Πως η Λευκωσία μπορεί να αποτρέψει την τουρκική γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ

Ένταση ναι, θερμό επεισόδιο όχι. Αυτή η φράση συνοψίζει την απάντηση στο ερώτημα πού οδηγούν οι τουρκικές προκλήσεις, οι οποίες είναι αντίδραση γενικά στο πρόγραμμα της Λευκωσίας να αξιοποιήσει τα ενδεχόμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ και ειδικά στην -σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες- ανακάλυψη νέου κοιτάσματος από την ExxonMobil στον στόχο “Γλαύκος” στο οικόπεδο 10.

Προφανώς, για να προκύψει θερμό επεισόδιο πρέπει να αντιπαρατίθενται δύο δυνάμεις. Στην περίπτωσή μας, στρατιωτικά υφίσταται μόνο η Τουρκία. Η αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της Άγκυρας σ’ αυτό το πεδίο. Γι’ αυτό και κινείται αποκλειστικά στο διπλωματικό επίπεδο.

Οι σεισμικές έρευνες που παρανόμως πραγματοποιεί το Μπαρμπαρός (προς τιμή του πειρατή και αργότερα Οθωμανού ναυάρχου του 16ου αιώνα Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα) στην κυπριακή ΑΟΖ παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά δεν δημιουργούν ουσιαστικό τετελεσμένο. Ούτε στην πραγματικότητα προωθούν την τουρκική αξίωση για μοίρασμα του ενεργειακού πλούτου που έχει ανακαλυφθεί και θα ανακαλυφθεί στην κυπριακή ΑΟΖ.

Η νευρικότητα της Άγκυρας προκύπτει από το γεγονός ότι δεν είχε τη δυνατότητα να κάνει με την γεώτρηση της ExxonMobil στο οικόπεδο 10, ό,τι είχε κάνει για να εμποδίσει τη γεώτρηση της ιταλικής ΕΝΙ τον Φεβρουάριο του 2018 στο οικόπεδο 3. Με άλλα λόγια, δεν μπόρεσε να κάνει πράξη την επίσημη δήλωσή της, που περιέχεται σε επιστολή της προς τη Γραμματεία του ΟΗΕ, ότι δεν θα επιτρέψει σε ξένες εταιρείες να πραγματοποιήσουν μη εξουσιοδοτημένες έρευνες υδρογονανθράκων και δραστηριότητες εξόρυξης σ’ αυτό που η ίδια θεωρεί τουρκική υφαλοκρηπίδα.

Για μία ακόμα φορά, λοιπόν, όπως συνηθίζει, εξέδωσε παράνομες Navtex αφενός για σεισμικές έρευνες, αφετέρου για στρατιωτικές ασκήσεις. Τίποτα από αυτά, ωστόσο, δεν είναι σε θέση να εμποδίσει την προώθηση του ενεργειακού προγράμματος, τουλάχιστον εκεί που εμπλέκεται η αμερικανική ExxonMobil και πιθανότατα εκεί που εμπλέκεται η γαλλική Total, η οποία προγραμματίζει να πραγματοποιήσει γεώτρηση στο οικόπεδο 6 εντός του του 2019.

Τουρκική γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ

Οι Τούρκοι, λοιπόν, το μόνο που μπορούν να κάνουν, εκτός από επίδειξη δύναμης και παράνομες σεισμικές έρευνες, είναι να στείλουν το νέο γεωτρύπανο που αγόρασαν (είναι εν πλω προς την Ανατολική Μεσόγειο) σε μη αδειοδοτημένο οικόπεδο της κυπριακής ΑΟΖ με σκοπό να πραγματοποιήσει παράνομη γεώτρηση. Μία τέτοια κίνηση θα δημιουργούσε πραγματικά τετελεσμένο και κανείς δεν θα προσέτρεχε προς βοήθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η Τουρκία κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, επειδή συνειδητοποιεί ότι σταδιακά αλλά σταθερά, η Κυπριακή Δημοκρατία προωθεί επιτυχώς το πρόγραμμά της για την αξιοποίηση των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων στο τμήμα της ΑΟΖ της που βρίσκεται νότια της Μεγαλονήσου. Δικαιολογημένα θεωρεί πως όσο επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις πως εκεί υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα, η Κυπριακή Δημοκρατία εντάσσεται στον ενεργειακό χάρτη και μετατρέπεται σε σημαντικό παίκτη.

Το γεγονός αυτό θα έχει δύο συνέπειες:

• Πρώτον, θα αναβαθμίσει δραστικά τη γεωοικονομική και κατ’ επέκτασιν και τη γεωπολιτική θέση της, με αποτέλεσμα να την καταστήσει πολύ λιγότερο ευάλωτη στις τουρκικές πιέσεις.
• Δεύτερον, θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Λευκωσίας στις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού.

Έπεσε στο κενό

Για να αποτρέψει ακριβώς μία τέτοια εξέλιξη, η Άγκυρα κατέφυγε στην έμμεση απειλή άσκησης στρατιωτικής βίας. Η προσπάθειά της, όμως, να τορπιλίσει τις συμφωνίες της Λευκωσίας με τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και να “γκριζάρει” την κυπριακή ΑΟΖ έχει πέσει στο κενό. Απέναντι στην Άγκυρα δεν είναι απλώς το διεθνές δίκαιο και η αμυντικά αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία.

Από τη στιγμή που η Λευκωσία κατάφερε και ενέπλεξε πετρελαϊκές εταιρείες-κολοσσούς, ο Ερντογάν έχει απέναντί του κι αυτές τις εταιρείες και τα κράτη που βρίσκονται πίσω τους. Λόγω, μάλιστα, και των προβληματικών αμερικανοτουρκικών σχέσεων, συνειδητοποίησε πως δεν είχε περιθώρια να εμποδίσει την ExxonMobil. Θα δούμε εάν προσεχώς θα επιχειρήσει να εμποδίσει τη γεώτρηση της Total και πως θα κινηθεί η Γαλλία για να αποτρέψει μία τουρκική πειρατική ενέργεια, όπως αυτή σε βάρος της ιταλικής ΕΝΙ.

Έτσι λοιπόν, όλα δείχνουν ότι η Άγκυρα ετοιμάζεται με το νέο ιδιόκτητο γεωτρύπανο να τρυπήσει εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Με άλλα λόγια, αντί να είναι οι Τούρκοι που θα δράσουν επιθετικά για να εμποδίσουν το κυπριακό ενεργειακό πρόγραμμα, να δημιουργήσουν τετελεσμένο, πετώντας το μπαλάκι στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία θα πρέπει με κάποιον τρόπο να αντιδράσει.

Υπενθυμίζουμε, πάντως, πως στην επιστολή που είχε καταθέσει ο Τούρκος μόνιμος αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ Σινιρλίογλου είχε χαρακτηρίσει τουρκική υφαλοκρηπίδα μόνο ένα τμήμα του οικοπέδου 6, κοντά στην περιοχή που –θεωρητικά– γειτνιάζουν οι θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Ελλάδας. Είναι η ίδια περιοχή, την οποία η Άγκυρα είχε δεσμεύσει με Navtex για τη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών. Με άλλα λόγια, είχε αποφύγει να προβάλει τον ίδιο ισχυρισμό για τα υπόλοιπα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, γεγονός που έχει την πολιτική και νομική σημασία του.

Κατοχύρωση μέσω αδειοδοτήσεων

Δεν είναι ακόμα σαφές εάν το νέο τουρκικό γεωτρύπανο είναι επιχειρησιακά έτοιμο να τρυπήσει. Το γεγονός, όμως, ότι αυτή είναι η πρόθεση της Άγκυρας, υποχρεώνει τη Λευκωσία να λάβει προληπτικά μέτρα. Δεδομένης της αμυντικής αδυναμίας της, καθώς και της αδυναμίας της Ελλάδας να εμποδίσει αυτή με ναυτικές μονάδες μία τουρκική γεώτρηση, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει πολλές επιλογές.

Για την ακρίβεια είναι μονόδρομος να προκηρύξει άμεσα διαγωνισμό για την παραχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης και για τα οικόπεδα, για τα οποία δεν έχουν δοθεί άδειες εκμετάλλευσης. Είναι προφανές, μάλιστα, πως θα πρέπει με κάποιον τρόπο να επιλεγούν εταιρείες-κολοσσοί, όπως η ExxonMobil και η Total, που έχουν πίσω τους ισχυρά κράτη, ικανά να κρατήσουν την Τουρκία μακριά από τις γεωτρήσεις.

Προφανώς, μία τέτοια κίνηση από την πλευρά της Λευκωσίας δεν θα της εξασφαλίσει τα μέγιστα κέρδη. Προφανώς, οι μεγάλες εταιρείες θα εκμεταλλευθούν την πίεση-ανάγκη της Κυπριακής Δημοκρατίας για να εξασφαλίσουν τους καλύτερους δυνατούς όρους για τον εαυτό τους. Αυτό, ωστόσο, είναι αναγκαίο τίμημα που καλείται να πληρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία για να διασφαλίσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της, που για προφανείς λόγους δεν μπορεί να διασφαλίσει με στρατιωτικά μέσα.