Πως έφτασαν οι Τούρκοι να κατασκευάζουν προηγμένα πολεμικά πλοία

«Η Γαλάζια Πατρίδα συνδέεται με την επεκτατική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία οδήγησε σε εκσυγχρονισμό του στόλου της» αναφέρει σε πρόσφατο άρθρο του στην Jerusalem Post, ο αναλυτής Robert Ellis. Πράγματι, στο πλαίσιο του δόγματος “Γαλάζια Πατρίδα”, η Τουρκία έφτασε να κατασκευάζει προηγμένα πολεμικά πλοία. Τα νεοθωμανικά οράματα του Ερντογάν απαιτούν την ανάπτυξη του τουρκικού Ναυτικού για να έχει ισχυρή παρουσία σε θάλασσες γειτονικών χωρών. Έτσι, η ανάγκη αυτή έδωσε ισχυρή ώθηση στην τουρκική ναυπηγική βιομηχανία, η  οποία τελευταία, εν μέρει λόγω κυρώσεων, βασίζεται σε συστήματα τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής.

Η Άγκυρα γνωρίζει ότι ένας σύγχρονος ισχυρός στόλος μπορεί να προσθέσει δύναμη στις ένοπλες δυνάμεις της για να προβάλει τις επεκτατικές της διεκδικήσεις. Παρόλο που οι παράγοντες μέτρησης της ισχύος ενός Ναυτικού είναι πολλές, η ύπαρξη τεχνολογικά προηγμένων ναυτικών μονάδων είναι προϋπόθεση. Αντίθετα με την αδράνεια που χαρακτηρίζει τις ελληνικές προσπάθειες ναυτικής κατασκευαστικής δραστηριότητας, η Τουρκία κατάφερε να αναπτύξει εντυπωσιακά και τον ναυπηγικό της τομέα, σε συνεργασία με ξένα ναυπηγεία και εταιρείες.

Οι κινήσεις αυτές στοχεύουν να καταστήσουν το τουρκικό Ναυτικό μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Το “διαμάντι στο στέμμα” είναι το αεροπλανοφόρο “Anadolu”, το οποίο κατασκευάστηκε στην Τουρκία με σχέδια και βοήθεια της ισπανικής Navantia η Sedef Shipbuilding Inc. Μπορεί το σχέδιο να βρίσκει εμπόδια και να έχει προβλήματα, αλλά και μόνο η κατασκευή του είναι μεγάλο επίτευγμα της τουρκικής ναυπηγικής βιομηχανίας.

Οι τουρκικές προσπάθειες για την ανάπτυξη του κλάδου στηρίζονται και στις εξαγωγές. Όταν το Πακιστάν κατασκεύασε ένα δεξαμενόπλοιο ανεφοδιασμού στόλου 17.000 τόνων σε συνεργασία με την τουρκική εταιρεία STM και όταν συμφώνησε το 2018 να αγοράσει τέσσερις κορβέτες από την Τουρκία, εδραίωσε την εντύπωση ότι η Τουρκία παράγει πράγματι πολεμικά πλοία διεθνώς ανταγωνιστικά.

Κράτη σε όλο τον κόσμο έχουν επιδιώξει να ενισχύσουν το Ναυτικό τους, συνεργαζόμενες με την Τουρκία. Η χώρα έχει εξάγει περισσότερα από 130 πολεμικά στη Μαλαισία, τη Γεωργία, την Αίγυπτο, την Ινδονησία, το Κατάρ και αλλού. «Η βιομηχανία μας παράγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και υψηλής ικανότητας», είχε δηλώσει ο Νάκι Πολάτ, πρόεδρος της Τουρκικής Ένωσης Εξαγωγών Άμυνας και Αεροδιαστημικής Βιομηχανίας, γνωστής ως SSI. «Τα πλοία που παράγονται από τα ναυπηγεία μας τα τελευταία χρόνια, δείχνουν με τη διαφορετική σχεδίαση την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να αναπτύξει και να παραγάγει όλα τα είδη σύγχρονων και πολύ ικανών πολεμικών πλοίων».

Η τουρκική ναυπηγική βιομηχανία

Οι δυνάμεις του τουρκικού Ναυτικού και της Ακτοφυλακής χρησιμοποιούν περισσότερα από 300 πλοία όλων των μεγεθών. Πάνω από 230 εξ αυτών (υποβρύχια, φρεγάτες, κορβέτες και πλοία αμφίβιων επιχειρήσεων) είναι κατασκευασμένα σε τουρκικά ναυπηγεία. Οι ναυπηγικές προσπάθειες της Τουρκίας ωρίμασαν κατά τη δεκαετία του 1980 με το σχεδιασμό και την κατασκευή σύγχρονων πολεμικών πλοίων, συμπεριλαμβανομένου ενός υποβρυχίου 1.000 τόνων και της φρεγάτας TCG Fatih στο ναυπηγείο Gölcük. Η Τουρκία κατασκεύασε επίσης πλοία υποστήριξης και αποβατικά στα ναυπηγεία Anadolu, Desan και Istanbul.

Τον 21ο αιώνα, ο εκσυγχρονισμός του Ναυτικού βρίσκεται στο κέντρο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Κορμός είναι το πρόγραμμα MILGEM, για την κατασκευή φρεγατών και κορβετών εξοπλισμένων με προηγμένα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα. Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος, τα ναυπηγεία Yonca-Onuk, Ares, Dearsan και RMK Marine κατασκευάζουν επίσης περιπολικά σκάφη, τα οποία αποτελούν βασικό στοιχείο εξαγωγών της Τουρκίας. Η χώρα ενίσχυσε την προσπάθειά της το 2017, όταν πέντε μεγάλα ιδιωτικά ναυπηγεία (Sedef, Anadolu, Sefine, Selah και Istanbul) σχημάτισαν την κοινοπραξία Τουρκικών Συνδεδεμένων Διεθνών Ναυπηγείων (TAIS).

«Η Διοίκηση των Ναυτικών Δυνάμεων είναι από τα πιο σημαντικά στοιχεία της εθνικής μας άμυνας», κατά τον Ισμαήλ Ντεμίρ, πρόεδρο της τουρκικής Υπηρεσίας Αμυντικών Βιομηχανιών. «Το πρόγραμμα MİLGEM έχει αναπτυχθεί για την πραγματοποίηση αποστολών ανίχνευσης και αναγνώρισης στόχων, έγκαιρης προειδοποίησης, για άμυνα βάσεων και λιμένων, για ανθυποβρυχιακό πόλεμο, πόλεμο επιφανείας, αμφίβιες επιχειρήσεις και καθήκοντα περιπολίας για τις τουρκικές ναυτικές δυνάμεις» είχε δηλώσει.

Συμβατότητα με το ΝΑΤΟ

Βελτιώνοντας εντυπωσιακά τις δυνατότητες της ναυπηγικής βιομηχανίας της τις τελευταίες δεκαετίες, η Τουρκία έχει επίσης βελτιώσει την τεχνολογική της υποδομή. Αναπτύσσει όπλα με δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου, που είναι συμβατά με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και επιτρέπουν στην Τουρκία να διεξάγει δικτυοκεντρικό πόλεμο. Η υποδομή για να επιτευχθεί αυτή η πρόοδος προήλθε από εταιρείες όπως η ASELSAN, Ayesaş, Meteksan, Havelsan, KOÇ Savunma, Tubitak MAM, Armelsan και STM.

Ταυτόχρονα, η Τουρκία έχει γίνει προμηθευτής προηγμένων οπλικών συστημάτων σε όλο τον κόσμο. Η αμυντική βιομηχανία της έχει αναπτύξει συστήματα διαχείρισης μάχης, διαχείρισης ναυτικών αποστολών, ανάλυσης / δοκιμών EMI-EMC σε επίπεδο πλατφόρμας, διαχείρισης διαδρομής πλατφόρμας, αντιμέτρων τορπιλών και τορπιλών, υποβρύχιας ακουστικής και σόναρ, ολοκληρωμένης μάχης, όπλων και πυραύλων, ελέγχου πυρκαγιάς, ραντάρ, πλοήγηση και διαχείριση πλατφόρμας με ολοκληρωμένο τρόπο.

«Η ποικιλία και τα ανώτερα χαρακτηριστικά των προϊόντων μας είναι σημαντικοί πυλώνες για την αύξηση των εξαγωγών μας σε ναυτικές πλατφόρμες», δήλωσε ο Polat. «Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να παράγουμε συστήματα για μεταβαλλόμενες ανάγκες και να επεκτείνουμε τη διάρκεια ζωής των πλατφορμών με έναν ενημερωμένο και λειτουργικό τρόπο».

Η τουρκική ναυπηγική βιομηχανία είναι σε μεγάλο βαθμό σε χέρια ιδιωτών (εκτός των ναυπηγείων Gölcük τα οποία διαχειρίζεται το Ναυτικό). Εκτός από την βιομηχανική και τεχνολογική βάση, ο ναυπηγικός τομέας και οι συνδεδεμένες βιομηχανίες υποστήριξης είναι σημαντικοί εργοδότες και συμβάλλουν ουσιαστικά στην τουρκική οικονομία μέσα από τις εξαγωγές τους. Έτσι η Τουρκία καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικούς κατασκευαστές πλοίων πέραν των μεγάλων (Κίνα, Κορέα και Ιαπωνία). Το 2008 η Τουρκία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος κατασκευαστής στον κόσμο, αλλά, μετά από την παγκόσμια οικονομική κρίση και μέχρι το 2010 είχε πέσει στην όγδοη θέση.

Το πρόγραμμα MILGEM

Όπως προαναφέραμε, το πρόγραμμα MILGEM (τουρκικά: Milli Gemi, ελληνικά: Εθνικό Πλοίο), που διευθύνεται από το Πολεμικό Ναυτικό, είναι εθνικό πρόγραμμα κατασκευής πολεμικών πλοίων διαφόρων τύπων και για διάφορες αποστολές. Από το 2018, το MILGEM προβλέπει την κατασκευή τεσσάρων ανθυποβρυχιακών σκαφών κλάσεως Ada, μίας κορβέτας ηλεκτρονικού πολέμου (ELINT), τεσσάρων φρεγατών πολλαπλών χρήσεων κλάσης Istanbul και τεσσάρων αντιτορπιλικών με αντιαεροπορική άμυνα περιοχής κλάσης TF2000. Επίσης, τέσσερις φρεγάτες κατηγορίας Jinnah για το πακιστανικό Ναυτικό.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 το τουρκικό Ναυτικό σχεδίασε και δρομολόγησε την κατασκευή με εθνικούς πόρους, κορβέτας. Το 2004, η Istanbul Naval Shipyard Command ίδρυσε το Γραφείο του Προγράμματος MILGEM για την εκτέλεση και τον συντονισμό των έργων σχεδιασμού, μηχανικής και κατασκευής. Οι στόχοι για την κλάση Ada τέθηκαν για να ανταποκριθούν στις επιχειρησιακές απαιτήσεις του Ναυτικού.

Το MILGEM εστίασε στην κατασκευή πλοίου για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις και για δυνατότητα περιπολίας σε ανοικτή θάλασσα, με χαρακτηριστικά stealth και αισθητήρες για συλλογή πληροφοριών. Το 2005, η Istanbul Naval Shipyard Command ξεκίνησε τις εργασίες κατασκευής του πρώτου σκάφους (στο πλαίσιο του MILGEM), του TCG Heybeliada.

Το 2014, η τουρκική εταιρεία τεχνολογίας και άμυνας STM επιλέχθηκε ως υπεργολάβος για την κατασκευή των υπόλοιπων πλοίων κλάσης Ada. Περισσότεροι από 50 τουρκικοί προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένων αμυντικών εταιρειών, όπως η ASELSAN και η HAVELSAN, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη υποσυστημάτων για το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου και ηλεκτρονικού πολέμου.

Είναι προφανές ότι δεν πρέπει να υποτιμάμε την τουρκική ναυπηγική βιομηχανία, αλλά ούτε και την επένδυση που έχει γίνει σε τεχνογνωσία και ανθρώπινο δυναμικό ώστε να φτάσει εκεί που είναι σήμερα. Σχεδιάζει, αναπτύσσει και εξοπλίζει πλοία με εγχώριους πόρους και συστήματα, και επιπλέον τα εξάγει σε τρίτους με τα ανάλογα οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη.

Η τουρκική ναυπηγική βιομηχανία, λοιπόν, είναι εδώ και θα μείνει. Ακόμη και όταν εκλείψει ο Ερντογάν, η Τουρκία θα έχει χτίσει τη βάση για την μελλοντική ναυτική ισχύ της. Η εικόνα είναι θλιβερή από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, όπου η ελληνική ναυπηγική βιομηχανία παραπαίει, χαντακωμένη από παραλογισμούς δεκαετιών που την οδήγησαν στην έκπτωση και τον αφανισμό.