρκική θέση– υπάρχουν δύο κράτη στη Μεγαλόνησο, οι Τουρκοκύπριοι έχουν πλήρη δικαιώματα στη βόρεια Κύπρο, άρα και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Δεν έχουν, όμως, κανένα δικαίωμα στην ελεύθερη Κύπρο και κατ’ επέκτασιν στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία, όμως, αναλόγως με το τι κάθε φορά τις βολεύει, άλλοτε επικαλούνται τη δική τους επίσημη θέση για ύπαρξη δύο κρατών κι άλλοτε τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (συμφωνίες ίδρυσης της συνεταιρικής Κυπριακής Δημοκρατίας), τις οποίες κατέλυσαν το 1983 με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους.

Σε δύο ταμπλό

Ας σημειωθεί ότι η Άγκυρα μπορεί και παίζει σε δύο ταμπλό, ανάλογα με την κάθε φορά ιδιοτελή σκοπιμότητά της, επειδή και η Λευκωσία και η Αθήνα αποφεύγουν να καταγγείλουν διεθνώς αυτή την κραυγαλέα αντίφαση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Φοβούνται καθ’ υπερβολή μήπως θεωρηθεί ότι και μόνο η επισήμανση της τουρκικής αντίφασης εκληφθεί ως έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Εάν λυθεί το Κυπριακό και προκύψει κοινό κράτος, τότε, βεβαίως, οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν τα δικαιώματα που θα προβλέπονται από το νέο Σύνταγμα. Μέχρι τότε, όμως, δεν έχουν κανένα δικαίωμα. Ο ενεργειακός πλούτος, άλλωστε, ανήκει στο νόμιμο κράτος και όχι σε κάθε πολίτη ξεχωριστά. Πολύ περισσότερο όταν με την ανακήρυξη και τη λειτουργία του ψευδοκράτους η τουρκοκυπριακή κοινότητα έχει de facto αποσχισθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Γι’ αυτό και είναι απολύτως λάθος οι δηλώσεις των πρώην προέδρων της Κυπριακής Δημοκρατίας Χριστόφια και Αναστασιάδη ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα έχει μέρισμα από αυτόν τον ενεργειακό πλούτο. Το ζήτημα αυτό δεν μπορεί να τίθεται πριν επιλυθεί το Κυπριακό και αποφασισθεί η μορφή του νέου κράτους και η σχέση που θα έχει η τουρκοκυπριακή κοινότητα μαζί του.

Σε ένα πραγματικά ομοσπονδιακό κράτος προφανώς ο ενεργειακό πλούτος κατανέμεται και στις δύο κοινότητες. Εάν, όμως, κάτω από τον τίτλο “διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία” η δομή είναι στην πραγματικότητα περισσότερο συνομοσπονδιακή (όπως συνέβη με το σχέδιο Ανάν και με τις παραλλαγές του που βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων) γιατί πρέπει ο ενεργειακός πλούτος που βρίσκεται στην ΑΟΖ νοτίως της Κύπρου (όπου το νόμιμο έλεγχο ασκεί η Κυπριακή Δημοκρατία) να μοιραστεί με τους Τουρκοκύπριους, ουσιαστικά με το ψευδοκράτος; Δεν μπορεί οι Τουρκοκύπριοι να θέλουν και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο.