Πως ωφελείται η Ελλάδα από την αμυντική συνεργασία με τις ΗΠΑ

Το πρόσφατο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στην αμερικανική γερουσία με αντικείμενο την προώθηση της ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας αποτελεί επιστέγασμα της αμοιβαίας δέσμευσης για την εμβάθυνση των στρατηγικών σχέσεων και του διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ. Ο “Νόμος περί Άμυνας και Διακοινοβουλευτικής Εταιρικής Σχέσης ΗΠΑ-Ελλάδας 2021” αναγνωρίζει ότι Αθήνα και Ουάσιγκτον, έχουν ενδυναμώσει τα τελευταία χρόνια την αμυντική συνεργασία με σκοπό την αντιμετώπιση από κοινού των αυξανόμενων προκλήσεων ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην συμμετοχή της Ελλάδας σε νατοϊκές αποστολές και ασκήσεις για την διατήρηση της Ειρήνης και Ασφάλειας όπως η Επιχείρηση Θαλάσσιας Ασφάλειας (Operation Sea Guardian) στη Μεσόγειο και η νατοϊκή αποστολή στο Κόσοβο. Το νομοσχέδιο εδράζεται στον Νόμο για την Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο, γνωστό ως East Med Act, ο οποίος αποτελεί επίσημα Νόμο του αμερικανικού κράτους καθώς υπογράφηκε από τον προηγούμενο Αμερικανό πρόεδρο στις 20 Δεκεμβρίου 2019 ως μέρος του Νόμου για τις Πιστώσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για το έτος 2020.

Για αυτό τον λόγο στο νομοσχέδιο συντελείται ξεχωριστή αναφορά στον East Med Act ως ο Νόμος που εξουσιοδότησε την παροχή νέα βοήθειας στον τομέα της ασφάλειας προς την Ελλάδα και την Κύπρο και σηματοδότησε την άρση του εμπάργκου όπλων στην Κύπρο. Επίσης, ο East Med Act προέβλεψε τη δημιουργία Ενεργειακού Κέντρου των ΗΠΑ στην Μεσόγειο με στόχο την ενδυνάμωση της ενεργειακής συνεργασίας ανάμεσα στις ΗΠΑ, την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Κύπρο.

Στο νομοσχέδιο αναγνωρίζεται η κομβική σημασία της ναυτικής διευκόλυνσης στη Σούδα για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής καθώς και η προγραμματισμένη επέκταση του αμερικανικού της τομέα, που εκτιμάται ότι θα επιτρέψει την υποστήριξη αεροσκαφών αερομεταφορών, αεροσκαφών τάνκερ και ιπτάμενων ραντάρ της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας αλλά και αεροσκαφών του σώματος πεζοναυτών και της αεροπορίας Ναυτικού. Την ίδια στιγμή υπογραμμίζεται η σημασία της ναυτικής διευκόλυνσης στη Σούδα ως κρίσιμου ναυτικού κόμβου για τον ανεφοδιασμό του 6ου αμερικανικού Ναυτικού Στόλου.

Η Ελλάδα εταίρος

Η αναβάθμιση της αμυντικής συνεργασίας της Ελλάδας με τις ΗΠΑ συμπίπτει χρονικά σε μία περίοδο όπου έχει εμπεδωθεί στους κύκλους λήψης αποφάσεων της υπερδύναμης, η θέση ότι η Ελλάδα είναι στρατηγικός εταίρος, μέρος της λύσης και όχι εστία προβλημάτων ή χώρα-ταραξίας στην κρίσιμη περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Τούτο σε αντιδιαστολή με την Τουρκία, η οποία επιδεικνύει πάγια επιθετικότητα ως μέρος μίας εγγενούς τακτικής για δημιουργία περισσοτέρων της μίας διαφορών στο Αιγαίο με την Ελλάδα και της επιβολής της τουρκικής παρουσίας στις θαλάσσιες ενεργειακές οδούς της Ανατολικής Μεσογείου με την μορφή παράνομων διεκδικήσεων εντός της κυπριακής και της αιγυπτιακής ΑΟΖ.

Επιπρόσθετα, η υποβάθμιση της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία όπως αυτή αποτυπώνεται με την συντελεσθείσα μεταφορά των αμερικανικών πυρηνικών στην Ρουμανία καθώς και του συνόλου των προηγμένων συμβατικών οπλικών συστημάτων σε άλλες χώρες, αλλά και η μετεγκατάσταση των αμερικανικών drones στο Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας (ΑΤΑ) στην Λάρισα ισχυροποιούν τον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας στο περιφερειακό περιβάλλον.

Η αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα συμπαραγωγής και απόκτησης των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 Joint Strike Fighter (JSF) λόγω της αγοράς του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 έπειτα από σχετική απόφαση του αμερικανικού πενταγώνου, έχει οδηγήσει στο πάγωμα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Οκτώ μαχητικά αεροσκάφη F-35 που κατασκευάστηκαν για την Τουρκία δεν παραδόθηκαν ποτέ σε αυτή, παρότι η Άγκυρα υπήρξε εταίρος στο πρόγραμμα συμπαραγωγής έχοντας επενδύσει περισσότερο από 1,25 δισ. δολάρια.

Το αγκάθι

Επιπρόσθετα, η δημοκρατική οπισθοδρόμηση και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία αποτελούν ένα ακόμη αγκάθι στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Αμερικανοί γερουσιαστές μάλιστα επεσήμαναν πρόσφατα με επιστολή τους προς τον Αμερικανό πρόεδρο ότι ο πρόεδρος Ερντογάν έχει σύρει την Τουρκία στο μονοπάτι του αυταρχισμού, περιθωριοποιώντας συστηματικά την εγχώρια αντιπολίτευση, αποσιωπώντας τα μέσα ενημέρωσης, καθαιρώντας τους ανεξάρτητους δικαστές και αντικαθιστώντας τους με φίλα προσκείμενους στο κυβερνητικό κόμμα ΑΚΡ και φυλακίζοντας δημοσιογράφους.

Ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Τουρκία καταδεικνύει ότι με όχημα την αντιτρομοκρατική νομοθεσία, η τουρκική κυβέρνηση έχει περιορίσει θεμελιώδεις ελευθερίες και καταστρατηγήσει τους κανόνες δικαίου. Απέναντι σε μία Τουρκία που ξεδιπλώνει τον πολιτικό της μαξιμαλισμό προκρίνοντας την υπονόμευση του ΝΑΤΟ, παραβιάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα των Τούρκων πολιτών, και προτεραιοποιώντας την προκλητικότητα έναντι του ειλικρινούς διαλόγου με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, στέκεται η Ελλάδα.

Η Ελλάδα ως μία δημοκρατική χώρα και αξιόπιστη σύμμαχος μετεξελίσσεται de facto σε πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Δυτικά Βαλκάνια. Σε αναγνώριση του κρίσιμου γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας και της ποιοτικής αναβάθμισης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων το νομοσχέδιο για την άμυνα και τη διακοινοβουλευτική εταιρική σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας προβλέπει: τη συνδρομή της Ουάσιγκτον στον εκσυγχρονισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, τη διερεύνηση ευκαιριών για συμπαραγωγή και ανάπτυξη αμυντικών προϊόντων με το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, και την ενδυνάμωση της ναυτικής συνεργασίας στη διευκόλυνση της Σούδας και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.

Επιπρόσθετα, το νομοσχέδιο επιτάσσει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να υποστηρίξουν την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Ελλάδα και συγκεκριμένα αυτών που αρχικά προορίζονταν για την Τουρκία τα οποία δεν της παραδόθηκαν λόγω της αποβολής της από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35. Η συγκεκριμένη επιταγή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς η Αθήνα έχει ήδη εκφράσει με επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος την πρόθεση να προβεί σε αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-35.

Εκσυγχρονισμός ενόπλων δυνάμεων

Αξιοσημείωτη είναι και η πρόβλεψη για συνέχιση διάθεσης πιστώσεων από την αμερικανική κυβέρνηση για το πρόγραμμα Διεθνούς Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (International Military Education and Training) στελεχών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων καθώς και η ενθάρρυνση της στήριξης επενδύσεων από τον αμερικανικό κρατικό χρηματοδοτικό οργανισμό Development Finance Corporation σε στρατηγικού χαρακτήρα έργα υποδομής στην ελληνική επικράτεια, όπως σε λιμάνια και ναυπηγεία.

Για τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σε στρατιωτικό εξοπλισμό, το Κογκρέσο εξουσιοδοτεί το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών να υποστηρίξει την Ελλάδα με το ποσό των 25 εκατομμυρίων ευρώ για κάθε οικονομικό έτος στο διάστημα 2022-2026 μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Κινήτρων Ανακεφαλαιοποίησης (ERIP). Πρόκειται για πρόγραμμα που έχει ως σκοπό την αμερικανική υποστήριξη ευρωπαϊκών χωρών προκειμένου να αντικαταστήσουν στρατιωτικό εξοπλισμό ρωσικής/σοβιετικής παραγωγής που χρονολογείται από την εποχή του συμφώνου της Βαρσοβίας και εντεύθεν.

Σε παράλληλο επίπεδο, το νομοσχέδιο επιτάσσει στην αμερικανική κυβέρνηση να προβεί στην παροχή άμεσων δανείων προς την Ελλάδα για την προμήθεια αμυντικού υλικού, υπηρεσίες σχεδιασμού και κατασκευής εξοπλισμού σύμφωνα με το άρθρο 23 του Νόμου για τον Έλεγχο Εξαγωγών Όπλων (Arms Export Control Act).

Γεωπολιτικός ρόλος

Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά στο νομοσχέδιο, τα άμεσα δάνεια θα πρέπει να θεωρηθούν ως πρόσθετο εργαλείο που προάγει την αμυντική εταιρική σχέση της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και όχι ως υποκατάστατο για την όποια αμερικανική βοήθεια που πρόκειται να παρασχεθεί μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Κινήτρων Ανακεφαλαιοποίησης.

Η δε παροχή πλεονάζοντος αμερικανικού πολεμικού υλικού προς την Ελλάδα για τα οικονομικά έτη 2022-2026 θα πρέπει, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, να απολαμβάνει της ίδιας προτεραιότητας με εκείνη που δίνεται σε άλλες συμμαχικές χώρες και γεωγραφικές περιοχές σύμφωνα με το άρθρο 516 του Νόμου για την Εξωτερική Βοήθεια του 1961 (Foreign Assistance Act 1961).

Αναμφίβολα, η επιθετικότητα της Τουρκίας στην περιοχή και η de facto απομάκρυνση της από τη Δύση και τους δημοκρατικούς θεσμούς, σε συνδυασμό με την κλιμακούμενη αστάθεια σε Λιβύη και Συρία έχουν αφενός μεταθέσει το κέντρο βάρους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. Αφετέρου αναδεικνύουν τον κρίσιμο γεωπολιτικό ρόλο της χώρας μας σε μία περιοχή με προκλήσεις και απρόοπτα που δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Στο χέρι της Ελλάδας είναι να αδράξει τις όποιες ευκαιρίες και να ενισχύσει τη συνεργασία με χώρες, όπως οι ΗΠΑ, που μοιράζονται το ίδιο όραμα, αξίες και συμφέροντα.