Πως χάθηκε η Κύπρος στον Εθνικό Διχασμό

Βρέθηκα στην Κύπρο καλεσμένος στην Λεμεσό σε μια εκδήλωση που οργάνωσε για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Σε αυτή την ιστορική επέτειο αφιέρωσε το 8ο Συμπόσιο Λαογραφίας (17 έως τις 20 Νοεμβρίου 2022) ο Λαογραφικός Όμιλος Λεμεσού. Ο φετινός τίτλος του συμποσίου ήταν “Ιωνία, Καππαδοκία, Πόντος, Κύπρος”. Η δική μου εισήγηση στο συμπόσιο είχε ως τίτλο “Μικρασιατική Καταστροφή: Αιτίες και Συνέπειες”, και περιλάμβανε τις επιπτώσεις εκείνης της ιστορικής διαδικασίας: Από τον Εθνικό Διχασμό, στην Κύπρο και στο Κυπριακό Ζήτημα…

Κάθε φορά που φτάνω στην Κύπρο, το κύριο συναίσθημα είναι η θλίψη… Κάποια στιγμή παλιότερα είχα πάει στα κατεχόμενα για να δω το σημείο που έγινε η τουρκική απόβαση το 1974: Στο Πέντε Μίλι στην Λάπηθο. Μόνο να δεις την ακτή αυτή, καταλαβαίνεις ότι η Κύπρος προδόθηκε από την χούντα των Αθηνών. Ο Παπαδόπουλος απέσυρε την ελληνική μεραρχία και ο Ιωαννίδης ακύρωσε κάθε αμυντική δυνατότητα…

Και ήταν η δεύτερη φορά στον 20ο αιώνα που η Κύπρος προδόθηκε. Η πρώτη ήταν το 1915, εκείνη τη μοιραία χρόνια που η γερμανική κατασκοπεία κατάφερε να οδηγήσει την Ελλάδα σε μια ουδετεροποίηση, που ευνοούσε μόνο τα γερμανικά συμφέροντα. Συμφέροντα που συνδέονταν απολύτως με την προστασία των συμμάχων της: Νεότουρκων και Βουλγαρίας. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 τα νέα θύματα ήταν η Μικρά Ασία και ο Πόντος, καθώς και η Ανατολική Θράκη που η μοίρα της εξ αρχής ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Σμύρνη…

Μια προδομένη πατρίδα

Το 1915 η Κύπρος μόλις είχε ανακηρυχθεί προτεκτοράτο λόγω της συμμετοχής των Νεότουρκων στον Πόλεμο (Νοέμβριος 1914). Έως τότε και από το 1878 ήταν παραχωρημένο στους Βρετανούς οθωμανικό έδαφος, που όμως παρέμενε υπό Οθωμανική κυριαρχία. Πολύ αργότερα και με τη Συνθήκη της Λωζάννης έγινε τμήμα της Βρετανίας και το 1925 κηρύχθηκε ως αποικία. Άρα το 1915 ήταν εντελώς διαφορετική η σχέση Βρετανίας-Κύπρου. Και γι’ αυτό έγινε η επίσημη βρετανική πρόταση για απόδοσή της στην Ελλάδα. Με αντάλλαγμα βεβαίως την συμμετοχή της στην Αντάντ.

Η πρόταση έγινε στις 16 Οκτωβρίου 1915 προς την κυβέρνηση Ζαΐμη. Ήταν η ύστατη προσπάθεια των Βρετανών να αλλάξουν τη φιλογερμανική στάση δίνοντας ισχυρά κίνητρα. Η πρόταση έγινε από πρεσβευτή στην Αθήνα Φράνσις Έλλιοτ (Sir Francis Elliot) με εντολή του υπουργού Εξωτερικών της Βρετανίας, Έντουαρντ Γκρέι (Edward Grey) και με τη δέσμευση μεταβίβασης της κυριαρχίας, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα το πολέμου.

Η κυβέρνηση Ζαΐμη δημιουργήθηκε μετά τη δεύτερη παραίτηση Βενιζέλου (Σεπτέμβριος 1915) και σ’ αυτήν συμμετείχαν όλοι οι “μοιραίοι”: Γούναρης, Δραγούμης, Ράλλης, Θεοτόκης. Απέρριψαν την πρόταση και έτσι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία για την Ένωση. Μαζί χάθηκε και η πρωτοκαθεδρία της Ελλάδας στην μεταπολεμική Εγγύς Ανατολή. Το κενό αυτό κάλυψαν τότε οι Ιταλοί. Αυτή είναι η κύρια αιτία που η Συνθήκη των Σεβρών δεν επιδίκασε κατευθείαν το Σαντζάκιο Σμύρνης στην Ελλάδα, αλλά έβαλε τη ρήτρα του δημοψηφίσματος μετά από πέντε έτη, ενώ ο ελληνικός στρατός θα βρισκόταν εκεί, ως συμμαχικός υπό εποπτεία των Συμμάχων…

Το έγκλημα του 1915 έχει πολύ ευρύτερες συνέπειες απ’ ότι μπορούν να φανταστούν οι πολιτικοί επίγονοι όσων το διέπραξαν και σήμερα προσπαθούν να θολώσουν τα νερά και να σχετικοποιήσουν την ιστορία. Βέβαια εάν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, η ανώμαλη αυτή εξέλιξη προέκυψε από τη δράση της γερμανικής κατασκοπείας (μέρος της οποίας ήταν η αδελφή του Κάιζερ, βασίλισσα Σοφία) που , μαζί με τους πρόθυμους υποτακτικούς, οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό του 1915. Η δράση των Γερμανών στην Αθήνα εκείνα τα χρόνια είναι γνωστή πλέον μέσα από τα γερμανικά αρχεία.

Επίσης να πούμε ότι η, έστω και την τελευταία στιγμή, συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ μας χάρισε την Δυτική Θράκη. Εάν συνεχιζόταν η φιλογερμανική “ουδετερότητα” έως το τέλος του πολέμου, τα σημερινά σύνορα θα βρισκόταν στην Καβάλα.

Ο πρόσφατος αναθεωρητισμός

Όλοι όσοι σχετικοποιούν εκείνη την εποχή εκφράζουν έναν παρωχημένο υστερικό αντιβενιζελισμό, που λίγα χρόνια πριν μεθόδευσε την ακύρωση της Δίκης των Έξι, διάχυσε την άποψη ότι “καμιά δουλειά δεν είχαν οι Έλληνες στη Σμύρνη το 1919” και αναπαρήγαγε την κοινή βασιλοκομμουνιστική θέση ότι η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν “αποικιοκρατική” (Ιωάννης Μεταξάς) ή αλλιώς “ιμπεριαλιστική” (ΣΕΚΕ-ΚΚΕ).

Τέτοιες προσεγγίσεις που τελευταία πυκνώνουν και βασίζονται σε παραϊστορικές εκδόσεις βασιλοφρόνων, εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο τον Αγνωστικισμό. Κίνητρο έχουν μια παράξενη ρεβανσιστική αντίληψη και συμβάλουν στη διαιώνιση του Εθνικού Διχασμού.

Το ενδιαφέρον είναι ότι εκτός από τις παραδοσιακές σχολές (βενιζελική-αντιβενιζελικη-κομμουνιστική) έχει ήδη διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες και άλλη μια που σχηματικά την αποκαλούμε “Προσφυγική Ιστοριογραφία”, που επιχειρεί να ξεφύγει από την στενά ελλαδική ματιά και τις κληρονομημένες αντιπαραθέσεις και να ερμηνεύσει την εποχή με βάση το διεθνές γίγνεσθαι…