Πώς επηρεάζει την Ελλάδα το τρίγωνο Ισραήλ-ΗΠΑ-Τουρκία

Ας ξεκινήσουμε από την Τουρκία. Η ανάγνωση της κατάστασης διέφερε ανάμεσα στους συμπολιτευόμενους και τους αντιπολιτευόμενους τον Ερντογάν. Αναμενόμενο. Τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης επικέντρωσαν στα… λόγια αγάπης του Τραμπ για τον Ερντογάν (σ.σ. «τον αγαπώ και μ’ αγαπάει» είπε χαρακτηριστικά!) και τη γενικότερη θετική εικόνα που φιλοτέχνησε.

Φυσικά, ειδική σημασία έχει το ότι αυτά τα λόγια ειπώθηκαν παρουσία του Νετανιάχου. Ήταν προβλέψιμο ότι θα αξιοποιηθεί δεόντως από τα τουρκικά καθεστωτικά Μίντια. Από «κρύο ντους» και «επιστροφή με άδεια χέρια» για τον Ισραηλινό προσκεκλημένο που «μείωσε ο Τραμπ» (Χουριέτ), μέχρι τη… διάγνωση ότι ο Αμερικανός πρόεδρος «δεν μπορεί να εγκαταλείψει την Τουρκία». Με ολίγη και από ελληνοϊσραηλινό συντονισμό – οι δυο χώρες «βγήκαν χαμένες» από τη συνάντηση – με στόχο να μπλοκαριστεί η πώληση των F-35 (Μιλιέτ).

Οι αντιπολιτευόμενοι βέβαια προειδοποιούν ότι η πρώτη εικόνα πρέπει να τύχει σοβαρής ανάλυσης σε βάθος, καθότι φαίνεται πως συνυπάρχουν τα καλά λόγια με συγκεκαλυμμένες απειλές. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, ξεκαθάρισε ότι είδε προειδοποίηση, εναντίον κάθε ενδεχομένου να κινηθεί η Τουρκία εναντίον του Ισραήλ.

Επίσης, τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ υπενθύμιζαν τις υποθέσεις του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, θανάσιμου εσωτερικού εχθρού του Ερντογάν – με ένα μείγμα πολιτικών-θρησκευτικών κινήτρων – και την υπόθεση του πάστορα Μπράνσον, ο οποίος επέστρεψε στις ΗΠΑ μετά από τελεσιγραφικού περιεχομένου επιστολή που είχε στείλει ο Τραμπ στον Ερντογάν. Ωστόσο, η πιο ενδιαφέρουσα αναφορά, την οποία και κρατάμε, ήρθε από την εφημερίδα “Σοζτζού” (Sözcü / «Εκπρόσωπος»): Έγραψε, ότι οι έπαινοι Τραμπ στον Ερντογάν «δεν είναι διπλωματία, είναι ο πρόλογος του παζαριού»…

Τί δείχνουν οι δηλώσεις Τραμπ

Πάμε όμως και στην Ελλάδα. Αφού δεν δεν κατέστη δυνατός ο εντοπισμός ευκαιρίας για να “ερμηνεύσουμε” τα γεγονότα με φιλοκυβερνητικό ή αντιπολιτευτικό φακό, βγήκαν από το θηκάρι τα μαχαίρια των φίλων και των αντιπάλων του Αμερικανού προέδρου! Επί της ουσίας, των “απολογητών-πιστών” του από τη μια πλευρά και των καθ’ έξιν αντιπάλων του από την άλλη!

Η γνωστή φαιδρή συνταγή “μαύρο-άσπρο”, με την οποία (παρ)ερμηνεύονται κρίσιμα για την ασφάλεια της χώρας γεγονότα. Αντί ελληνοκεντρικής οπτικής και ανάλυσης, επικρατούν οι προδιαθέσεις του καθενός. Στη μεγάλη πλειοψηφία των αναλύσεων, η μία πλευρά διαπίστωνε… έλευση Αρμαγεδδώνα λόγω «φιλοτουρκισμού» του Τραμπ και από η άλλη επέμεινε στο ότι η προστασία της χώρας με τη συγκεκριμένη αμερικανική κυβέρνηση είναι εξασφαλισμένη. Παραλογισμός εκατέρωθεν!

Ας κάνουμε όμως μια προσπάθεια προσέγγισης του ζητήματος με ψυχρούς ρεαλιστικούς όρους, πάντα από ελληνοκεντρική σκοπιά: Η πολύ μεγάλη επιρροή των Ισραηλινών στην Ουάσιγκτον θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Η Τουρκία, παρά τα εκατοντάδες εκατομμύρια που δαπανά για υπηρεσίες “λόμπινγκ” μέσω πολλών εταιριών, απλά αδυνατεί ακόμα και να πλησιάσει αυτή την επιρροή.

Οι αναφορές Τραμπ ενώπιον του Νετανιάχου, ασφαλώς και δεν αποτελούν βέλτιστο σενάριο για το εβραϊκό κράτος. Δεν συνιστούν όμως και εξέλιξη ικανή να αλλάξει δραματικά τη μεγάλη εικόνα της αμερικανικής γεωστρατηγικής για την Ανατολική Μεσόγειο που έχει ως εκ των βασικών προτεραιοτήτων της την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους. Οι αναφορές Τραμπ όμως, θα έπρεπε οδηγήσει τους επίδοξους αναλυτές στην προσπάθεια να εκτιμηθούν οι εξελίξεις, φορώντας διαδοχικά, αμερικανικά, ισραηλινά και τουρκικά “γυαλιά”.

Δικαίως, επίκεντρο του προβληματισμού στην Ελλάδα ήταν η αναφορά Τραμπ, ότι εάν υπάρχει πρόβλημα με τον Ερντογάν, είναι πρόθυμος να βοηθήσει Ισραήλ και Τουρκία, «αρκεί να είστε λογικοί». Είχε μάλιστα προηγηθεί η κολακευτική αναφορά στον Τούρκο ηγέτη, κάνοντας την εικόνα να μοιάζει, αίφνης, εξόχως θετική για την Τουρκία και προβληματική για Ισραήλ και Ελλάδα. Εδώ όμως υπενθυμίζουμε την εύστοχη περιγραφή της τουρκικής “Σοζτζού” για τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο… «δεν είναι διπλωματία, είναι ο πρόλογος του παζαριού»!

“Δούναι και λαβείν”

Με τον απλουστευτικό συνήθως τρόπο που αντιλαμβάνεται ο Τραμπ τις καταστάσεις και την εμφανή αδυναμία του να χειριστεί τη “διπλωματική γλώσσα”, καθώς σχεδόν πάντα μιλάει από στήθους, βλέπει τα πάντα ως διαπραγμάτευση. Αυτό όμως συνεπάγεται “δούναι και λαβείν”. Ο Αμερικανός πρόεδρος συνήθως λέει ό,τι του έρθει στο μυαλό εκείνη την ώρα, παρότι το επιτελείο του τον έχει ενημερώσει.

Ο Τραμπ, πάντοτε όμως έχει ως υπόβαθρο της σκέψης του αυτή τη “συναλλακτική” αντίληψη των διεθνών σχέσεων. Δυστυχώς, αυτό συνδυάζεται πάντα με τον “κανόνα της ζούγκλας” που ευνοεί τον εκάστοτε ισχυρό. Επί της ουσίας πρόκειται για αναφορά στον Θουκυδίδη και όσα έχει πει για τα περιθώρια της ισχυρής και της αδύναμης πλευράς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων…

Μπορεί η αναφορά του Αμερικανού προέδρου για τον Ερντογάν να διατυπώθηκε άκομψα, όμως πέτυχε δυο ξεχωριστούς σκοπούς! Ο πρώτος είναι να χαϊδέψει τα αυτιά του Τούρκου ηγέτη, καθώς είναι ηλίου φαεινότερο ότι υπάρχει παρασκηνιακή διαβούλευση με την Τουρκία, με αντικείμενο την πορεία που θα πάρουν οι διμερείς σχέσεις. Ο δεύτερος είναι να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα στον Ερντογάν, κάνοντας λόγο για τη «λογική» ως προϋπόθεση βοήθειας από τις ΗΠΑ και τον ίδιο προσωπικά!

Υπάρχει αμετροεπής πλευρά στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Κατά κοινή παραδοχή είναι η Τουρκία… Εάν, δε, επεκταθεί ο συλλογισμός, σε περίπτωση εντοπισμού “παραλογισμών”, ο Τραμπ είτε δεν σκοπεύει να παρέμβει υπέρ, είτε θα το πράξει εναντίον του “παράλογου”. Αυτό αφορά τόσο την Ανατολική Μεσόγειο όσο και τη Συρία, όπου οι Ισραηλινοί δείχνουν καθημερινά και στην πράξη στον Ερντογάν, τα περιθώρια τουρκικής ανάμειξης που είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν.

Αυτό αφορά την ασφάλεια του Ισραήλ που αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για τις ΗΠΑ. Μοιάζει η Ουάσιγκτον του Τραμπ να προσανατολίζει την Τουρκία προς την Ευρασία, όπου η χρησιμότητά της στην αμερικανική πολιτική απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα θα ήταν προφανής, τουλάχιστον λόγω της παρουσίας συμπαγών Τουρκογενών πληθυσμών και της στενής σχέσης τους με το τουρκικό κράτους.

Το ζήτημα για την Ελλάδα

Η περιοχή της Μεσογείου δεν εξαιρείται όμως από την πρόθεση παρέμβασης των Αμερικανών. Κι εδώ θα εφαρμοστεί ο “κανόνας της λογικής”. Με δεδομένη την εμπλοκή των αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών (ExxonMobil και Chevron) στην αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, το ερώτημα που τίθεται αυτόματα είναι εάν εμπίπτουν στον κατάλογο του (κατά Τραμπ) παραλογισμού, μια σειρά από ζητήματα…

Ως παραδείγματα να αναφερθούν, το τουρκολιβυκό Μνημόνιο, η τουρκική εμμονή ότι τα νησιά δεν δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες πέραν των χωρικών υδάτων – παρεμποδίζοντας μια λογική συζήτηση για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ των μεσογειακών χωρών, η γενικότερη αποσταθεροποιητική εμπλοκή στη Λιβύη και βέβαια οι απειλές κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων, ή ακόμα και της κυριαρχίας άλλων χωρών και μάλιστα συμμαχικών όπως η Ελλάδα και η Κύπρος.

Ποιο είναι όμως το ζήτημα για την Ελλάδα; Αναμφισβήτητα το περιεχόμενο της διαφαινόμενης αμερικανικής παρέμβασης για την επίλυση των ζητημάτων στην ευρύτερη περιοχή. Η σκληρότητα με την οποία θα υπερασπιστεί τα νόμιμα συμφέροντά της η Ελλάδα, θα καθορίσει τα περιθώρια που θα αφήσει για προσφορά ανταλλαγμάτων στην Τουρκία στα ελληνοτουρκικά, με σκοπό να αποσπαστεί η συγκατάθεσή της για την όποια διαρρύθμιση.

Τα διπλωματικά πλεονεκτήματα της Αθήνας δεν είναι αμελητέα. Όλα όμως κρίνονται επί του πεδίου, όπου κλαυθμυρισμοί περί παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου στερούνται περιεχομένου απέναντι σε ηγέτες όπως ο Τραμπ, εάν δεν επιδειχθεί στην πράξη η πολιτική βούληση υπεράσπισής τους ακόμα και με στρατιωτικά μέσα. Μόνο εάν αυτό συμβεί, το διεθνές δίκαιο θα αξιοποιηθεί (βλ. χειραγωγηθεί) από την Ουάσιγκτον του Τραμπ ως επιχείρημα απέναντι στους Τούρκους.

Όποιος δεν το καταλάβει εγκαίρως, θα κληθεί να πληρώσει το τίμημα. Μοναδικός τρόπος για να επηρεαστούν οι ενίοτε “μπακαλίστικοι” υπολογισμοί του Τραμπ, είναι να δείξει η Αθήνα ότι ετοιμάζεται ακόμα και για στρατιωτική σύγκρουση, εάν απαιτηθεί. Κι αυτό δεν γίνεται ούτε με “ατζέντες” για το 2030 ούτε με μεγαλοϊδεατικές εξαγγελίες που -θεωρητικά- θα φέρουν αποτέλεσμα σε μια 15ετία από σήμερα.

Σε συνεργασία με το defencepoint