Πώς η Ελλάδα “πέταξε” 658 εκατ. ευρώ για τα προβληματικά ελικόπτερα ΝΗ90

Ένα ανέκδοτο λέει ότι «όταν κλήθηκε μια επιτροπή να σχεδιάσει ένα άλογο κούρσας κατέληξε να φτιάχνει έναν ιπποπόταμο». Και μάλλον το ίδιο συμβαίνει με ευρωπαϊκά προγράμματα συμπαραγωγής στρατιωτικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων. Αυτά τα προγράμματα έχουν καταλήξει –επιεικώς– σε μέτρια αποτελέσματα και άλλα, όπως το Α400, κατέληξαν να γίνουν πλατφόρμες. Αλλά στην περίπτωση με τα ελικόπτερα ΝΗ90 ο όρος που ταιριάζει είναι αποτυχία.

Ο Ελληνικός Στρατός την δεκαετία του 2000 αποφάσισε να αγοράσει 20 ελικόπτερα ΝΗ90 για να αντικαταστήσει, εν μέρει, τα γερασμένα UH-1 Χιούι και για να καλύψει τις ανάγκες της 71ης Αερομεταφερόμενης Ταξιαρχίας (71η Α/Μ ΤΑΞ “Πόντος”). Όπως κι όλοι οι αγοραστές του συγκεκριμένου ελικοπτέρου, προσδοκούσε ότι με την προμήθεια θα αποκτούσε πρωτόγνωρες ικανότητες στην μεταφορά προσωπικού. Η ανάγκη ήταν τα ΝΗ90 να εξυπηρετήσουν την ταχεία μεταφορά επίλεκτων δυνάμεων στην επικράτεια όπου απαιτείται ημέρα και νύχτα και υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες, κυρίως δε στις αποστολές των Ειδικών Δυνάμεων – Ειδικών Επιχειρήσεων.

Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς όπως τα ήθελε ο Στρατός. Μέχρι το 2014, είχαν παραληφθεί τα 14. Μετά, τα πάντα βάλτωσαν. Επί χρόνια δεν υπογραφόταν συμβόλαιο συντήρησης και δεν παραλαμβάνονταν τα υπόλοιπα έξι. Έτσι, τα πανάκριβα ελικόπτερα καθηλώθηκαν επί χρόνια, χωρίς ανταλλακτικά συντήρηση FOS και άρα χωρίς την απαραίτητη εκπαίδευση του προσωπικού. Μόλις τον Οκτώβριο φέτος βρέθηκε λύση και αναμένονται τα υπόλοιπα έξι. Το συνολικό τίμημα ήταν 657.523.069 δολάρια.

Σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, η παράδοση του 1ου ελικοπτέρου θα έπρεπε να γίνει το Δεκέμβριο 2005, άλλα έξι έπρεπε να παραδοθούν το 2006, άλλα πέντε το 2007, άλλα έξι το 2008 και τα τελευταία δύο το 2009. Τα πράγματα στράβωσαν όταν κατά τη διάρκεια των δοκιμών αποδοχής του πρώτου ελικοπτέρου προέκυψαν περίπου 200 τεχνικά προβλήματα που καθιστούσαν τα ελικόπτερα μη αποδεκτά.

Μετά από διαπραγματεύσεις και περαιτέρω χρονοτριβές, τα δύο πρώτα ελικόπτερα παραδόθηκαν τον Ιούνιο 2011, ενώ μέχρι τον Οκτώβριο 2013 είχαν παραδοθεί συνολικά επτά ελικόπτερα. Το όγδοο παραδόθηκε τον Απρίλιο 2014, το επόμενο τον Ιούλιο 2014, το δέκατο το Νοέμβριο 2014 και το ενδέκατο τον Δεκέμβριο 2014. Διάφορες προστριβές ανάμεσα στην εταιρία και στην ηγεσία του υπουργείου Άμυνας οδήγησαν στην παραλαβή των υπολοίπων τριών εντός του 2017. Η χρονική καθυστέρηση δεν έχει επιτρέψει στην Αεροπορία Στρατού να ελέγξει τα όποια μειονεκτήματα μπορεί να έχουν τα ελικόπτερα, την ίδια ώρα που άλλες χώρες που τα έχουν προμηθευτεί άρχισαν να βλέπουν συγκεκριμένα προβλήματα τεχνικής φύσης, διαθεσιμότητας και κόστους επιχειρησιακής χρήσης.

Η περίπτωση της Αυστραλίας

Η θητεία των ελικοπτέρων MRH90 (αντίστοιχο του ΝΗ-90 στον Ελληνικό Στρατό) στον Στρατό της Αυστραλίας φαίνεται ότι φτάνει σε απότομο και άδοξο τέλος. Το ελικόπτερο, το οποίο ο αυστραλιανός στρατός ονομάζει “Ταϊπάν” (είδος δηλητηριώδους φιδιού), θεωρείται ότι δεν ανταποκρίνεται στις επιχειρησιακές ανάγκες για τις οποίες αγοράστηκε και η κυβέρνηση αποφάσισε να εξετάσει την αντικατάστασή του με UH-60M Black Hawk.

Είναι τουλάχιστον ειρωνικό, ότι η προμήθεια των MRH90 πραγματοποιήθηκε για να αντικατασταθούν, μεταξύ άλλων, και παλαιότερα Black Hawks, αλλά το πρόγραμμα αντιμετώπισε σωρεία προβλημάτων από το 2007. Ο υπουργός Άμυνας της Αυστραλίας Πίτερ Ντάτον ανακοίνωσε ότι η Αυστραλία εγκαταλείπει το MRH90. «Σήμερα το πρωί ανακοίνωσα την απόφαση της κυβέρνησης Morrison να ενισχύσει την ικανότητα ελικοπτέρων του Αυστραλιανού Στρατού, ζητώντας επίσημα συμβουλές από τις ΗΠΑ για την απόκτηση έως και 40 ελικοπτέρων UH-60 Black Hawk για να αντικαταστήσουν τα MRH90 Ταϊπάν».

Ανακοίνωση της αυστραλιανής κυβέρνησης ανέφερε ότι «ο στόλος των ελικοπτέρων MRH90 δεν έχει εκπληρώσει τις συμβατικές απαιτήσεις διαθεσιμότητας ούτε το αναμενόμενο κόστος ιδιοκτησίας πριν από την προγραμματισμένη απόσυρσή του από την υπηρεσία το 2037». Δεν έχει ακόμη δοθεί νέα ημερομηνία για την απόσυρσή του, αλλά ο Ντάτον είχε πει ότι θέλει να παρουσιαστεί ο νέος τύπος «κατά τα επόμενα δύο χρόνια».

«Η απόδοση του MRH90 Ταϊπάν προκαλεί μια συνεχή και καλά τεκμηριωμένη ανησυχία. Έχει γίνει σημαντική προσπάθεια με μεγάλο κόστος για να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε αυτά τα ζητήματα», πρόσθεσε ο Ντάτον. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει ένα ασφαλές, αξιόπιστο και ικανό ελικόπτερο διαθέσιμο για τους άντρες και τις γυναίκες στρατιωτικούς μας στο μέλλον, με λογικό και προβλέψιμο κόστος λειτουργίας».

Πίσω στα παλιά και δοκιμασμένα

«Το Black Hawk είναι πολύ φθηνότερο ανά ώρα λειτουργίας από το υπάρχον Ταϊπάν. Το Taipan είναι αναξιόπιστο, δαπανώνται πολλά χρήματα για συντήρηση και χρειάζεται μεγάλος χρόνος να είναι εκτός λειτουργίας…», δήλωσε ο Ντάτον. Η όλη ιστορία αποτελεί μεγάλη οπισθοδρόμηση για την Αυστραλία καθώς είχε επενδύσει περίπου τρία δισ. δολάρια στο πρόγραμμα MRH90.

Πέραν των χρημάτων, η απόκτηση των ευρωπαϊκών ελικοπτέρων έγινε με κριτήριο ότι ήταν καλύτερα από τα Black Hawks της δεκαετίας του 1980 που αντικατέστησαν. Προς το παρόν η Αυστραλία έχει ζητήσει μόνο πληροφορίες από τις ΗΠΑ για το UH-60M. Επιπλέον, λέγεται ότι το νέο Black Hawk θα εξοικονομήσει περίπου 1,8 δισ. δολάρια μέχρι το 2037. Αλλά και το αυστραλιανό Ναυτικό εξετάζει την αντικατάσταση των έξι MRH90 που έχει. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει ήδη εγκρίνει την πιθανή πώληση 12 MH-60R Seahawks ως πιθανούς διαδόχους των MRH90 ναυτικής συνεργασίας.

Το MRH90 είναι μια ειδική για την Αυστραλία έκδοση του NH90. Τα NH90 έχουν παραγγελθεί σε πολλές χερσαίες και θαλάσσιες εκδόσεις από 14 χώρες και οι συνολικές παραδόσεις μέχρι σήμερα ανέρχονται σε 446, σύμφωνα με τον ιστότοπο του κατασκευαστή. Η Αυστραλία απέκτησε συνολικά 46 για τον Στρατό και για το Ναυτικό της. Να σημειωθεί ότι και άλλες ένοπλες δυνάμεις που έχουν προμηθευτεί NH90 αντιμετώπισαν προβλήματα.

Κι άλλα προβλήματα

Στη Γερμανία, διαπιστώθηκε από πολύ νωρίς ότι τα ελικόπτερα του Στρατού είχαν πολύ αδύναμες πίσω ράμπες για να υποστηρίξουν πλήρως εξοπλισμένους στρατιώτες, ενώ τα δάπεδα καμπίνας μπορεί να καταστραφούν από τις αρβύλες των οπλιτών. Το 2019 μόνο το 12% περίπου των NH90 ήταν ικανά για αποστολή. Οι γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις κατηγορούν την Airbus για εικαζόμενες αστοχίες στις υπηρεσίες συντήρησης. Άλλα προβλήματα φάνηκαν στις επιχειρήσεις στο Μάλι και στο Αφγανιστάν. Συγκεκριμένα, οι πτέρυγες των στροφείων καταστρέφονταν από την διαφορά θερμοκρασιών εντός του 24ωρου.

Παράλληλα, η Νορβηγία έχει εκδώσει αίτημα για πληροφορίες (RFI) σχετικά με εναλλακτικές λύσεις για τα NH90, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ακτοφυλακής της. Η μειωμένη επιχειρησιακή ετοιμότητα των εν λόγω ελικοπτέρων ανάγκασε τη Νορβηγία να μετατρέψει όλα τα NH90 για ανθυποβρυχιακό ρόλο, καθώς τα έξι τα οποία είχε αποκτήσει ειδικά για χρήση από φρεγάτες δεν είχαν την απαιτούμενη διαθεσιμότητα. Έκτοτε προσπαθεί να καλύψει τους ρόλους έρευνας και διάσωσης με εκμισθωμένα πολιτικά μέσα.

Το 2014 η Ολλανδία “πάγωσε” τις παραδόσεις των ΝΗ90 ναυτικής έκδοσης, όταν παρατηρήθηκε υπερβολική διάβρωση από το θαλάσσιο περιβάλλον. Στις 19 Ιουλίου 2020, δύο αξιωματικοί του ολλανδικού Ναυτικού σκοτώθηκαν όταν το ελικόπτερο NH90 συνετρίβη για ανεξήγητους λόγους και ανετράπη όταν “φούσκωσαν” οι πλωτήρες, κοντά στο νησί Αρούμπα στην Καραϊβική, προκαλώντας την αναστολή των πτήσεων όλων των ελικοπτέρων του τύπου. Το 2018, η Γαλλία, η οποία μετέχει στο πρόγραμμα σχεδίασης και κατασκευής (και άρα είναι δύσκολο να αποποιηθεί τα ελικόπτερα) παρατήρησε ότι χρειαζόταν μια αύξηση 60% στην προληπτική συντήρηση, πράγμα που τη ανάγκασε να αγοράσει άλλα 10 ελικόπτερα (μια αύξηση 33%) για να έχει επιχειρησιακή ετοιμότητα.

Και τώρα τι κάνουμε;

Έχοντας κάνει μια αγορά υπό πίεση, την εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη σχεδίαζε αλόγιστα αγορές υπό την πολιτική πίεση των Ευρωπαίων εταίρων, η Ελλάδα επιβαρύνθηκε με την αγορά των 20 ΝΗ90, τα οποία επί χρόνια έχουν αποδειχτεί επιχειρησιακή τροχοπέδη. Δεν είναι εύκολη ούτε η πώλησή τους, δεδομένου ότι η κατασκευάστρια εταιρία για να μην υποσκάψει τις πωλήσεις νέων ελικοπτέρων, μάλλον δεν θα δώσει την απαιτούμενη έγκριση.

Πιθανώς, επειδή έχουν καθυστερήσει οι παραδόσεις από την γραμμή παραγωγής, θα μπορούσε να βρεθεί μια λύση κατόπιν συνεννόησης. Αλλά, δεδομένου του κακού παρελθόντος στις σχέσεις του ελληνικού δημοσίου και της NH Industries, αλλά και της χρονοβόρας διαδικασίας πώλησης, η περαιτέρω απαξίωση των ελικοπτέρων είναι προβλέψιμη. Δεδομένης δε της αρνητικής δημοσιότητας από την πρόσφατη απόφαση της Αυστραλίας για αντικατάσταση των συγκεκριμένων ελικοπτέρων, η τιμή πώλησης θα έπεφτε σε αστεία ποσά.

Η απόφαση για την αγορά τους το 2003, υπήρξε τουλάχιστον άστοχη και τώρα ο Ελληνικός Στρατός έχει φορτωθεί αυτούς τους “άσπρους ελέφαντες”, τους οποίους δεν χρησιμοποιεί. Πιθανώς να μην μπορέσει να τα ξεφορτωθεί και να παραμείνουν ως παράδειγμα ενός ακόμη άφρονος σχεδιασμού. Το πρόβλημα, όμως, του γερασμένου στόλου ελικοπτέρων παραμένει και αντιμετωπίζεται εν μέρει με την παραχώρηση των επιπλέον Chinook από τις ΗΠΑ.