Πως η προεδρία Τραμπ θα επηρεάσει ελληνοτουρκικά και Κυπριακό

Στις 14 Ιανουαρίου 2025, ηγετικά στελέχη της κοινοβουλευτικής ομάδας προώθησης ελληνικών θεμάτων στο Κογκρέσο (Hellenic Caucus) κατέθεσαν νομοσχέδιο στη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, με στόχο τη μόνιμη άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Λίγες μέρες πριν εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο, ο Τζο Μπάιντεν ενέταξε την Κυπριακή δημοκρατία σε τρία εξοπλιστικά προγράμματα των ΗΠΑ, δηλαδή προχώρησε σε επίσημη άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία αποσκοπεί στην κατάργηση της ετήσιας ανανέωσης της άρσης του εμπάργκο, ανοίγοντας τον δρόμο για την απόκτηση αμερικανικών οπλικών συστημάτων από την Κύπρο και ενδυναμώνοντας περαιτέρω τους αμυντικούς δεσμούς μεταξύ Ουάσιγκτον και Λευκωσίας.

Ήδη καταγράφεται έντονη αντίδραση από το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, που ζητά από την νέα αμερικανική κυβέρνηση του Ντόναλτ Τραμπ να ακυρώσει την απόφαση του προκατόχου του. Το κύριο ερώτημα είναι, αν θα διασφαλιστεί ότι η απόφαση Μπάιντεν θα ισχύσει και επί διακυβέρνησης Τραμπ. Αν και συνήθως τέτοιες αποφάσεις δεσμεύουν το κράτος, αλλά με τον Τραμπ στην εξουσία δεν υπάρχουν ακλόνητες βεβαιότητες.

Η νέα πραγματικότητα

Η νέα αμερικανική ηγεσία αναμένεται ότι θα διαμορφώσει μια νέα διεθνοπολιτική και γεωοικονομική πραγματικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Ισραήλ, Αίγυπτος, Τουρκία, Συρία, Κύπρος, Ελλάδα, Κούρδοι θα αποτελέσουν το σύμπλοκο που θα δομηθεί με κεντρικό άξονα την αμερικανική διπλωματία. Ο Τραμπ έχει ταχθεί ανεπιφύλακτα στο πλευρό του Ισραήλ και στηρίζει τις επιλογές του Νετανιάχου στην προώθηση των συμφερόντων του Ισραήλ στην ευρύτερη περιοχή, αδιαφορώντας για το κόστος, όχι μόνο σε πολιτικό, αλλά και σε ανθρωπιστικό επίπεδο.

Η Κυβέρνηση του Ισραήλ έχει αναγνωρίσει ότι Ελλάδα και Κύπρος παρέχουν το αναγκαίο “Στρατηγικό βάθος” στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού, ενώ και εφόσον κατασκευαστεί τελικά ο αγωγός EastMed αναδεικνύει το Ισραήλ σε ισχυρό πάροχο ενέργειας της Ε.Ε με την Κύπρο και την Ελλάδα ως διαμετακομιστικούς κόμβους. Ο αγωγός Ανατολικής Μεσογείου (EastMed) είναι ένας υπό μελέτη θαλάσσιος και χερσαίος αγωγός φυσικού αερίου, που θα συνδέσει τις ενεργειακές πηγές της Ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ, Αίγυπτος) με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω της Κύπρου και της Κρήτης, καθώς και προς την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές περιοχές.

Η ισραηλινή κυβέρνηση εκτιμά ιδιαιτέρως, όπως και η αμερικανική διπλωματία, την πολιτική στήριξη της ελληνικής Κυβέρνησης, στις καταστροφικές και δολοφονικές επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού στη λωρίδα της Γάζας. Η εξέλιξη των σχέσεων των ΗΠΑ με την Τουρκία θα επιδράσει κατά τρόπο αποφασιστικό, θετικό ή αρνητικό, στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό.

Η δυναμική των σχέσεων μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν είναι ένα θέμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, καθώς επιδέχεται πολυδιάστατης ανάλυσης, βασισμένη σε γεωπολιτικά, γεωοικονομικά, επιχειρηματικά και στρατηγικά συμφέροντα. Στην κεντροανατολική Ευρώπη, Ευρασία, Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή, εκεί όπου θα προβληθεί ένα πλαίσιο στρατηγικών προτεραιοτήτων της αμερικανικής διπλωματίας, διακυβεύονται εθνικά συμφέροντα μεταξύ αυτών και κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών της προειρημένης γεωγραφική περιοχής, που η κλαγγή των όπλων ακούγεται και πέραν του Ατλαντικού, στον Λευκό Οίκο

Ελληνοτουρκικά και F-35

Η ενεργειακή ασφάλεια και οι παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου θα αναδειχτούν από Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία ως κεντρικό σημείο αντιπαράθεσης με την Τουρκία και θα αναζητηθεί ο παρεμβατικός ρόλος της αμερικανικής διπλωματίας. Εάν ο Τραμπ αποφασίσει να υποστηρίξει την Τουρκία, αυτό θα σημαίνει επιδείνωση της σχέσης των ΗΠΑ με την Κύπρο και την Ελλάδα, εκτός και αν “προκύψει” συμφωνία για συμβιβασμό με “αμοιβαίες” υποχωρήσεις.

Ο Ερντογάν διεκδικεί κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή, με προκλητικές ενέργειες όπως οι γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και οι διεκδικήσεις στις θαλάσσιες ζώνες που αμφισβητούνται από την Ελλάδα και την Κύπρο. Η Ελλάδα έχει συνάψει ισχυρή στρατιωτική συμφωνία με ΗΠΑ, που ενισχύει τη στρατηγική συνεργασία τους, έχοντας παραχωρήσει στρατιωτικές βάσεις, μεταξύ αυτών της Σούδας, της Αλεξανδρούπολης, της Λάρισας και της Ανδραβίδας, προς χρήση και αξιοποίηση από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις.

Η απόκτηση των μαχητικών αεροσκαφών F-35 αποτελεί σημαντικό ζήτημα για την Ελλάδα και την Τουρκία, επηρεάζοντας τις στρατιωτικές ισορροπίες στην περιοχή. Η Ελλάδα έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την απόκτηση των F-35, ενώ η Τουρκία είχε αρχικά συμμετάσχει στο πρόγραμμα, αλλά αποκλείστηκε λόγω της αγοράς του ρωσικού συστήματος S-400. Με την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου 2025, παραμένει ασαφές πώς θα διαμορφωθεί η πολιτική της νέας αμερικανικής κυβέρνησης όσον αφορά την πώληση των F-35 στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Η νέα προεδρική θητεία

Κοντολογίς, η νέα προεδρική θητεία του Τραμπ σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής, αναμένεται να εμπεριέχει εκπλήξεις, κινήσεις μη προβλέψιμες, που πιθανόν να χαρακτηρίζονται από διαπραγματεύσεις, προσωρινούς συμβιβασμούς και τακτικές εντάσεις. Κρίσιμα ζητήματα όπως, η στρατηγική σημασία της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, σε συνδυασμό με την αμερικανική στάση απέναντι στη Ρωσία, οι ρωσικοί αντιαεροπορικοί πύραυλοι S-400 που έχουν ενταχθεί στην αεράμυνα της Τουρκίας, οι σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας, το Κουρδικό, η Συρία, το Κυπριακό, οι στρατιωτικές συγκρούσεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή και οι γεωπολιτικές αναταράξεις ενδέχεται να θέσουν σε δοκιμασία επαναπροσδιορισμού το επίπεδο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Επιπροσθέτως, παρά τα “καλά λόγια” του Τραμπ για τον Ταγίπ Ερντογάν, το πιθανότερο είναι οι προτεραιότητες της αμερικανικής διπλωματίας να επικεντρώνονται στις σχέσεις με το Ισραήλ και τις συμφωνίες του Αβραάμ και στην προστασία των Κούρδων της Συρίας, στρατηγικές επιλογές της αμερικανικής διπλωματίας που θα δοκιμάσουν το επίπεδο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Από σήμερα λοιπόν, τα ηνία της εξουσίας της υπερδύναμης αναλαμβάνουν ο Ντοναλντ Ταμπ και η ομάδα του, κορυφαίοι δισεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες και “γκουρού” της εξελιγμένης τεχνολογίας (Πολεμική Βιομηχανία, τεχνητή νοημοσύνη, διαστημική τεχνολογία SpaceX, κρυπτονομίσματα, Tesla, Inc, κ.α.) όπως ο Ιλον Μασκ.

Πολλοί διεθνείς αναλυτές, δημοσιογράφοι, πολιτειολόγοι, διπλωμάτες, επιχειρηματίες, στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες συμφωνούν, grosso modo, στον ορισμό του τραμπισμού, ως ένα πολιτικο-ιδεολογικό και επιχειρηματικό συνονθύλευμα που συμπυκνώνεται στο εξής:  O Τραμπισμός είναι πολιτικό κίνημα που περιλαμβάνει λαϊκισμό, εθνικισμό, σκεπτικισμό προς παγκόσμιους οργανισμούς και αμφισβήτηση της πολιτικής ορθότητας, προωθώντας πολιτικές υπέρ της εθνικής κυριαρχίας.

Στον Τραμπισμό μπορούμε να προσθέσουμε και τη διπλωματία της οικονομίας, δηλαδή την προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις μέσα από το πρίσμα οικονομικών συμφερόντων των ΗΠΑ, αλλά και προσωπικών επιχειρηματικών προτεραιοτήτων της ομάδας που μετέχει είτε άμεσα είτε έμμεσα στα κέντρα και παράκεντρα εξουσίας υπό τον Ντοναλτ Τραμπ.